Ψάρεμα στον Μόρνο με καλαμωτή- δεκαετια 60.

(απο το βιβλίο: η νερομάννα της Αθήνας, του Πάνου)

Λουτσοβιώτικη παρέα πριν πολλά χρόνια!

Όταν τα χωριά μας είχαν ακόμη ζωή!

 

Δυστυχώς τέτοιες σκηνές δεν θα συναντήσεις σήμερα στην ορεινή Δωρίδα .

Φωτογραφία του 1980, στο καραούλι, στην είσοδο του χωριού Κόκκινος: η γιαγιά Νικολού με όλο το ζωικό της κεφάλαιο !

Από τον Κόκκινο ο πρώτος Έλληνας street artist στην Αμερική του ’50!

 

Ο επισκέπτης σήμερα της πλατεία της Elizabeth Tower του Πόρτλαντ, συναντά ένα πολύ πρωτότυπο έκθεμα, δύο υποστυλώματα (βάθρα) γέφυρας που έγιναν γνωστά ως Lovejoy Columns. Το ιδιαίτερο με αυτά τα υποστυλώματα είναι ότι δεν χτίστηκαν στο σημείο αυτό αλλά ήρθαν με μεταφορά. Αρχικά τα βάθρα αυτά στήριζαν την μεγάλου μήκους ράμπα-γέφυρα Lovejoy αλλά επειδή έφεραν επάνω τους τα πρώτα street-art έργα του Πόρτλαντ απέφυγαν αρχικά την κατεδάφιση για να μεταφερθούν αργότερα στην πλατεία αυτή. Το ακόμα ποιο ενδιαφέρον στην ιστορία είναι ότι τα έργα αυτά είναι επηρεασμένα κυριως από την ελληνική κουλτούρα και ο δημιουργός τους φέρει το όνομα Tom Στεφόπουλος. 

Φωτισμένη, μία από τις δύο Lovejoy Columns
Ο γνωστός Έλληνας TAKI 183, είναι ο πρώτος που έκανε bombing την υπογραφή του στη Νέα Υόρκη και ανάγκασε το 1971 τους “New York Times” να του αφιερώσουν ένα ολόκληρο άρθρο. Το διάσημο tag (υπογραφή του) δήλωνε απλώς ψευδώνυμό του (από το Dimitrakis) και την 183η οδό στο Washington Heights που έμενε. Αν ο ΤΑΚΙ θεωρείται ο πατέρας του γκράφιτι, ένας άλλος Έλληνας μετανάστης θα μπορούσε να διεκδικήσει την πατρότητα της σύγχρονης street-art. Πρόκειται για την εξίσου ενδιαφέρουσα και εντυπωσιακή ιστορία του Τομ Στεφόπουλου που πρωτοπόρισε κάνοντας streeet-art στα μέσα του 20ου αιώνα στο Πόρτλαντ του Όρεγκον.

Η ιστορία του Αθανάσιου Στέφου που είναι άγνωστη ακόμα στην Ελλάδα, ξεκινάει από ένα μικρό χωριό της ορεινής Φωκίδας με το όνομα Κόκκινος, στο οποίο γεννήθηκε το έτος 1892. (Ήταν θείος του Θύμιου Καραγιάννη,αδελφός της μητέρας του Αλεξάνδρας,στην αρχή βρέθηκε στο Seattle και αργότερα μετακινήθηκε στο Portland).

Όπως και πολλοί άλλοι Έλληνες την εποχή εκείνη, αποφάσισε να μεταναστεύσει για την Αμερική το 1910, όπου άλλαξε το όνομά του σε Τομ Στεφόπουλος. Το έμφυτο ταλέντο που είχε στη ζωγραφική δεν αρκούσε φαίνεται για να βιοποριστεί από την τέχνη του με αποτέλεσμα να δουλέψει για πολλά χρόνια ως φύλακας στους σιδηροδρομικούς σταθμούς του βορειοδυτικού Πόρτλαντ για την SP & S RailroadCompany. Εκεί ο Tom ξεκίνησε να δημιουργεί έργα κατά τη διάρκεια των πολλών και ήσυχων ωρών της βάρδιας του. Αρχικά σχεδίαζε με κιμωλία, αλλά μετά από την ενθάρρυνση των περαστικών τα πέρασε από πάνω με μπογιά. Οι τοιχογραφίες κέρδισαν γρήγορα το ενδιαφέρον του Tom, που άρχισε σταδιακά να αποκτά τοπική φήμη και προβολή από τα μέσα ενημέρωσης της περιοχής. Από το 1948 έως το 1952, ο Τομ Στεφόπουλος δημιουργεί μια σειρά από έργα στα υποστυλώματα-βάθρα της γέφυρας Lovejoy, που ήταν κτισμένα μέσα στο σιδηροδρομικό σταθμό που εργαζόταν. 

 Οι τοιχογραφίες του που είναι ένα πάντρεμα ελληνικής μυθολογίας και Αμερικανικής κουλτούρας,  χαρακτηρίζονται από ένα εξαιρετικά καλλιγραφικό στυλ. Ένα από τα πιο γνωστά έργα του, είναι του φιλοσόφου Διογένη, που περπατάει στους δρόμους της Αθήνας με το φανάρι του, αναζητώντας για έναν έντιμο άνθρωπο. Τα τοπία, οι κουκουβάγιες, τα ανθρωπόμορφα δέντρα και οι άλλες ιδιόμορφες τοιχογραφίες (λάδι σε τσιμέντο) του Tom έφτασαν να γίνουν σήμα κατατεθέν της πόλης. Πιστεύεται ότι ο Tom ολοκλήρωσε περίπου μια δωδεκάδα έργων ζωγραφικής κάτω από την γέφυρα του Lovejoy, αλλά δεν υπάρχουν φωτογραφικά ντοκουμέντα για όλα. Πέθανε το 1971.

Ο φιλόσοφος Διογένης περιπλανιέται στο Πόρτλαντ

Λόγω της ανάγκης της πόλης για επέκταση και ανάπτυξη αποφασίστηκε η κατεδάφιση της γέφυρας-ράμπας Lovejoy, αυτό όμως είχε σαν αποτέλεσμα να ξεκινήσει το 1997 μια προσπάθεια διάσωσης των βάθρων της. Πρωτοστάτες ήταν μια ομάδα αρχιτεκτόνων εθελοντών με την ονομασία Rigga που αφοσιώθηκαν στο σκοπό αυτό. Μετά από μία εκτεταμένη άσκηση πίεσης προς την γειτονιά και τις αρμόδιες αρχές, η ομάδα κατάφερε να πείσει την πόλη, όχι μόνο να σώσει τις τοιχογραφίες, αλλά ολόκληρα τα βάθρα πάνω στα οποία διασώζονταν ακόμα έργα του Tom, με το επιχείρημα ότι αν τα έργα ζωγραφικής αποκοπούν από τα στοιχεία στα οποία φτιάχτηκαν, ένα μεγάλο μέρος της μαγείας τους θα χαθεί. Τελικώς 10 υποστυλώματα “συσκευάσθηκαν” και παρέμειναν για τα επόμενα 5 χρόνια αποθηκευμένα κάτω από τη Γέφυρα Fremont, μιας και οι κάποιες προσπάθειες που έγιναν για την αξιοποίησή τους υπήρξαν ανεπιτυχείς.

Το χρονικό της προσπάθειας για την διάσωση των υποστυλωμάτων και την αποκατάσταση των έργων καταγράφηκε το 2004, σε ντοκιμαντέρ με τίτλο “Lovejoy“, ενώ τον επόμενο χρόνο, 2 από τα 10 υποστυλώματα της γέφυρας Lovejoy (μαζί με 7 έργα), μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στην πλατεία του Πύργου Ελισάβετ, αποτελώντας πλέον ένα μόνιμο και χαρακτηριστικό στοιχείο του αστικού τοπίου του Πόρτλαντ. Τα διασωθέντα έργα συνδέθηκαν άρρηκτα με την ιστορία της πόλης κερδίζοντας σημαντική αναγνώριση και προβολή. 

 Τα υπόλοιπα έργα αν και αρχίζουν να νικούνται από τη φθορά του χρόνου, συνεχίζουν να ελπίζουν σε μία καλή συντήρηση και φυσικά την ανάδειξή τους:

5 εναπομείναντες πίνακες περιμένουν την διάσωσή τους

Ο Τομ Στεφόπουλος δεν ζωγράφισε μόνο τη γέφυρα, αποτέλεσε και ο ίδιος μία πολιτιστική γέφυρα μεταξύ Ελλάδας – Αμερικής και μεταξύ 

Φωτο 1976, η κατεστραμμένη κοιλάδα

 Ο κάμπος έχει σκαφτεί «συθέμελα» και τα μπάζα μεταφέρονται για να τελειώσει το φράγμα. Σε λίγο τα νερά θα έχουν σκεπάσει την περιοχή και το νερό της λίμνης θα μπει στο αυλάκι για να ξεδιψάσει την Αθήνα. 

Στην φωτο διακρίνεται ο λόφος του Κάστρου, το Στενό στο βάθος δεξιά όπου και η συμβολή του Μόρνου και του Κόκκινου. Σε πρώτο πλάνο οι θέση παλιογκορτσιές .

Ο Πετρος Θέμελης στην ανασκαφή του Καλλίου, ιστορική φωτο.

Πηγή:fb. Χρήστος Μποκόρος ζωγράφος 

 Ο Πέτρος Θέμελης, νεαρός τότε δεξιά με το καπέλο, συζητάει με τον πατέρα μου που είχε πάει να φωτογραφήσει τα ερείπια πριν εγκαταλειφθεί η ανασκαφή στο Κάλλιο της Φωκίδας, 1976-77, το φράγμα ήταν έτοιμο, το νερό του Μόρνου ανέβαινε κάθε μέρα, το νέο χωριό είχε απαλλοτριωθεί, οι κάτοικοι του είχαν ήδη φύγει, ο αρχαιολόγος μόνο έμενε με λίγους εργάτες μέχρι τελευταία στιγμή να σώσει και να καταγράψει ότι προλάβει απ' την αρχαία πόλη πριν πνιγεί στη λίμνη... έχουν μια μυστήρια αγάπη κάποιοι άνθρωποι για τους αρχαίους χώρους, μετέχουν ολόψυχα στη ζωντανή αιωνιότητα, παλεύουν την αθανασία, να στήσουν τόπο, να συγκρατήσουν το υλικό του χρόνου, πονούν για τ΄άψυχα, τις πέτρες και τα χώματα, μίλαγαν και πίσω απ' τα μαύρα τους γυαλιά κυλούσαν δάκρυα, θυμάμαι.

Χ.Μ.

ερείπια μοναστηριού στο βυθό της λίμνης του ΜΌΡΝΟΥ

 

Στο βυθό της λίμνης του Μόρνου.

 Η Αγία Μονή, που σήμερα είναι στο βυθό της λίμνης του Μόρνου, ήταν ακριβώς απέναντι από το αβορόρεμα, δίπλα στις όχθες του Μόρνου σε ένα στένωμα του, στη δεξιά πλευρά  του δημοσίου δρόμου Λιδωρικίου-Ναυπάκτου. Χτισμένη πάνω σε μικρό λόφο που δέσποζε στην περιοχή και είχε θέα σε ένα μεγάλο μέρος του κάμπου.Υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες* που αποδεικνύουν ότι ήταν βυζαντινό μοναστήρι πιθανώς μετόχι της Βαρνάκοβας. Οι λατινικές επιγραφές που υπήρχαν στα ερείπια μαρτυρούν ότι είχε  μετατραπεί σε καθολικό μοναστήρι όταν οι Ενετοί  είχαν καταλάβει την περιοχή.

Ανήκε στο χωριό Κόκκινος (Λούτσοβος) και γιόρταζε στις 23 Αυγούστου, το μεγάλο πανηγύρι που γινόταν συγκέντρωνε πλήθος κόσμου από την γύρω περιοχή.

Η φωτογραφία όπου φαίνονται τα ερείπια είναι του 1972 η άλλη που φαίνεται η εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία είναι του 1960.

* 1198 μ.Χ. κτίστηκε η Αγία Μονή με την επαναχρησιμοποίηση υλικών αρχαίου κτηρίου. Για τα εκεί ερείπια, Ελληνιστικά και Βυζαντινά, κάνει λόγο και ο Woodhouse. Λόφος και μοναστήρι βρίσκονται τώρα στον βυθό της τεχνητής λίμνης του Μόρνου. Ακριβώς απέναντι από την Αγία Μονή, στην αριστερή, ανατολική, όχθη του Μόρνου, στα ΒΑ. του Στενού, είναι χτισμένο με αρχαίο υλικό, πιθανώς πάνω σε αρχαίο ιερό, το προαναφερθέν εκκλησάκι του Αγίου Βασιλείου, τώρα βυθισμένο στην τεχνητή λίμνη. Ευνόητο είναι ότι αυτή η οχυρή θέση θα αποτελούσε προφανώς το δυτικότερο περιφερειακό φρούριο της επικράτειας των Καλλιέων. 

Απόσπασμα από το βιβλίο του

IΩΑΝΝΗ ΝΕΡΑΝΤΖΗ: 

Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ [ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ]

Τα Χάνια πνίγονται …

1979: το νερό της λίμνης του Μόρνου  σκεπάζει τα Χάνια του Στενού, ένας όμορφος μικροοικισμός εξαφανίζεται για πάντα…η φωτογραφία είναι από το βιβλίο του αείμνηστου Νίκου  Πάνου «η νερομάννα της Αθήνας».

Το «θαμμένο» Ξενία στη θέση Στενό του Μόρνου

 

Φωτο από το βιβλίου του Πάνου: η νερομάννα της Αθήνας.

Οδικός Σταθμός Ξενία Μόρνου με 5 κλίνες. Αρχιτέκτονας: Αικατερίνη Διαλεισμά,Εργολάβος: Δημήτριος Χωραφιάδης, Φορέας υλοποίησης: ΕΟΤ. Πληροφορίες: Β’ Κατηγορία, Δυναμικότητα: 5 κλίνες. Σχεδιάζεται ίδιο με τον οδικό σταθμό Αχελώου. Σήμερα βρίσκεται στον πυθμένα της τεχνητής λίμνης Μόρνου.

Η βρύση του χωριού

 

Μετά την αναβάθμιση της  η καινούργια μορφή της βρύσης μας είναι ένα ποιήμα!

Ας είναι καλά ο Σπύρος!