πόσες ιστορίες ακούγαμε για λάμιες , βέτσκιες, στοιχειά, και άλλα αλλόκοτα πλάσματα από τις γιαγιάδες και τους παππούδες και από άλλους συγχωριανούς μας γύρω από το τζάκι η στα καφενεία του χωριού μας....
Κ Μ
Δαίμονες – Βρυκόλακες & δοξασίες του λαού μας
(του Ζάχου Ξηροτύρη)
Κυκλοφορούν στην ύπαιθρο πολλοί δαίμονες. Τα μυστηριώδη αυτά φαινόμενα, έχουν σάρκα και οστά κατά την λαϊκή αντίληψη και εισχωρούν παντού και σε χώρους και σε τόπους και σε άτομα μέσα.
Εισχωρούν στον άνθρωπο και του αλλάζουν την συνείδηση και τις πεποιθήσεις και τον οδηγούν σε κάθε πονηρό και κακό. «Μπήκε ο δαίμονας μέσα του», είναι συνηθισμένη φράση των χωριανών μας σε τέτοιες περιπτώσεις ή «εκεί τον έσπρωξε ο δαίμονας», που έβαλε την ουρά του γιατί τονδιάβολο τον δέχονται με μακριά ουρά, που όπου εισχωρήσει φέρνει κακίακαι διχόνοια.
Όλοι πιστεύουν ότι οι κακές πράξεις είναι των δαιμόνων και θέλουν να απαλλαγούν. Άλλοι προσφεύγουν τότε στον παπά και αντιπρόσωπο του Θεού, για να διώξει τους δαίμονες με αγιασμούς και ευχολόγια, άλλοι πάλι πιστεύουν ότι προληπτικά ή κατασταλτικά μπορούν να εμποδίσουν ή καταστείλουν τις δαιμονικές ενέργειες με αντίδοτα και σαν τέτοια μεταχειρίζονται τα ξόρκια. Όλα αυτά είναι έργα του διαβόλου του πρίγκηπα αυτού του σκότους, με την αστείρευτη διαβολική σκέψη στα βάθη της ψυχής και την εφευρετικότητα του, σε πράξεις αντίθετες προς το θείο έργο, με τις οποίες ωθεί τον άνθρωπο και τον καθιστά υπόδουλο της εσωτερικήςκακίας του με μολυσμένο τον νου και την καρδιά.
Αστείρευτο το φρέαρ της σατανικής εφευρετικότητας, την οποία η διαβολική προσωπικότητα του μεταχειρίζεται να ενσπείρει διχόνοιες και εγκληματικότητες μεταξύ του ανθρωπίνου γένους.
Στη φαντασία του λαού ο διάβολος δεν είναι σχήμα λόγου, αλλά προσωπικότητα αόρατη, διαθέτει δε στρατιές δαιμόνων, οι οποίοι περικυκλώνουν τους ανθρώπους με την απανταχού παρουσία τους και επιδιώκουν να τουςεμβάλλουν σε πειρασμούς και αμαρτίες και ιδία αρέσκεται πολύ η διαβολική προσωπικότητα να εισχωρεί και να δημιουργεί οικογενειακές διενέξεις και γι’ αυτό οι χωριανοί λένε την πρόχειρη φράση τους σε τέτοιεςπεριπτώσεις «πυρχώρησε (προχώρησε) μέσα στο σπίτι ο τρισκατάρατος».
Τρις καταραμένο θεωρεί ο λαός τον διάβολο, όπως και τον Ιούδα που πρόδωσε τον Χριστό. Ακατάβλητοι οι δαίμονες και περίτεχνοι, μόνον ο Άγιος Δημήτριος και ο Άγιος Γεώργιος με τα κοντάρια τους τούς χτυπούσαν. Μόνο αντίδοτο φάρμακο για να τον αποβάλει ο άνθρωπος που τον καβαλικεύει ο διάβολος είναι το «άγιασμα» το αγιασμένο νερό των φώτων και το σημείο του σταυρού, αυτά τα δυο και το λιβάνι τα τρέμει ο δαίμοναςκαι γι’ αυτό ο λαός λέει θέλοντας να προσωποποιήσει το φόβο, «τρέμει σανο διάβολος το θυμιάμα».
Οι οπαδοί του διάβολου, οι άδικοι και κακοί κατά την επίγεια ζωή, και προπαντός οι αφορεσμένοι ή ξεχρονιασμένοι, που τους λένε στο χωριό καιαλειτούργητους, δεν αποσυντίθενται κατά την λαϊκή αντίληψη και συνήθωςβρυκολακιάζουν και γυρίζουν γύρω στο χωριό ή στο νεκροταφείο καιπλανάται η σκιά τους σαν φάντασμα, ή τον βλέπουν πολλοί (με τη φαντασίατους βέβαια) στον ύπνο τους ή και στο ξύπνιο τους να περπατά και ναγυρίζει τις νύχτες γύρω στο χωριό. Για εξιλέωση τότε διαβάζουν έναευχέλαιο και οι χωριανοί δίνουν συγχώρεση για να εύρει έλεος η ψυχή τουβρυκολακιασμένου.
Άλλο μέσο για να τον απομακρύνουν το βρυκόλακα από το σπίτι που έκαμε την εμφάνιση του είναι να γυρίσουν τη σιδηρωστιά ανάποδα. Βλέπει τη δαιμονικό τη σιδηρωστιά ανάποδα και καταλαβαίνει ότι έγινε αντιληπτό και φεύγει. Γι’ αυτό συχνά πυκνά ακούει κανένας τις γυναίκες του χωριού να λένε όταν τελειώσουν το μαγείρεμα και κατεβάσουν τον τέντζερη «μαρήβγάλε τη σιδηρωστιά να μη μαγειρεύει ο δαίμονας».
Δεν πρέπει να μένει η σιδηρωστιά στη φωτιά μετά το μαγείρεμα γιατί ταβρίσκει έτοιμα και απηθώνει αμέσως το δικό του τσουκάλι ο δαίμονας καιστρογγυλοκάθεται και μαγειρεύει. Και άλλη θαυματουργή ιδιότητα έχει ησιδηρωστιά γυρισμένη ανάποδα στην αυλή, σταματάει το χαλάζι ή τη βροχή όταν απειλείται καταιγίδα και καταστροφή. «Βγάλε παιδάκιμ’ τη σιδηρωστιά στην αυλή και γύρισε την ανάποδα», θα μας χάσει η βροχή ή το χαλάζι.
Τους βλέπει τους βρυκόλακες η λαϊκή φαντασία ολοφάνερα να κινούνται και να μετακινούνται και πάντα κρατούν φως. Είναι το φώσφορο που παράγεται συνήθως στα νεκροταφεία ή στους βάλτους, μία γλυώδης ύλη φωσφορούχα, την οποία ο αέρας μετατοπίζει και ο λαός δια της φαντασίας του την θεωρεί ως μετουσιωθέντα άνθρωπο σε βρυκόλακα και την λάμψη ασύλληπτη. Τί δεν κάνει η φαντασία και ο φόβος του ανθρώπου, ολόκληρα χωριά οπλίζονται να κυνηγήσουν τα φαντάσματα και τα σπίτια όλα κλείνουν και αμπαρώνουν, πριν ακόμα νυχτώσει, όταν διαδοθεί εμφάνιση βρυκόλακα. Ο ξορκισμός του βρυκόλακα πρέπει να γίνεται Σάββατο, γιατίτότε είναι ανίσχυροι χωρίς δύναμη και εξουσία και ούτε εμφανίζονται Σαββατόβραδο ποτέ.
Και οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι το Λάζαρο μετά την ανάσταση του τον θεωρούσαν για βρυκόλακα που σηκώθηκε με σατανική δύναμη, γιατί όπως έλεγαν για το Χριστό «εν τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλλει τα δαιμόνια».
Όλα τα δαιμόνια σαν τα ξορκίσεις, τα λιβανίσεις, ή διαβάσει ο παπάς, φεύγουν όλα μαζί πατείς με πατώσε και γίνονται αέρας, γι’ αυτό βλέπομε καλά καθούμενα τον ανεμοστρόβιλο που φεύγει με ιλιγγιώδη ταχύτητα καιότι βρει μπροστά του τα παρασύρει, αν προφθάσεις και τον φτύσεις και τουπεις «φτου μασκαρά τρεις φορές» τότε θα διαλυθεί αμέσως το αερικό, οανεμοστρόβιλος, έτσι και δεν προφθάσεις, είναι ικανός να παρασύρειδέντρα ολόκληρα και ανθρώπους, και ολόκληρο αλώνι, όχι μόνο το άχυροαλλά και το λιώμα όλο, μαζί με τον καρπό μπορεί να αφανίσει εντόςδευτερολέπτου και αρέσκεται πολύ το αερικό, όπως όλα τα δαιμόνια καιτελώνια να περνούν από τα αλώνια και τις ράχες.
Πλησιάζουν 120 χρόνια τώρα που μεγάλος ανεμοστρόβιλος παρέσυρε τρία κορίτσια που πήγαν για ξύλα πέρα στου (Κουβέλη) και γύριζαν φορτωμένα. Έφθασε ο ανεμοστρόβιλος, τα σήκωσε τα κορίτσια και τα πέταξε μακριά στο ρέμα. Η Καλτσοφώτω πέθανε επί τόπου, ηΖαχαρομαρία τραυματίσθηκε και έζησε 80 χρόνια κουτσή, για να διηγείταιτη δύναμη αυτού του δαιμονισμένου αέρα και η τρίτη κοπέλα έζησε μεν, αλλά έκαμε πολύ καιρό να συνέλθει.
Οι προλήψεις έχουν φωλιάσει και έγιναν σύντροφος αχώριστος στην καθημερινή ζωή για τον άνθρωπο. Και τα όνειρα ακόμα επηρεάζουν τους ανθρώπους, όσο και αν δεν θέλομε από εγωισμό να το παραδεχθούμε. Μπορεί να λένε οι σοφοί ότι εκείνος που δίνει σημασία στα όνειρα μοιάζει με κείνο που κυνηγάει τη σκιά του, εν τούτοις έχουν μεγάλη επίδραση στολαό και γενικά σε κάθε κοινωνική τάξη και μπορεί να πει κανείς, ότι τοφαινόμενο παρουσιάζεται ως Οικουμενικό και λέει ο Ιπποκράτης «όταν τοσώμα καθεύδει ο νους εγρηγορεί».
Άλλωστε η επίδραση των ονείρων χρονολογείται από την εποχή των Φαραώ, που ο Ιωσήφ έδωσε την εξήγηση του ονείρου των επτά αγελάδων και των επτά σταχιών. Όλοι οι άνθρωποι επηρεάζονται από τα όνειρα, με τις διάφορες ερμηνείες που δίνουν, αφού και ονειροκρίτες υπάρχουν ακόμη βιβλία ολόκληρα. Όλοι ζητούν ερμηνεία του ονείρου των και συμβουλεύονται και άλλους, βάρδα μόνο όταν ονειρευθείς χρήματα, τότε δεν πρέπει να μάθει κανείς το όνειρο σου, γιατί αμέσως γίνονται κάρβουνα. Πόσα τέτοια παραδείγματα δεν φέρνει ο λαός και «άνθρακες ο θησαυρός».
Άπειρα είναι τα όνειρα και περίεργα μα οι χωριανοί μας σχεδόν ταυτόσημα τα εξηγούν, ιδίως όταν πρόκειται για θάνατο ή αρρώστια. Είδες γύφτισσα στον ύπνο σου, ετοιμάσου για αρρώστια στον ξύπνιο σου. Δόντιέβγαλες και σε πόνεσε; θανατικό του σπιτιού ή στενού οικείου άφευκτος. Θολό ποτάμι πέρασες; αλλοίμονο στεναχώρια μεγάλη θα περάσει, το λέεικαι το τραγούδι, «απόψε είδα στον ύπνο μου, είδα και στ’ όνειρο μου, θολόποτάμι πέρασα, θολό κατεβασμένο». Καφέ ήπιες, πίκρα μεγάλη, όπως καιτο γλυκό στρέχει στ’ ανάποδα.
Μια πρόληψη που έχει κυριαρχήσει και είναι και επιζήμια είναι η πρόληψη της Τρίτης, ημέρα αποφράς. Από την πανάρχαια Αίγυπτο, την αρχαία Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή εποχή, κληρονομήσαμε αποφράδες ημέρες και ώρες και μήνες. Τον ανθοστόλιστο Μάη δεν τον συμπαθεί η πρόληψη και γάμος δεν γίνεται άλλος λέει γιατί παντρεύονται τα γαϊδούρια και άλλοι γιατί το μήνα αυτό είναι η γιορτή της Αγίας Μαύρας και όλα μαύρα και σκοτεινά θα παν στο γάμο. Ειδικά για μας τους Έλληνες η Τρίτη και ο Μάιος είναι χρονικά σημεία που χάσαμε την πόλη και όλη μας η αυτοκρατορία υποδουλώθηκε.
Δεν ξεκινούν για μεγάλες δουλειές την Τρίτη, ούτε σπίτι θεμελιώνουν, ούτε για συμπεθεριό πηγαίνουν, ούτε και νυφικά κόβουν την Τρίτη, μα ούτεκαι ταξιδεύουν. Και στους διαπληκτισμούς τους, στα μικρομάγκανα οιχωριανοί φυλάγονται την Τρίτη και ακούς και λένε «φύγε από δω σήμεραΤριτιάτικα να μη γίνει κείνο που δεν ξανάγινε», υπονοώντας μεγάλο κακό. Ακόμα και τους τριτογεννημένους ο λαός τους θεωρεί ως κακούς καιδύστυχους αντίθετα προς τους τυχηρούς και ευτυχισμένους Σαββατογεννημένους.
Όλα ανάποδα θα τα φέρει η Τρίτη όπως και ο αριθμός «13». Εβραϊκός πόντος λένε στα χαρτιά οι παίχτες του χωριού, σίγουρα θα χάσεις. Όλοι τοναποφεύγομε και όλοι τον φοβόμαστε τον αριθμό αυτό, ότι φέρνει δυστυχία, κακοδαιμονία και αποτυχία στους σκοπούς μας. Είναι και αυτή μια κακή πρόληψη, υπόλειμμα και δεν είναι πρόληψη του χωριού ή πανελλήνια μόνο, αλλά διεθνές. Ο αθώος αυτός αριθμός έπεσε σε δυσμένεια καιη δυσμένεια προήλθε, διότι δεν διαιρείται εύκολα, ενώ το «12 » διαιρείταισε ίσα μέρη και γι’ αυτό αντίθετα προς το «13» το έχομε σε μεγάλη υπόληψη, αφού και οι απόστολοι «12» ήσαν και όχι «13». Δεν κατέχονται από δεισιδαιμονίες και προλήψεις, μόνο λαοί ή άτομα απολίτιστα και αμόρφωτα, αλλά και λαοί πολιτισμένοι και άνθρωποι διακρινόμενοι σε μόρφωση. Ο Αύγουστος ο ισχυρότερος αυτοκράτορας της Ρώμης, ο οποίος διεκρίνετο για το πρακτικό του πνεύμα και την αντικειμενικότητα της κρίσης του τα μέγιστα, κατείχετο από τοιαύτας προλήψεις, ώστε έφερε δέρμα φώκιας για να προστατεύεται από τους κεραυνούς, επίστευε στους οιωνούς και χρησμούς και δεν ταξίδευε ποτέ Τρίτη.
Ο λαός μας όλος κυριαρχείται από προλήψεις και οι χωριανοί μας απλοϊκοί και περιορισμένης μόρφωσης, έχουν δεύτερη θρησκεία τις προλήψεις, φοβούμενοι τη αόρατη και ανεξήγητη επιβολή και δύναμη που κατευθύνει τις κακές πράξεις σε βάρος των ανθρώπων. Ποτέ δεν δανείζουνφωτιά, αλάτι και προζύμι μετά το ηλιοβασίλεμα ή αν έχουν γκαστρωμέναζωντανά, γιατί υπάρχει κίνδυνος να απορρίξουν. Ούτε λούζονται ούτε τανύχια κόβουν ορισμένες ημέρες, «Τετάρτη και Παρασκευή μη λούζεσαι, τανύχια σου την Κυριακή μην κόβεις αν θέλεις να προκόβεις».
Το σαπούνι και το αλάτι πρέπει να μην τα πιάσει στα χέρια του ο ένας απότον άλλο, γιατί γίνονται αιτία διαπληκτισμών. Όταν φεύγει κανείς από τοσπίτι για ταξίδι δεν κάνει να σκουπίσουμε, σημαίνει πως ξεκαθαρίζομε τιςσχέσεις μας με τον άνθρωπο αυτό, ενώ άμα φεύγει ανεπιθύμητος, τότε σκουπίζομε ή ρίχνομε αλάτι πίσω. Όταν έρχεται φίλος που τον πονέσαμε ρίχνομε σίδηρο στην πόρτα να πατήσει απάνω. Αν στη συζήτηση προκύπτει κάτι κακό ή ανεπιθύμητο λέμε χτύπα ξύλο ή κουνήσου από τον τόπο σου, κούφια η ώρα, δάγκωσε τη γλώσσα σου, σκόρδα στα μάτια σου, κατ’ αντίθεση που όταν περιμένομε κάποιο καλό λέμε «καλομελέτα κιέρχεται».
Το φίδι επειδή αρχίζει από «Φ» και επειδή είναι κρύο πράμα και κάνει και κακό, το καλοπιάνομε και το θεωρούμε φίλο, όταν είναι του σπιτιού φίδι, εχθρό δε το φίδι του δρόμου. Ακόμα και ζητήματα σοβαρά που δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να λύσει η επιστήμη, τα λύνει η απλοϊκότητα και ηφαντασία των γυναικών. Τα λύνουν γυναίκες απλοϊκές όπως είναι η ατεκνίαπου δίνουν για φάρμακο το άτεκνο βοτάνι και το δίνουν για να σταματήσουν τα πολλά παιδιά που γεννιούνται ή το δίνουν για εκδίκηση, ναμείνει άκληρη εκείνη που παντρεύτηκε, έστω και εν αγνοία της αν το φάει. Ή το αρσενικοβότανο που φυτρώνει πιο πάνω από το χωριό στην Πλούμποκαι τον Αετό και είναι από τα αλάθευτα όπως λεν οι γυναίκες, μόλις τοπάρει η γυναίκα και συνήθως το παίρνουν οι νυφάδες, που φροντίζει ηκαλή πεθερά με τρόπο, από την επομένη του γάμου, αν μη και από τηνΚυριακή που θα ‘ρθει στο σπίτι, με κάποιο μυστικό τρόπο, να δώσει στηνύφη να φάει, για να διαιωνίσει το γένος με αρσενικό το πρώτο παιδί. Κιαυτά τα κατοικίδια έχουν τέτοιες μαγικές ιδιότητες προς το κακό και ενίοτεπρος το καλό.
Κακό μεγάλο το ούρλιασμα του μούργου, όπως και το βουμπίρικο αυγό της κότας και κακό μεγάλο πάλι ή ζημιά στο σπίτι, αν η κότα λαλήσει σαν κόκορας. Ψάρια είδες στον ύπνο σου λαχταριστά και ωραία; λαχτάρα μεγάλη σε περιμένει. Βούιξε το αυτί σου το δεξιό, καλό χαμπέρι θα ‘χεις, βούιξε τ’ αριστερό, σπεύσε αμέσως να ενώσεις τον αντίχειρα και το μέσο δάκτυλο και από το αριστερό προς το δεξιό αυτί, να πεις τρεις φορές «σε καλό να πάει».
Παίζει το δεξί σου μάτι, χαμπέρι καλό θα μάθεις, μπουσούλισε ο δράκος ήη κοτσόρω ή ξεφορτώθηκε (τινάχθηκε) η κότα στην αυλή; αλάθευτο μουσαφίρης θα ‘ρθει. Τρίχα της κεφαλής σου κρέμασε στο μέτωπο σου, γράμμα θα λάβεις. Αστέρι πέφτει προς το μέρος που είναι η καλή σου, χαιρετίσματα στείλε με τ’ αστέρι, και η καλή σου θα σε θυμηθεί την ίδια στιγμή που θα ‘χει φθάσει το αστέρι, όπως σε θυμάται και με το φτάρνισμα και το λόξιγκα.
Θέλεις να δεις πότε η διεθνής κατάσταση θολώνει; κοιτάζεις την πλάτη του αρνιού και το βλέπεις ολοφάνερο. Θέλεις να προετοιμασθείς προ της κηρύξεως πολέμου, θα σου το βεβαιώσουν οι βράχοι όταν ξεκόβουν και πέφτουν, προμηνύουν άφεκτα επιστράτευση και πόλεμο.
Ποια πρώτη και ποια τελευταία από τις προλήψεις του κακού, που κατατυραννούνται οι καλοί μας χωριανοί, να προσπαθήσουν να προφυλαχθούν, πάντα όμως κάποιο αντίδοτο προσπαθούν να βρουν να αποτρέψουν τα μελλούμενα.
Πολλά είναι τα κακοποιό πνεύματα και πολλές οι προφυλάξεις που παίρνει ο λαός προς απόκρουση. Υπάρχουν όμως και αγαθά πνεύματα που φέρνουν την ευτυχία και το γούρι. Για την τύχη έχει πια καταντήσει πίστη ασάλευτη, ότι αυτή υπάρχει και ρυθμίζει το παρόν και το μέλλον του ανθρώπου.
Εμείς, μάλιστα, οι έλληνες την πιστεύαμε και για θεά και είναι γνωστές οιτρεις θεές της τύχης από την μυθολογία, η Κλωθώ, η Άτροπος και η Λάχεση. Με τη γέννηση κάθε ανθρώπου γεννιέται και η τύχη του, η οποία είναι τυφλή και έτσι τυχαίως συναντά τον άνθρωπο που θα τον κάμει ευτυχή, «Δεν μου φταίει κανένας, φταίει η στραβή η τύχη μου», λένε συχνάπυκνά στο χωριό μας.
Αδέλφια είναι η τύχη και το γούρι. Η τύχη και το γούρι είναι για τον άνθρωπο συναισθήματα παμπάλαια και χρονολογείται η ζωή τους όσο και ηζωή του ανθρώπου. Δεν υπάρχει άνθρωπος είτε σε πολιτισμένους, είτε σεαπολίτιστους λαούς που, είτε μικρός είτε μεγάλος να μην έχει φορέσει ένακάποιο φυλαχτό, πιστεύοντας σε μια ανεξήγητη μαγική δύναμη που τηνονομάζομε γούρι. Η λογική μας επιβάλει να αποκρούσουμε την ύπαρξη μιας τοιαύτης μυστηριώδους δυνάμεως. Όλοι ειρωνευόμαστε τις προκαταλήψεις, μία όμως ανεξιχνίαστη εσωτερική δύναμη παραμένει στο υποσυνείδητο μας και μας αφήνει μια αμφιβολία αν το «γούρι» υπάρχει ή δεν υπάρχει.
Όλα αυτά είναι κατάλοιπα του αποτάτου παρελθόντος. Άπειρες είναι οιδοξασίες και τα περίεργα του κόσμου. Ένας άλλος περίεργος κόσμος τηςυπαίθρου, με ξέχωρες συνήθειες, δικούς του συναισθηματισμούς και θεωρίες, σαν να είναι κάτι ξέχωρο από τον άλλο κόσμο, με δική του νοοτροπία, με ξέχωρες προλήψεις και προκαταλήψεις, ένας κόσμοςαιθεροβάμων, που βρίσκεται σε άλλους κόσμους, σε όνειρα και σεσύννεφα, που άθελα του δουλεύει η φαντασία του και για τη μεγάλη τουςφαντασία τους λένε και ψευδοποιούς τους κυνηγούς, είναι ο κυνηγετικόςκόσμος.
