Ήθελε ο θεός και ζήσαμε!

Ήθελε ο θεός και ζήσαμε! 

 Προδημοσίευση από το βιβλίο: ΘΑΜΜΕΝΑ ΟΝΕΙΡΑ, ΖΩΝΤΑΝΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ.

 Α ́ Έκδοση: Μάιος 2021 © Κωνσταντίνος Μπερτσιάς & Εκδόσεις Οροπέδιο Διεύθυνση σειράς: Δημήτρης Γ. Κανελλόπουλος

 Ήθελε ο θεός και ζήσαμε. 

 Η Πρωτομαγιά του 1964 συνέπεσε με την Μεγάλη Παρασκευή. Ήταν από τις σπάνιες χρονιές που το Πάσχα θα το γιορτάζαμε Μάιο. Η άνοιξη είχε μπει για τα καλά στην κοιλάδα του Μόρνου. Εκείνη την Μεγάλη Παρασκευή του 1964 ο πατέρας μου είχε τελειώσει με την σπορά των χωραφιών στον Λουτσοβιώτικο κάμπο, γύρω από το σπίτι, με καλαμπόκι. Τα χρόνια εκείνα το όργωμα και η σπορά γίνονταν με το παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή με τα άλογα ή τα μουλάρια και το αλέτρι του Ησίοδου. Ήταν δύσκολη δουλειά για τους ανθρώπους και για τα ζώα. Δεν έπρεπε ούτε σπυρί να πάει χαμένο, για να πιάσει ο κόπος τόπο, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά οι άνθρωποι του μόχθου. Στα φρέσκα οργώματα έπεφταν κάθε είδους πουλιά για να κλέψουν κανένα σπόρο. 

Οι επιδρομές των κορακιών ήταν η μεγάλη μάστιγα για τους γεωργούς, τόσο κατά τη σπορά όσο και μετέπειτα, κατά την περίοδο της ωρίμανσης και της συγκομιδής. Για να μειώσουν αυτές τις επιδρομές, χρησιμοποιώντας παλιά ρούχα έφτιαχναν σκιάχτρα και τα τοποθετούσαν στα χωράφια τους. 

Στην αρχή ήταν αποτελεσματικό μέτρο, αλλά σιγά σιγά τα πουλιά εξοικειώνονταν και στο τέλος κάθονταν ακόμη και πάνω στα σκιάχτρα. Χρησιμοποιούσαν επίσης κάποιες αυτοσχέδιες κατασκευές από τενεκέδες, που με τον άνεμο δημιουργούσαν έντονο θόρυβο που φόβιζε τα πουλιά, τουλάχιστον στην αρχή. Κάποιοι γεωργοί θεωρούσαν πιο αποτελεσματικό μέτρο να κρεμούν σε κάποιους στύλους μέσα στα χωράφια τους νεκρά πουλιά, που είχαν τουφεκίσει. 

 Ο πατέρας μου είχε ένα παλιό στρατιωτικό τυφέκιο, μακρύκανο, τύπου γκρα, που το είχε μετατρέψει σε κυνηγετικό. Έπαιρνε κυνηγετικό φυσίγγι στην θαλάμη αντί για σφαίρα και λειτουργούσε με κινητό ουραίο.

 Εκείνο το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής το κατέβασε από το ταβάνι του σπιτιού μας όπου το φύλασσε, το όπλισε και παραμόνευε στην αυλή ώστε, όταν πέσουν τα πουλιά στα οργωμένα χωράφια, να τα τουφεκίσει. 

Κάποια στιγμή κάπου θέλησε να πάει, άφησε το όπλο πάνω στον φράχτη και απομακρύνθηκε. Παρακολουθώντας τη σκηνή μαζί με τα αδέλφια μου τρέξαμε, κι εγώ άρπαξα το όπλο κι άρχισα να σημαδεύω, πρώτα τον αδελφό μου και μετά την αδελφή μου, λέγοντάς τους αστειευόμενος «σας σκοτώνω», πιστεύοντας ότι δεν είχε φυσίγγι. Το χαρακτηριστικό κλικ του επικρουστήρα ακούστηκε δυο φορές χωρίς να γίνει εκπυρσοκρότηση. Μετά έστρεψα το όπλο προς τον ουρανό, ξαναπάτησα την σκανδάλη και ο εκκωφαντικός ήχος της εκπυρσοκρότησης ακόμη ακούγεται στα αυτιά μου….

Σαν σήμερα πέθανε ο Μακρυγιάννης

 

Γιάννης Μακρυγιάννης

Ο Γιάννης Μακρυγιάννης υπήρξε ένας από τους σημαίνοντες αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης και συγγραφέας των περίφημων «Απομνημονευμάτων» του.

Γιάννης Μακρυγιάννης (1797 – 1864) 

Ο Γιάννης Μακρυγιάννης υπήρξε ένας από τους σημαίνοντες αγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης. Η περίοπτη θέση που κατέχει ως τις μέρες στην συλλογική μνήμη, οφείλεται πρωτίστως στα «Απομνημονεύματά» του, που εξέδωσε το 1907 ο ιστοριοδίφης και συγγραφέας Γιάννης Βλαχογιάννης και τα οποία ύμνησαν οι λογοτέχνες της λεγόμενης «γενιάς του 30», ως ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και τον Μακρυγιάννη ως τον πιο «σημαντικό πεζογράφο της νέας ελληνικής λογοτεχνίας», σύμφωνα με τον Γιώργο Σεφέρη.

Ο Ιωάννης Τριαντάφυλλος, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε το 1797 στα κακοτράχαλα βουνά της Δωρίδας, στο χωριό Αβορίτη, τρεις ώρες δρόμο από το Λιδωρίκι. Το «Μακρυγιάννης» είναι παρατσούκλι και τού δόθηκε από τους συγχωριανούς του, για το ψηλό του ανάστημα. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, καθώς μεγάλωσε χωρίς τον πατέρα του Δημήτριο Τριαντάφυλλο, που σκοτώθηκε σε συμπλοκή με τους Τούρκους στην Λιβαδειά.Σε ηλικία επτά ετών δόθηκε ως ψυχογιός σ’ ένα πλούσιο έμπορο της πόλης, που όμως τον κακομεταχειριζόταν.Ύστερα από διάφορες περιπλανήσεις, βρέθηκε στο σπίτι του συμπατριώτη του Αθανασίου Λιδωρίκη, που ζούσε στην Άρτα και διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Αλή Πασά. Εκεί ασχολήθηκε με τον εμπόριο και σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα πλούτισε, αποκτώντας «σπίτι, υποστατικά, μετρητά και ομολογίες», σύμφωνα με τα όσα γράφει στα «Απομνημονεύματά» του.

Η επαναστατική δράση του Γιάννη Μακρυγιάννη

Το 1820 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία και λίγες μέρες μετά την έναρξη της Επανάστασης συνελήφθη από τους Τούρκους στην Άρτα. Γρήγορα όμως δραπέτευσε και εντάχθηκε στο σώμα του οπλαρχηγού Γώγου Μπακόλα. Πήρε μέρος στις μάχες του Σταυρού (4 Αυγούστου 1821) και στην πολιορκία της Άρτας (12 Νοεμβρίου – 4 Δεκεμβρίου 1821).

Στα τέλη του 1821 αρρώστησε σοβαρά και επανήλθε στην αγωνιστική δράση με την εκπόρθηση του Πατρατζικίου (σημερινής Υπάτης), στις 2 Απριλίου 1822, επικεφαλής μικρού στρατιωτικού σώματος από συντοπίτες του. Στις 4 Ιουλίου 1822, πολέμησε στην Μάχη του Πέτα, όπου τραυματίστηκε ελαφρά στο πόδι. Την 1η Ιανουαρίου 1823, ο Μακρυγιάννης διορίστηκε «Επιστάτης της Δημοσίας Τάξεως» στην απελευθερωμένη Αθήνα.

Το καλοκαίρι του 1823 συμπολέμησε με τον Νικηταρά στις μάχες της Βελίτσας και της Πέτρας και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου βρέθηκε στην Πελοπόννησο με τους Ρουμελιώτες και πολέμησε στο πλευρό της κυβέρνησης του Γεωργίου Κουντουριώτη, κατά την διάρκεια των εμφυλίων συρράξεων. Για την δράση του αυτή, μέσα στο 1824 προήχθη διαδοχικά σε χιλίαρχο, αντιστράτηγο και στρατηγό.

Με την απόβαση του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο (24 Φεβρουαρίου 1825), ο Μακρυγιάννης διορίστηκε πολιτάρχης της Αρκαδιάς (σημερινής Κυπαρισσίας) και συνεισέφερε στην άμυνα του Νεοκάστρου της Πύλου. Μετά την κατάληψή του από τον Ιμπραήμ (6 Μαΐου 1825), έσπευσε στους Μύλους, όπου οργάνωσε την άμυνα της περιοχής. Στις μάχες που επακολούθησαν (13-14 Ιουνίου 1825), ο Ιμπραήμ παρά την αριθμητική του υπεροχή δεν κατόρθωσε να κάμψει την αντίσταση των Ελλήνων και υποχώρησε άπρακτος. Στην μάχη αυτή τραυματίστηκε ο Μακρυγιάννης και διακομίστηκε στο Ναύπλιο.

Μετά την αποθεραπεία του, μετέβη στην Αθήνα και συμμετείχε στην οργάνωση της άμυνας της πόλης και της Ακρόπολης. Μέσα στο 1825, νυμφεύτηκε την Αικατερίνη Σκουζέ, κόρη του Αθηναίου μεγαλοκτηματία Γεωργαντά Σκουζέ, με την οποία απέκτησε 12 παιδιά.

Μετά τον θάνατο του Γιάννη Γκούρα (30 Σεπτεμβρίου 1826), ο Μακρυγιάννης ανέλαβε την ευθύνη των επιχειρήσεων για την υπεράσπιση της Ακρόπολης από τις δυνάμεις του Κιουταχή, που τήν πολιορκούσαν. Στις μάχες της Ακρόπολης τραυματίστηκε σοβαρά τρεις φορές στο κεφάλι και το λαιμό. Εν τούτοις ανένηψε και έλαβε μέρος στις Μάχες της Καστέλλας (30 Ιανουαρίου 1827) και του Αναλάτου (24 Απριλίου 1827).

Η πολιτική δράση του Γιάννη Μακρυγιάννη

Μετά την απελευθέρωση ο Μακρυγιάννης τοποθετήθηκε από τον Ιωάννη Καποδίστρια, Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής Δυνάμεως της Πελοποννήσου. Κατά την περίοδο αυτή και συγκεκριμένα στις 26 Φεβρουαρίου 1829 άρχισε να γράφει τα «Απομνημονεύματα» του «για να μην τρέχω εις τους καφενέδες και σε άλλα τοιούτα που δεν τα συνηθώ». Αν και εντελώς αγράμματος, μας κληροδότησε ένα έργο μεγάλης πνοής και αυθεντικότητας, το οποίο ο Κωστής Παλαμάς χαρακτήρισε «ασύγκριτο στο είδος του, αριστούργημα του αγράμματου, μα γερού και αυτόνομου μυαλού», ενώ ο Γιώργος Σεφέρης τόν αναδεικνύει ως έναν από τους κορυφαίους νεοέλληνες πεζογράφους.

Στην συνέχεια ήρθε σε ρήξη με τον Καποδίστρια και μετά την δολοφονία του συντάχθηκε με τους λεγόμενους «Συνταγματικούς» εναντίον των αδελφών του Βιάρου και Αυγουστίνου Καποδίστρια. Χαιρέτησε την άφιξη του Όθωνα, αλλά γρήγορα ήλθε σε σύγκρουση με τόσο με την Αντιβασιλεία όσο και με τον ίδιο τον βασιλιά.

Από το 1833 ο Μακρυγιάννης εκλεγόταν δημοτικός σύμβουλος Αθηναίων και τον Ιανουάριο του 1837 ως πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου εισηγήθηκε στο σώμα την έκδοση ψηφίσματος για την παραχώρηση Συντάγματος από τον Όθωνα. Για την ενέργειά του αυτή παύθηκε και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό με διαταγή του Άρμανσμπεργκ.

Έξι χρόνια αργότερα συμμετείχε ενεργά στην Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που ανάγκασε τον Όθωνα να παραχωρήσει Σύνταγμα στους υπηκόους του. Στην εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε για αυτό το σκοπό στις 8 Νοεμβρίου είχε ενεργό ρόλο σχηματίζοντας ομάδα 63 βουλευτών (πληρεξουσίων).

Στις 13 Απριλίου 1852 κατηγορήθηκε ότι σχεδίαζε να δολοφονήσει τον Όθωνα και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Τον Μάρτιο του 1853 δικάσθηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά και τον Σεπτέμβριο του 1854 του δόθηκε χάρη και αποφυλακίστηκε.

Ο Γιάννης Μακρυγιάννης πέθανε στις 27 Απριλίου 1864, σε ηλικία 67 ετών.

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/1991

© SanSimer

Γραβάτες και μουστάκια!!

 2/12/1980, εκλεκτοί Κοκκινιώτες σε κάποιο γάμο,  από δεξιά: Χρήστος Φλώρος, Γιωργος Κοράκης, Αριστείδης Κολοκυθάς και Θύμιος Καραγιάννης 

Φωτό του 1972, θαμμένα τοπία στα νερά του Μόρνου

 Φωτογραφία του 1972, τραβηγμένη από τον Λουτσοβιώτικο κάμπο, θέση Μαρμαράκι κοντά στην συμβολή του Μόρνου και του Κοκκινοπόταμου. Δεσπόζει στο βάθος η πυραμοειδής απόληξη των Βαρδουσίων γνωστή ως  Κάστρο του Βελούχοβου. Τα αγροκτήματα που φαίνονται σε πρώτο πλάνο άνηκαν στην οικογένεια Μπερτσιά. Στην δεξιά πλευρά, στο μέσον, όπου η λευκή κουκκίδα ήταν ένα μικρό αγροτόσπιτο της οικογένειας του Κρανιά, (γινόταν χρήση συνήθως τα καλοκαίρια), τα δυο μεγάλα δένδρα είναι καρυδιές. Σήμερα η περιοχή είναι σκεπασμένη από τα νερά της λίμνης.

 

Μακαρέτζος, Μακαρέτζος!

Μακαρέτζος!!

Απόσπασμα από το βιβλίο “εμπειριών το ανάγνωσμα “

…. Από το 1966 μέχρι το 1972 ήμουν μαθητής του εξαταξίου γυμνασίου  Λιδωρικίου, μιας όμορφης και ήσυχης επαρχιακής κωμόπολης κτισμένης στις υπώρειες της δυτικής πλευράς μιας μεγάλης οροσειράς, έχοντας αντίκρυ έναν επίσης ορεινό όγκο . Στην έξοδο της κωμόπολης ξεκίναγε μια μικρή πανέμορφη κοιλάδα εκτεινόμενη και προς τα αριστερά και προς τα δεξιά που προσομοίαζε σαν μια καλοφτιαγμένη αυλή για την μικρή αυτή πόλη, διαμορφωμένη ένα επίπεδο κάτω από τα τελευταία σπίτια της.

Ένας μικρός χείμαρρος, που ξεκίναγε από τα ανατολικά, διέσχιζε την μικρή κοιλάδα και στο τέρμα του συναντούσε τον Μέγα ποταμό, που έρεε τα νερά του προς τα νοτιοδυτικά αφού περνούσε μέσα από ένα πολύ μικρό στένωμα. Ουσιαστικά ήταν μια βραχοσχισμή περίπου 50 μέτρων, όπου από παλιά οι κάτοικοι είχαν φτιάξει ένα πέτρινο μονότοξο γιοφύρι για να διαβαίνουν χωρίς να διακινδυνεύουν από τα ορμητικά νερά του ποταμιού.

Η θέση, που βρισκόταν η κωμόπολη, της πρόσφερε μια φυσική απομόνωση, που ήταν πλεονέκτημα για τις παλιότερες εποχές και μεγάλο μειονέκτημα για την σύγχρονη εποχή.  Γιαυτό το λόγο ήταν ανάμεσα στις πολύ λίγες στεριανές πόλεις, που είχαν επιλεγεί από το στρατιωτικό καθεστώς της 21ης Απριλίου ως ιδανικός τόπος εκτοπισμού των αντιφρονούντων …

Η φοίτηση στο Γυμνάσιο των παιδιών, που καταγόντουσαν από τα απομακρυσμένα χωριά της πέριξ περιοχής απαιτούσε αναγκαστική εσωτερική μετανάστευση από την ηλικία των δώδεκα ετών.

Σε αυτή την πόλη, σε ένα μικρό δωμάτιο -μια χαμοκέλα- που η οικογένεια μου είχε νοικιάσει, έζησα τις έξι σχολικές χρονιές.

Τα δυο πρώτα χρόνια ήμουν μόνος μου και τα επόμενα χρόνια με τα δυο μικρότερα αδέλφια μου.

Δεν ήταν εύκολη βέβαια η διαβίωση των νεαρών μαθητών, που πέρα από τις σχολικές υποχρεώσεις έπρεπε να φροντίζουν και τους εαυτούς τους. Το καθάρισμα, το μαγείρεμα ,το πλύσιμο και όλες τις σχετικές εργασίες, που ένα νοικοκυριό, έστω και μικρό, απαιτεί, ήταν αποκλειστική ευθύνη των νεαρών μαθητών.

Η έλλειψη της γονικής εποπτείας γεννούσε και άλλους κινδύνους για τα νεαρά παιδιά, που έπρεπε να τους διαχειριστούν μόνα τους, έπρεπε να μάθουν να διαχειρίζονται τον χρόνο, να βάζουν προτεραιότητες, να θέτουν στόχους, να παίρνουν μόνοι τους αποφάσεις, να ασκούνται στην αυτοπειθαρχία και βασικά να διαχειρίζονται την ελευθερία τους. Το τελευταίο μάλιστα ήταν και το πιο δύσκολο, τα περισσότερα τα κατάφερναν και ωρίμαζαν νωρίτερα από συνομηλίκους τους, που μεγάλωναν στις οικογενειακές εστίες τους. Υπήρχαν βέβαια και αποτυχίες, κάποιοι ευτυχώς ελάχιστοι παρασυρόντουσαν και οδηγούνται σε επικίνδυνες παρεκτροπές.

Τα δικά μου σχολικά χρόνια συνέπεσαν με την διακυβέρνηση της χώρας από το στρατιωτικό καθεστώς, που επιβλήθηκε με το πραξικόπημα τον Απρίλιο του 1967, όταν ήμουν μαθητής της πρώτης τάξης του εξαταξίου Γυμνασίου .

Θυμάμαι έντονα  το πρωινό της Παρασκευής της 21ης Απριλίου 1967, αν και δεν υπήρχαν κάποια σημάδια, που να το διαφοροποιούν σε κάτι από τα συνήθη σχολικά πρωινά.

Ο ηλεκτρικός σταθμός παραγωγής ρεύματος που τροφοδοτούσε την κωμόπολη σταμάτησε να λειτουργεί όπως κάθε μέρα στις έξι. Ο τοπικός ηλεκτρικός σταθμός λειτουργούσε  από τις έξι το απόγευμα μέχρι τις έξι το πρωί, μιας και ΔΕΗ δεν είχε ακόμη παρουσία στην ορεινή επαρχία της Κεντρικής Ρούμελης.

Οι πρώτοι κάτοικοι από τα γύρω χωριά άρχισαν να μπαίνουν στην πόλη με τα υποζύγια τους, άλλοι μετέφεραν διάφορα προϊόντα για πώληση και άλλοι ερχόντουσαν για να κάνουν τις αγορές τους ή να επισκεφθούν τις δημόσιες υπηρεσίες για να διεκπεραιώσουν κάποια υπόθεση τους.

Στις οχτώ,όπως  κάθε μέρα, οι μαθητές είχαν πάει στο σχολικό συγκρότημα και περίμεναν να κτυπήσει το κουδούνι, μάλιστα είχαν έλθει κανονικά με το λεωφορείο του ΚΤΕΛ και οι μαθητές που πηγαινοερχόντουσαν καθημερινά από τα διπλανά χωριά .

Το κουδούνι κτύπησε και αντί για προσευχή, τον λόγο πήρε ο Γυμνασιάρχης και μας ανακοινώνει πως έγινε επανάσταση και δεν θα κάνουμε μάθημα, συμπληρώνοντας ότι ούτε αύριο θα γίνει μάθημα.  Μας ευχήθηκε καλό Πάσχα, η επόμενη εβδομάδα ήταν Μεγάλη Εβδομάδα και μας έδωσε ραντεβού για την Δευτέρα του Θωμά.

Επακολούθησε πανζουρλισμός από τις φωνές των μαθητών και χαρούμενοι που γλιτώναμε δυο μέρες μαθήματα τρέξαμε στα σπίτια μας και εμείς, που ήμασταν από τα γειτονικά χωριά, πήραμε τα πράγματα μας και αναχωρήσαμε οι περισσότεροι με τα πόδια για τις οικογενειακές μας εστίες.

Κανένας νομίζω ακόμη και οι μεγάλοι μαθητές και πιθανώς και αρκετοί καθηγητές κατάλαβαν εκείνη την στιγμή σε τι προβλήματα έμπαινε η Πατρίδα μας και φυσικά όλοι οι Έλληνες…

Όμως στο μυαλό μου χαράχτηκε βαθιά μια κουβέντα που άκουσα από ένα ”περίεργο” τύπο, έτσι μου φαινόταν τότε, που συζητώντας με μια κυρία της είπε:

-θα έχουμε προβλήματα κυρά Λένη, εμάς τους αριστερούς θα μα πιάσουν..

Τι πάει να πει αριστερός; γιατί να  πιάσουν ένα ήσυχο άνθρωπο που το μόνο περίεργο ήταν το  γαρύφαλλο, που τοποθετούσε στο πέτο του σακακιού του;

Αυτές οι σκέψεις με βασάνισαν για αρκετά χρόνια και νομίζω απαντήσεις άρχισα να παίρνω  όταν η Βραδυνή του Τζώρτζη Αθανασιάδη άρχισε να γράφει εναντίον της Χούντας, θυμάμαι ακόμη, τα πύρινα άρθρα του Σταματόπουλου, πρώην χουντικού, κατά των Συνταγματαρχών.

Θυμάμαι ως μαθητές του Γυμνασίου κάναμε, άθελα μας βέβαια, και την πρώτη μας αντιχουντική ενέργεια. Το 1968 όταν επισκέφθηκε την κωμόπολη μας ο Μακαρέζος-ο επί των οικονομικών της Χούντας - παραταχθήκαμε όλοι οι μαθητές πάνω από 400, αριστερά και δεξιά του δρόμου, με σκοπό να τον επευφημήσουμε. Το σύνθημα μας το έδωσε ο καθηγητής της γυμναστής αλλά δεν ήτα σαφής με το όνομα…

Αρχίσαμε όλοι με στεντόρεια φωνή να φωνάζουμε:

Μακαρέτζος,  Μακαρέντζος αντί Μακαρέζος !!!

Κρύος ιδρώτας έλουσε τον γυμναστή, που προσπαθούσε μάταια να μας διορθώσει!!! Εμείς συνεχίζαμε στο Μακαρέτζος ….  Η πράξη μας αυτή μας πρόσθεσε κάποιους γύρους τροχάδην στο γήπεδο την επόμενη μέρα…..

Απόσπασμα από το  βιβλίο “εμπειριών το ανάγνωσμα “

Κ. Γ. Μπερτσιάς

Μαθητές γυμνασίου Λιδωρικίου, από αριστερά: Μπερτσιάς, Κλώσας, Πήτας

Θαμμένα τοπία (Τσαμπάδες) στη λίμνη Μόρνου

 Η φωτογραφία είναι του 1972. Στη θέση Τσαμπάδες στον κάμπο του Κόκκινου, - η περιοχή  σήμερα είναι θαμμένη από τα νερά της λίμνης του Μόρνου-,  ο Νικολός Κοράκης (Κατσαμπίνης) κόβει τριφύλλι με την κόσια. Δεξιά είναι η γιαγιά η Νικολού, το πραγματικό όνομα της ήταν Βασιλική, όμως εκείνα  τα χρόνια συνηθιζόταν οι γυναίκες να αποκαλούνται με το όνομα των ανδρών τους. 

Στα αριστερά ο εγγονός τους Κώστας Μπερτσιάς του Γιώργου και της Ευθυμίας. Δίπλα στο τριφύλλι υπήρχε  αμπέλι που ήταν και το μοναδικό σε όλο τον κάμπο. Διακρίνεται και η μικρή αγροτική αποθήκη (ταράτσα) που το καλοκαίρι  χρησίμευε και για προσωρινό κατάλυμα. Στο βάθος φαίνεται ο χωματολόφος και  η τοποθεσία Λίθος, γνωστό τοπόσημο για τον Λουτσοβιώτικο κάμπο .

1972, τοπία θαμμένα στην λίμνη Μόρνου.

 Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη τον Σεπτέμβρη του 1972  στη θέση Λάζος, ακριβώς κάτω από την Αγία Μονή στον  κάμπο του Κόκκινου, (όλη η περιοχή σήμερα είναι θαμμένη από τα νερά της λίμνης του Μόρνου). Στο βάθος φαίνεται η Γκιώνα και η νότια πλευρά των Βαρδουσίων. Διακρίνεται επίσης ο πυραμοειδής λόφος του κάστρου του Βελούχοβου με τον Αϊ-Γιώργη στην κορυφή του. Σε πρώτο πλάνο φαίνονται αμυδρά οι αγροικίες του Καραθανάση και του Μήτσου του Καραδήμα στη θέση Τσαμπάδες δίπλα στο δρόμο Λιδωρικίου -Ναυπάκτου.

Αύγουστος 1965.

 

1965 στο πανηγύρι της Αγίας Μονής 23/8, πιτσιρικάδες της εποχής ποζάρουν με καμάρι. Στο βάθος ο Μόρνος και ο μικρός κάμπος τος Σεβεδίκου (Δωρικό), όλα τώρα σκεπασμένα από τα τα νερά της λίμνης.

Οι νεαροί είναι παιδιά του Σπύρου και Γιώργου Μπερτσιά από το χωριό  Κόκκινος .

Η γέφυρα του Στενού στον Μόρνο, (στο βυθό της λίμνης)

1976,  νεαροί φωτογραφίζονται στην γέφυρα του Στενού στον Μόρνο με φόντο το Ξενία (τουριστικό περίπτερο) και τον Λουτσοβιώτικο κάμπο με εμφανή τα σημάδια καταστροφής για την δημιουργία της λίμνης. Από αριστερά: Κώστας Κοράκης, Νίκος, Κώστας και Γιώργος Μπερτσιάς

Η γέφυρα του Κόκκινου (στο βυθό της λίμνης Μόρνου).

 Η πρώτη φωτογραφία είναι του φωτογράφου Απόστολου Παντέλη -Βαρδουσιώτη από την Κάτω Μουσονίτσα. Η φωτογραφία κυκλοφορούσε ως καρτ ποστάλ.  Η γέφυρα του Κόκκινου κατασκευάστηκε γύρω στο 1930 και ήταν έργο μεγάλης σπουδαιότητας και για την Φωκίδα αλλά και για όλη την Στερεά, μιας και γεφύρωνε  τον μοναδικό δρόμο που οδηγούσε στην Ναύπακτο  (δεν υπήρχε ο σημερινός παραλιακός). Το μήκος της ξεπερνούσε τα εκατόν είκοσι μέτρα, οι δώδεκα  ημικυκλικές καμάρες  με τα οχτώ καλοσχεδιασμένα βάθρα στήριξης προσέδιδαν στην όλη κατασκευή στιβαρότητα αλλά και μια αξιοζήλευτη ομορφιά. Με τα μέσα της εποχής η κατασκευή της γέφυρας του Κόκκινου θεωρείται μεγάλο τεχνικό επίτευγμα και την κατέτασσαν στις πιο μεγάλες γέφυρες της χώρας μας.

Η δεύτερη  φωτογραφία (1975) είναι τραβηγμένη λίγο πριν καταστραφεί ολοσχερώς και τα μπάζα της γίνουν  υλικά για την κατασκευή του φράγματος. Στην  ανατολική άκρη, στο βάθος δεξιά φαίνεται το Χάνι του Γκέκα-Κολοκυθά με καταγωγή από τον Κόκκινο καθώς και ο δρόμος προς Διακόπι και Δάφνο.

1964, έργα οδοποιίας στο Λιδωρίκι

 Φωτογραφία του 1964, κοντά στο Λιδωρίκι στο δρόμο προς Πεντάπολη.Ένα συνεργείο διορθώνει κάποια καθίζηση στο οδόστρωμα . Διακρίνονται στα δεξιά οι: Γιωργος Μπερτσιάς και ο Κωστας Κολοκυθάς από τον Κόκκινο . Ο εργολάβος με τις μπότες και το καπέλο είναι ο Ιωάννης Κούσουλας από Χαλκίδα, η εταιρία του ήταν η ΕΤΕΜΚ, αριστερά και δεξιά του είναι ο Βαγγέλης Σαΐνης και Γεώργιος Καλαμπαλίκης.

Κολύμπι στα κρύα νερά του Μόρνου(1975)

Η φωτογραφία τραβηγμένη το 1975: νεαροί από το χωριό Κόκκινο κολυμπούν στο Στενό κάτω από τις γέφυρες (τώρα στο βυθό της λίμνης). όπου έχει δημιουργηθεί νερόλακκος ή όπως τον αποκαλούσαν οι ντόπιοι, βορός. Μέχρι το Στενό τα νερά του ποταμιού ήσαν πολύ κρύα μιας και οι πηγές είναι σχετικά κοντά (στις υπώρειες των Βαρδουσίων στην κορφή του Καλλίου-Βελούχι). Μέχρις εδώ ζούσαν και πέστροφες  με την γκρίζογάλανη ράχη και τα χρυσάφι και κοκκινοπορτοκαλί στίγματα με μια αχνή άλω. Διακρίνεται και το τοιχίο στήριξης του δρόμου προς το Βελούχι.

Οι νεαροί είναι από αριστερά: Βαγγέλης Καραμπέτσος, Νίκος Μπερτσιάς και Κώστας Κοράκης.

 Η φωτογραφία είναι του 1975  πριν την ολοκλήρωση της λίμνης Μόρνου . Διακρίνεται στο βάθος δεξιά η σφαγιασμένη Στόχοβα και ακριβώς στο κέντρο το χάνι του Γκέκα στην άκρη της γέφυρας του Κοκκινοπόταμου.

1949: γυναίκες φτιάχνουν την δέση στο Μόρνο.

 

Μια σπάνια φωτογραφία του 1949 ή του 1950. Μια ομάδα κατοίκων, κυρίως γυναίκες, από το χωριό Κόκκινος βρίσκονται στις γέφυρες του Στενού (τώρα στο βυθό της λίμνης του Μόρνου) για την κατασκευή της δέσης δηλαδή του μικρού φράγματος στο ποτάμι ώστε ένα μέρος του νερού να μπει στο κανάλι με το οποίο ποτιζόταν ο λουτσοβιώτικος κάμπος .