Η έκθεση του έπαρχου Κ.Καλαμίδα το 1849 για την δωρίδα

 Περιελθών μετά την απ' Αρτοτίνης αναχώρησίν μου πολλά χωρία , δεν απήντησα αλλού αρχαιοτήτας , ειμή εις την θέσιν Βελούχιον , το τερπνόν και το κάλλος της οποίας περιέγραψα υπό την επιγραφήν " Συνοικισμοί " .

  Αυτόθι περί την ανατολικήν κλίσιν εντός λόφου υψηλού φαίνονται σειραί τετραγώνου περιτειχίσματος , αρχομένου από μιάς γεφύρας , ωκοδομημένης κατ' έθος αρχαικόν , και ενουμένης προς άρκτον και μεσημβρίαν , με λαμπράν ακρόπολιν , κειμένην επί της κορυφής του λόφου , της οποίας σώζονται έτι και νυν πολλά , επείπια μεν , αλλά μεγαλοπρεπή μνημεία της δόξης των προγόνων μας . Τα μακρά τείχη δεικνύουσιν , ότι η πόλις , ήτο πολυάνθρωπος , η δ' ακρόπολις , ότι κατωκείτο και υπό πλουσίων ανδρών . Αλλά μολονότι κατέβαλον πολύν κόπον διά να δυνηθώ να δώσω εις αυτήν αρχαίον τι όνομα , δεν ηδυνήθην , διότι , ως παρετήρησα , καμμιά εκ των απαρτιζουσών την τετράπολιν τεσσάρων πόλεων , Ερινεού , Βοίου , Πίνδου και Κυτινίου δεν δύναται να υποτεθή αυτόθι , κατά το υπ 'όψιν μου Γεωγραφικόν Λεξικόν του Λωρέντου , λέγοντος , ότι ο μεν Ερινεός κείται περί το όρος Πίνδον , το δε Βοίον πλησίον του Ερινεού επί του όρους Παρνασσού , η δε Πίνδος , επί του ομωνύμου ποταμού , όστις κατά Στραβ.βιβλ.θ' κεφ , 3 & 10 . " παραρρεί αυτήν , εμβάλλων εις τον Κηφισσόν , ου πολύ της Λιλαίας άπωθεν " και το Κυτίνιον επί του όρους Παρνασσού .

   Η ακρόπολις της ανωτέρω ηρειπωμένης αρχαίας πόλεως κείται επί της γεφύρας ενός ποταμού , το οποίον κοινώς μεν ονομάζουσι Μόρνον , ο δε Σκαρλάτος Βυζάντιος επικαλεί Πίνδον . Ο Πίνδος δε ποταμός , κατά τον Στράβωνα , εμβάλλει εις τον Κηφισσόν , ου πολύ της Λιλαίας άνωθεν , κειμένης εις την Φωκικήν χώραν , εν ω ο Μόρνος πηγάζει μεν από το όρος Οίτην , εμβάλλει δε εις τον Κρισσαίον κόλπον μεσημβρινώς της Ναυπάκτου . Ενδέχεται όμως να ήναι εις και ο αυτός ποταμός υπό το ίδιον όνομα , και να διαιρήται εις δύο κλάδους , εξ ων ο εις εμβάλλει εις τον Κηφισσόν της Φωκίδος , και ο έτερος εις τον Κριοσσαίον κόλπον .

   Αν υπιτεθή τούτο , τότε είναι πολύ πιθανόν να είναι εσφαλμένη η εν τω Λεξικώ του Λωρέντη γραφή ." Ερινέος πόλις Δωρική περί το όρος Πίνδον " αντί " περί τον ποταμόν Πίνδον " διότι το όρος , Πίνδος ( τανύν Μέτζοβον ) είναι το μεταξύ Θεσσαλίας και Ηπείρου , και απέχει πολύ της Δωρικής χώρας . Τότε ίσως επιτρέπεται εις τινα να χαρακτηρίση τα περί ων πρόκειται αρχαία ερείπια ως την αρχαίαν πόλιν Ερινεόν , τοσούτω μάλλον , καθόσον , αν η Πίνδος προσδιορισθή ως κειμένη επί της Οίτης , κατά το ανωτέρω Λεξικόν , θεωρείται ως υπερκείμενος του Ερινεού ( υπέρκειται δε Πίνδος του Ερινεού , Στραβ. )

   Εις τον τοίχον ενός των κατά την θέσιν Βελούχιον υπαρχόντων Μύλων παρετήρησα και μίαν επιγραφήν , έχουσαν ούτω , " ΕΥΑΝΔΡΑ ΕΙΛΕΙΟΥ ΔΙ...." η επιγραφή αύτη ήτον βεβαίως Επιτάφιος , αλλ' έμενεν έκτοτε ατελής .

   Αναχωρήσας εκείθεν μετέβην εις το παραποτάμιον χωρίον Λευκαδίτι , εισελθών μεσημβρινώς , κάτωθεν αυτού παρά την κοινήν οδόν ψαύει ο διαβάτης μικράν τινα σειράν αρχαίου τείχους , αλλά δεν διακρίνει , αν το μέρος εκείνο ηδύνατο να εκλεχθή ως κατοικία πολλών . Επειδή δ' ο Στράβων ονομάζει τας τέσσαρας Δωρικάς πόλεις μικράς και λυπροχώρους , ( τέως μεν ουν ήσαν εν αξιώματι αι πόλεις , καίπερ μικραί και λυπρόχωροι  ) . Ενδέχεται να υπήρχεν αυτόθι το Βοίον , καθόσον μάλιστα περιγράφεται από τα Γεωγραφικά Λεξικά , ως κείμενον πλησίον του Ερινεού , αν Ερινεός θεωρηθή η εν Βελουχίω ηρειπωμένη πόλις , κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα , και καθόσον το Λευκαδίτιαπέχει του Βελουχίου δύο ώρας , κείται εις τας δυτικάς υπωρείας όρους υψηλού " Γκιόνας " καλουμένου , και αποτελούντος ένα κλάδον του Παρνασσού .

   Αν τα εν Βελουχίω ερείπια χαρακτηρισθώσιν ως η πόλις Ερινεός , τα δε κατά το χωρίον Λευκαδίτι , ως το Βοίον , τότε έρχεται κατά σειράν η πόλις Πίνδος , κειμένη περί την εσπερίαν πλευράν της Οίτης , και ου μακράν η πόλις Κυτίνιον , οποίον θεωρείται πιθανώς σήμερον το χωρίον Μαυρολιθάρι , όπου υπάρχουν , ως μοι είπον , πολλαί αρχαιότητες , και όπερ είναι ήδη η πρωτεύουσα του Δήμου Κυτινίου της Επαρχίας Παρνασσίδος .

   Άλλας αρχαιότητας δεν απήντησα , πλην μόνον εις την αρκτικήν πλευράν του χωρίου Λιδωρικίου , και ταύτας συνισταμένας ανώτερον μεν εις ένα πύργον , εγγύτερον δε εις τάφους , εις τινας των οποίων , ως έμαθον , ανευρέθησαν μετ' ανασκαφήν και πολύτιμά τινα είδη .

   Ενταύθα περατούται η περιγραφή των κατά την Δωρίδα υπαρχουσών αρχαιοτήτων . Αν δε παρέλειψα τυχόν και τινας , η έλλειψις αύτη ας αποδοθή εις την αθλιότητα των κατοίκων , μη όντων εις κατάστασιν να μοι χορηγήσωσιν ακριβεστέρας πληροφορίας .

                                                     Κ . ΚΑΛΑΜΙΔΑΣ .

Χρόνια πολλά πατριώτες!! σήμερα γιορταζε η Παναγία η προστάτιδα του κάμπου μας στην Αγία Μονή.

 

Το πανηγύρη της Αγίας Μονής στο κάμπο του Κόκκινου 

23 Αυγούστου σήμερα και γιόρταζε το εξωκκλήσι μας η Αγία Μονή που εδώ και 45 χρόνια είναι θαμμένη στα νερά της τεχνητής λίμνης του Μόρνου .  Η Αγία Μονή ήταν αφιερωμένη στη Παναγία. Από τα ερείπια που υπήρχαν αλλά και από διάφορες ιστορικές πηγές πιθανολογείται οτι προϋπήρξε μεγάλο μοναστήρι στα βυζαντινά χρόνια και  στα χρόνια της ενετικής κατοχής μετατράπει σε καθολικό. Η θέση που ήταν κτισμένη ήταν κομβική , οριοθετούσε το δυτικό άκρο της εύφορης κοιλάδας του Μόρνου και του Κόκκινου και ταυτόχρονα ήλεγχε την είσοδο , από πλευράς Ναυπάκτου , στο κάμπο το άλλο σημείο στην ανατολική πλευρά ήταν το Στενό . 

Στο σημείο που ήταν κτισμένη ,στο μικρό λόφο που ήταν δεξιά του ποταμιού και περνούσε και ο αμαξιτός δρόμος προς Ναύπακτο , η κοίτη του ποταμιού γινότανε πολύ στενή . Μαρτυρίες των παππούδων μας ανάφεραν οτι στην εποχή των δικών τους παππούδων ήταν τόσο στενή που μπορούσαν πηδώντας να βρίσκονται στην απέναντι όχθη .  Με την πάροδο του χρόνου τα νερά κατέστρεψαν τα γόνιμα χωράφια που υπήρχαν και στις  δυο όχθες και μεγάλωσε αρκετά την κοίτη .

Το πανηγύρι αποτελούσε την αφορμή να μαζευτούν οι κάτοικοι όχι μόνο του Κόκκινου αλλά και των γειτονικών χωριών ( Αγλαβιστα , Άβορος, Σεβεδίκο, Βελούχι, Γρανίτσα, Κλίμα, Πενταγιοί, Λιδωρίκι )  για να προσκυνήσουν αλλά και να διεσκεδάσουν . Με τα μουλάρια η τα άλογα τους  έφθαναν πρωί πρωί συν γυναιξί και τέκνοις αλλά και με κοφίνια γεμάτα πεντανόστιμα φαγητά , έπιαναν τις θέσεις τους που κατείχαν ΅κληρονομικώ δικαίω΅ στα γύρω της εκκλησίας πλατάνια και βελανιδιές , παρακολουθούσαν με ευλάβεια την θεία  λειτουργία και με το σχόλασμα της εκκλησίας βιαζόντουσαν να αρχίσουν το γλέντι.  Η ορχήστρα με τους τοπικούς οργανοπαίχτες ενίσχυε την γιορτινή διάθεση και ανέβαζε το κέφι των πανηγυριστών στα ύψη !!

Προβατίνα ψητή , κοντοσούβλι, κοκορέτσι και  κρύα μπύρα προσφερόταν άφθονα και απο τα δυο μαγαζιά που είχαν μεταφερθεί από το χωριό ,ειδικά για το πανηγύρι , του Καραμπετσου  του Γιάννη και του Καραγιάννη του Θύμιου. 

Μάλιστα ειδικά για το πανηγύρι είχαν έλθει και πολλοί μετανάστες κυρίως απο την Αθήνα ( ο σύλλογος των εν Αθήναις Κοκκινιωτών πολλές φορές έβαζε και πούλμαν )  αλλά και από Αμερική και Καναδά. Και για τον νεαρόκοσμο το πανηγύρι ήταν μεγάλο γεγονός και ένα επιπρόσθετο λόγο , είχε την δυνατότητα ( αν και τα χρήματα εκείνα τα χρόνια ήταν δυσεύρετα) να αγοράσει απο το υπαίθριο πάγκο απο σουγιάδες ,σφεντόνες, σφυρίχτρες ,καθρεφτάκια μέχρι αυτοκινητάκια ). Το γλέντι κρατούσε μέχρι αργά το απόγευμα όταν η κάθε οικογένεια έπαιρνε  το δρόμο της επιστροφής στην δύσκολη καθημερινότητα ....

Αγία Μονή στον Λουτσοβιώτικο κάμπο.

 

Ο Σπυρος και η Κατίνα Μπερτσιά με τα παιδιά τους Κώστα και Γιώργο.

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο εξωκλήσι  της Παναγίας (Αγία Μονή) στον κάμπο του Κόκκινου, πιθανώς το 1962 στις 23 Αυγούστου, ανήμερα της γιορτής, Σήμερα η περιοχή είναι σκεπασμένη  από τα νερά της λίμνης..

Αντάμωμα στου Πρατά τον Λάκο 2024

 

Με καλαμπόκια !

 

Προγόνων αναμνήσεις ..

 

Πανηγύρι στον Κόκκινο, Δεκαπενταύγουστο 2024

 

Μετά από πολλά χρόνια με πρωτοβουλία του συλλόγου  πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το πανηγύρι στην πλατεία του χωριού . Ο Λουκά Κιντωνης στο κλαρίνο και η ορχήστρα του έπαιξε παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια που ενθουσίασαν τον κόσμο! Και του χρόνου με υγεία και ευχαριστίες στα μέλη του ΔΣ για την οργσνωση!

Άνοιξε και τελέστηκε θεία λειτουργία στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου

 Άγιος Γεωργιος Κόκκινος Δωρίδος 

Αισώπου μύθοι στον Κόκκινο.

 

Η νερομάννα της Αθήνας

 

Από το βιβλίο του Πάνου από το Κάλλιο.

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος

 

Χρόνια πολλά πατριώτες!

Της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος σήμερα και έρχονται στην θύμιση μας γλυκές αναμνήσεις από το πανηγύρι μας. 

Σήμερα γιορτάζει το μικρό ξωκλήσι, που είναι κτισμένο στην πανέμορφη θέση Καστανιές με θέα τα Βαρδούσια και  σε έναν από τους μαγευτικούς κολπίσκους της λίμνης. Η σημερινή εκκλησία είναι η ‘’συνέχεια’’ της θαμμένης πλέον μαζί με τις  βιωματικές αναμνήσεις μας στα  βαθειά νερά της λίμνης . Ήταν κτισμένη δίπλα στην όχθη του Κόκκινου, ακριβώς απέναντι από τα Χάνια του Καραπιστόλη , στο βυθό της λίμνης και αυτά .

Όλοι, μικροί μεγάλοι, περιμέναμε την μέρα αυτή με ιδιαίτερη προσμονή. Από  νωρίς το πρωί παρέες, παρέες μαζευόμασταν και πιάναμε τις θέσεις μας γύρω από την εκκλησία . 

Η κάθε οικογένεια ή μάλλον το κάθε σόι είχε "αγκαζάρει " από πάππου  προς πάππου την θέση του . Μάλιστα  κάποιοι μερακλήδες για να ενισχύσουν  τον ίσκιο των μεγάλων πλατάνων που αφθονούσαν στην περιοχή ,  έκαναν και τα περίτεχνα τσαρδάκια σκεπασμένα  με δεματσούλες. 

Η φήμη του πανηγυριού ξεπερνούσε τα όρια της κοινότητας μας και είχαμε πολλούς  προσκυνητές από την διπλανή κοινότητα την Γρανίτσα ( Διακόπι) και μπορώ να πω, πως και λόγω της στενής γειτνίασης οι γρανιτσιώτες το θεωρούσαν και σαν δικό τους πανηγύρι . 

Πολλοί προσκυνητές ερχόντουσαν από το Βελούχι, την Αγλαβίστα, την Πενταγιού, το Κλήμα, το Σεβεδίκο, τον Αβορο,  από τα διπλανά  Χανιά και από τα Χάνια του Στενού . Δεν απουσίαζαν και οι προσκυνητές από την πρωτεύουσα της επαρχίας μας, το Λιδωρίκι . 

Οι νοικοκυρές είχαν ετοιμάσει και είχαν φέρει μαζί  τους τα λιτά αλλά πεντανόστιμα φαγητά τους και οπωσδήποτε τις περίφημες κολοκυθόπιτες  και τηγανησμένα ψάρια από τον ποτάμι μας τον Μόρνο .

Μια μικρή παρένθεση για να αναφερθώ στην παράδοση που είχε το χωριό μας  στο ψάρεμα και στο κυνήγι (για το κυνήγι θα γράψουμε άλλη φορά και να μην ξεχνάμε και το προσωνύμιο, κουναβολόγοι, που οι καλοί γείτονες μας, (από ζήλεια μάλλον ;), μας είχαν  προσάψει .

Είχαμε το προνόμιο ο κάμπος μας να ακουμπά στις όχθες του μεγάλου ποταμιού, του Μόρνου και του παραπόταμου, του Κόκκινου .  

Ο Κόκκινος στέρευε τους καλοκαιρινούς μήνες, συνήθως από τα μέσα Ιουλίου και από την μεγάλη τσιμεντένια γεφυρα και προς τα κάτω δεν είχε νερό.  Όσο προχωρούσε το καλοκαίρι  η κοίτη του έμενε στεγνή μέχρι την θέση Καρνασέικα, στο ύψος του γρανιτσορέματος και του δαφνορέματος . 

Πάντως στο πανηγυρι το νερό ίσα που'φθανε μέχρισ τα Χάνια,ανάλογα βέβαια και την ξηρασία του συγκεκριμένου χρόνου.

Τα νερά των δυο αυτών ποταμιών και κυρίως του Μόρνου πότιζαν , μέσω  των πολύ καλά σχεδιασμένων  αυλακιών, μήκους πολλών χιλιομέτρων , τον εύφορο κάμπο .

Στα νερά ζούσαν μεγάλοι πληθυσμοί ψαριών, δρομίτσες , χαμοσύρτες , χέλια , και πέστροφες. Αρκετοί από τους χωριανούς μας ασχολιόντουσαν με ιδιαίτερο πάθος με το ψάρεμα .

Ο πιο συνηθισμένος τρόπος  ψαρέματος ήταν με την χρήση της καλαμωτής .  

Με πέτρες χτιζόταν το καλομοστάσι που ουσιαστικά έσπρωχνε τα νερά και τα ψάρια σε ένα στενό αύλακα, που στο τέλος του είχε τοποθετηθεί η καλαμωτή. Η καλαμωτή ήταν φτιαγμένη με καλάμια είχε μήκος δυο μέτρα περίπου , το ένα  άκρο είχε πλάτος περίπου ένα  μέτρο, και τοποθετείτο στο τέλος του καλαμοστασίου , το άλλο δε άκρο έκλεινε σε μορφή στομίου με πλεγμένα καλάμια. 

Όλη αυτή η κατασκευή δηλαδή το καλομοστάσι μαζί με τη καλαμωτή προσέδιδε μεγάλο ρεύμα στη ροή του νερού και  ήταν αδύνατο για τα ψάρια που θα ακολούθησαν την ροή να κολυμπήσουν αντίθετα και ουσιαστικά εγκλωβίζονταν στην καλαμωτή .

Κάποιοι χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή της καλαμωτής κοτόσυρμα .

Την νύχτα της προπαραμονής του πανηγυριού όλα σχεδόν τα  παιδιά ήταν στο ποτάμι για να ψαρέψουν. Αλλοι είχαν τις καλαμωτές και άλλοι  έκαναν πυροφάνι είτε με λουξ (προνομιούχοι) είτε με κομμάτια καουτσούκ από παλιά λάστιχα αυτοκινήτων . Σε κάποιες περιπτώσεις καρφώναμε και κανένα δάχτυλο αντί για ψάρι....

Ας γυρίσουμε στο πανηγύρι , αμέσως μετά την λειτουργία στρώναμε τραπέζι και ακολουθούσε γλέντι με ζωντανή μουσική από οργονοπαίχτες της γύρω περιοχής οπως οι Καρμαίοι από το Σεβεδίκο , Φαλιαμπάλιας , Πανάγος κτλ.

Βέβαια και οι δυο μαγαζάτορες του χωριού μας,  (Καραμπέτσος και Καραγιάννης), για τις ανάγκες της ημέρας μετέφεραν τα μαγαζιά τους στο προαύλιο χώρο της εκκλησίας , και παρόλη την νηστεία , το κοκορέτσι και η ψητή προβατίνα έδιναν και έπαιρναν ....

Για τα παιδιά ήταν ακόμη μεγαλύτερη  η χαρά τους γιατί από το πάγκο που κάποιος μικροπωλητής έστηνε ( Γιαλαμάς ,Καλμαντής,κτλ) μπορούσαν (;) να αγοράσουν διάφορα μπιχλιμπίδια από σουγιάδες μέχρι σφυρίχτρες .

Επίσης και οι φωτογράφοι ήσαν παρόντες για τα οικογενειακά και όχι μόνο ενσταντανέ . Ο Γιαλαμάς από το Λιδωρίκι και ο Πανουργιάς ( Κολοκυθάς ) ο Νίκος που είχε καταγωγή από το χωριό μας .

Το γλέντι βαστούσε μέχρι αργά το απόγευμα και ουσιστικά μέχρι  την ώρα  του σκάρου μια και οι περισσότεροι πανηγυριτζήδες είχαν και τα πράματα τους και έδιναν ραντεβού για το άλλο πανηγυρι του χωριού στις 23 Αυγούστου της Αΐμονής..

Οι φωτογραφίες που σκολουθουν είναι τραβηγμένες στο χώρο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος κατα πάσα πιθανότητα απο τους προαναφερόμενους φωτογράφους .