Κόκκινος, Κοίμηση της ΘΕΟΤΌΚΟΥ
Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2013
ΑΠΟ ΤΟ BLOG ΤΟΥ Κ ΚΑΨΑΛΗ ΤΟ ΛΙΔΩΡΙΚΙ
ΤΟ ΧΑΝΙ ΚΑΡΑΠΙΣΤΟΛΗ
Ένα χιλιόμετρο , περίπου , βορειοδυτικά , απ’ το χάνι Κολοκύθα , και λίγο πριν τη διασταύρωση του κεντρικού δρόμου , με τον επαρχιακό , χωματόδρομο , που πήγαινε προς Διακόπι και Δάφνο , υπήρχε το χάνι του Καραπιστόλη , τελευταίος χανιτζής ήταν ο μπάρμπα Μήτσος Καραπιστόλης ή Ντακουίνος .
Άγνωστο από πότε άρχισε να λειτουργεί το χάνι αυτό , πάντως ήτα μέσα στα πλατάνια , διώροφο κι’ αυτό , διέθετε και χώρο για ύπνο , αλλά και ολόγυρα είχε άπλα , για τα κοπάδια , που κατέβαιναν , για να επιβιβασθούν στα φορτηγά .
Στην περίοδο του 1821 , το χάνι αναφέρεται και σαν το χάνι του Σκορδά , παρότι υπάρχουν αναφορές και άλλων χανιών , σε άλλες περιοχές της Ελλάδας , με την ονομασία αυτή . Ο Λιδορικιώτης συγγραφέας , Γιλωργος Καψάλης , στο βιβλίο του “ Η Φωκίδα στο 1851 “ , αναφέρει :
“ Ο Κιουταχής όμως μετά τη νίκη του στο Μεσολόγγι , θέλησε να ξεμπερδεύει μια και καλή με τη Δωρίδα , και αποφασίζει να χτυπήσει τα ορεινά , από Πενταγιού και πάνω . Επικεφαλής δυο χιλιάδων Τούρκων , φεύγει από Μομποτινά και φτάνει στην Πενταγιού . Επικεφαλής των Ελλήνων ήταν οι Ράγκος και Τζόγας . Έγινε μάχη φοβερή , στις 30 Ιουλίου 1826 , όπου οι Τούρκοι αποδιώχτηκαν προς το ποτάμι Κόκκινος και σταμάτησαν στου Σκορδά το χάνι , το γνωστό στις μέρες μας χάνι Καραπιστόλη . Εκεί όμως τους χτύπησε ο Σκαλτσάς και γέμισε το ποτάμι κουφλαρια και λαβωμένους . Στην Πενταγιού οι Τούρκοι είχαν 46 σκοτωμένους και 8 αιχμαλώτους , έχασαν και πολλά άλογα φορτωμένα “.
Υπάρχει επίσης και κάποια άλλη σχετική αναφορά στα απομνημονεύματα του Νικολάου Κασομούλη , στο έργο του “Στρατιωτικά ενθυμήματα “ :
“ Οι Δήμος Σκαλτσάς , Γεώργιος Κίτζιος , Γεωργάκης Βαλτινός , Αναγν. Καραγιάννης , καθώς και ο Γεν. Έφορος των στρατευμάτων της Στερεάς Γ. Αινιάν , ευρίσκονται τοποθετημένοι ταις περισσότερες φορές κατά το Κλήμα και Σκορδά το Χάνι , και είχαν προκατειλημμένος το γεφύρι υποκάτω του Λιδορικίου , θέσιν εις την οποίαν πολεμήσαντε με τους εχθρούς , πολλάκις τους νίκησαν “.
Βέβαια , πέρα απ’ τις ιστορικές αυτές αναφορές , δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία , ντόπιου , που να μεταφέρθηκε από γενιά σε..γενιά , αναφορικά με το θέμα αυτό , θα πρέπει όμως μα αναφέρουμε , πως στην περιοχή μας , στη Δωρίδα , και ιδιαίτερα στο χωριό μας το Λιδορίκι , λεγόταν , και ίσως ακόμα να λέγεται , η..έκφραση : “ Καλή αντάμωση στου Σκορδά το χάνι “ , συνήθως όταν αναφέρονταν σε..αόριστη , σε μη..συγκεκριμένη , χρονικά η και..τοπικά ακόμα , συνάντηση ..
Ο μπάρμπα Μήτσος , ο Ντακουίνος , ήταν κοντός , λγόσωμος , συγγενής μας , και ερχόταν τακτικά στο Λιδορίκι , ενώ προσωπικά τον ..επισκεπτόμουν κάθε..χρόνο , στις 6 Αυγούστου , στο πανηγύρι της Αγίας Σωτήρας , έτσι λέγανε , ένα μικρό εκκλησάκι , που ήταν στην απέναντι όχθη του ποταμιού , και φυσικά , απέναντι απ’ το χάνι . Στο εκκλησάκι αυτό , που ανήκε μάλλον στο Λούτσοβο , τον Κόκκινο , και ήταν στην ακροποταμιά , μέσα στα ΄δέντρα ,τη μέρα αυτή , γινόταν ένα όμορφο , απλό , πανηγύρι , και έρχονταν απ’ όλα τα γύρω χωριά , κι’ απ’ το Λιδορίκι , βέβαια συγκοινωνίες δεν υπήρχαν , ει μη μόνο δυο ταξί , του μπάρμπα Βασίλη Ρέλλου και του Γιάννη Μποβιάτση , τα περίφημα..δίδυμα..Φορτάκια ..
Πηγαίναμε λοιπόν και μεις , με τη μάνα μας , γιατί ο πατέρας μας έμενε στο μαγαζί , παρέα με πολλούς άλλους χωριανούς , και συνήθως ποδαρόδρομο η..γαϊδουροκαβαλαρία , ήταν όμως μέρα νηστείας , κάτι που τότε το..κράταγαν αυστηρά , η κάθε παρέα λοιπόν έπιανε ένα δέντρο , για να ‘χει ίσκιο , και τα φαγητά , όπως καταλαβαίνετε ήταν , ντομάτα , ψωμί , ελιές , άντε και λίγος χαμβάς , αν ..υπήρχε . Οι μεγαλύτεροι και οι πι΄πο..επιτήδειοι , ψάρευαν στο ποτάμι , κάτι μικρά ψαράκι , χαμοσύρτια και..δρομίτσες , τα λέγανε , και άναβαν φωτιά και τα ‘ψηναν , εγώ , περνούσα κάθετα το ποτάμι , που δεν είχε νερό , και πήγαινα στον αγαπητό μου μπάρμπα Μήτσο , που έφτιαχνε πολύ ωραίο περιβόλι ,πλάι στο ποτάμι , και έπαιρνα ντομάτες και αγγούρια γιά το φαγητό μας , είχαμε και..ντόπια ρίγανη , και περνούσαμε ..μπέϊκα …
Έτσι λοιπόν , και να ‘θελα να τον ξεχάσω τον αλησμόνητο μπάρμπα Μήτσο , δεν είναι δυνατόν…ας είναι αναπαυμένος..
Κ ΚΑΨΑΛΗΣ
Απο το blog του ΚΩΣΤΑ ΚΑΨΑΛΗ το Λιδωρικι www.lidoriki.com
Λ Α Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α
Να τι αναφέρει ο αείμνηστος Δωριέας λαογράφος Δημ . Λουκόπουλος στις τσοπάνικες δεισιδαιμονίες , σε κείμενό του που δημοσιεύτηκε το 1930 , αξίζει να το διαβάσετε :
1
Δεν αφήνει ο τσοπάνης να χιλιάσουν τα πράματα στο κοπάδι του . Σφάζει ένα δυο , μην τύχει και πατήσουν στη χιλιάδα , και τότε χάνεται το βιό . Έτσι θέλουν να πούν . Στα παλιά τα χρόνια όμως τάφηναν και χίλιαζαν , αλλά τα ντιλάλαγαν . Έβαναν και φώνζε ένας στη μέση στο χωριό , στο μεσοχώρι που λένε , κι' έλεγε : ο δείνας τα χίλιασε ! Έτσι έκοβαν τη βοή του κόσμου , και το βιό δεν πάθαινε τίποτα .
2
Την ημέρα τ' Αι - Βασιλειού ταίζουν τα θηλυκά φακή . Έχουνε την ιδέα πως η φακή έχει τη δύναμη να τα κάμει να γεννούνε όλο θηλυκά . Επίσης και τον καιρό στον μαρκάλο τους δίνουν φακή , - κάνα δυό φορές - και λένε πως πετυχαίνουν το σκοπό τους . Η διαλένε τραγί με διχαλωτά λιμπά κι' αφήνουν τη γίδα μ' αυτό να μαρκαληθεί . Κι' αν θέλουν να τους γεννήσουν αρσενικά , τα ταίζουν σκοτωμένο τσίτσικα . Τον τρίβουν , τον ανακατεύουν με πίτουρα και αλάτι . Τα πράματα ξεγελιόνται απ' το πίτουρο και τον τρώνε . Είναι όμως και πολλά που δεν κοιτάνε κατά τα πίτουρα . Τους τα χουμπώνουν λοιπόν με το στανιό στο στόμα . Να τι κάνει η δεισιδαιμονία !
3
Αν ιδούν πως οι γίδες μαρκαλιόνται με νταμάρια άσογα - όχι καλή ράτσα - και πρόκειται να γεννήσουν ζαρικάτσικα , λισβά αρνάκια , τα στρίβουν . Το στρίψιμο γίνεται με τ' αλάτι . Τα ταίζουν δηλαδή αλάτι και παραδέχονται πως ο σπόρος που πήραν πάει στα πουφ. Γιά να ξαναγκαστρωθούν , πρέπει να μαρκαληθούνε και πάλι . Διώχνουν λοιπόν τα ζαρότραγα απ' το κοπάδι κι' αφήνουν τα σοϊλίτικα νταμάρια μ' αυτά να μαρκαλιόνται. Παραδέχονται επίσης πως άμα φάνε τα γκαστρωμένα χλωρόν καπνό , γυρίζουν , αν έχουν αρσενικό , αλλάζει και γίνεται θηλυκό .
4
Γιά την Αστραπή έχουν δικές τους ιδέες οι τσοπάνηδες . Είναι Αέρηδες , λένε . Πολεμάνε αναμεταξύ τους τα θερία . Γιά να ξατμίσουνε , πετάνε τον αστραπόβολο κάτω . Κι' ο αστραπόβολος πάει σαράντα οργυιές μεσ' τη γη , κι' απάνω στις σαράντα θα ξανάβγει πίσω . Μόλις βγαίνει , τον κατουράει η Δαιμονική συνεργία , γιά να μην είναι χρήσιμος . Ο Δαίμονας , λένε πως πάει και τρυπώνει σε έλατο , σε πράμα , σε άνθρωπο , σε ό,τι ανασαίνει μπροστά του . Και γι' αυτό ρίχνουνε τον αστραπόβολο οι Αέρηδες και στα πράματα , γιά να βρει και σκοτώσει το δαιμόνιο, πούναι τρυπωμένο μέσα τους . Αντίς να βαρέσει κείνο όμως , σκοτώνει τα πράματα .
5
Σφαχτό δεν κάνει να σφάξει η γυναίκα με το χέρι της , γιατί το πράμα πάει θράσιο . Επίσης άμα γυναίκα τύχει και σκοτώσει σκυλί , γάτα , ό,τι ζώο , τα καμωτά τα ρούχα δεν γένονται , αν τα πάει σε μαντάνι , σε ντριστίλα . Λειτουργιά επίσης δεν γένεται ( δεν ζυμούται ) ζυμωμένη απ' τα χέρια της . Μαγαρίζει λοιπόν η γυναίκα από το αίμα , και γι΄αυτό φυλάγεται από τέτοια πράματα .
6
Έχουν την ιδέα οι τσοπαναραίοι , πως ο δαίμονας φυλάει τα πράματα από κάθε κακό και τ' αυγαταίνει κιόλας , φτάνει να τα βελονιάσουν . Βελόνιασμα είναι : Σουβλερεύουν σκύλινο κόκκαλο .Το ξυούν , λιαναίνει και γίνεται ίσια με βελόνι . Τρυπούν το μπούτι του κριαριού απ' το πίσω ποδάρι και το μπήγουν βαθειά στο κρέας , να μη φαίνεται . 'Ύστερα παραδίνουν το νταμάρι . Λένε δηλαδή : να σε πάρει ο διάολος ! Να σου πάρει ο διάολος τον κούτουλα σ' ! τον κόφτη σου ! την καρδάρα ! όλα όσα έχει το βλαχοκόνακο , τα παραδίνουν στο Δαίμονα .
Έρχεται ο καιρός στο μαρκάλο . Το βελονιασμένο περάει τις προβατίνες .Όλα τ' αρνιά που γεννιόνται, βγαίνουν βελονιασμένα στο μπούτι . Έχουν δηλαδή κι' αυτά στο μπούτι το σκυλοκοκκαλάκι , πόχει το κριάρι . Μαγαρισμένα είναι , σου λένε , τα φυλάει ο Δαίμονας .
Όλες οι αστένιες και τ'άλλα κακά τα διώχνει ο Δαίμονας , που φυλάει τα βελονιασμένα .Ένα μονάχα ελάττωμα έχουν αυτά τα πράματα , είναι το κρέας τους άνοστο .
Το παραδέχονται γιά σωστόν αυτόν τον μύθο οι τσοπαναραίοι , ώστε ένας τσοπάνης μου διηγήθηκε , πως καθώς έτρωγε ψητό κρέας , του μπήκε ανάμεσα στα δόντια το κοκκαλάκι . Από μαγαρισμένο πράμα ήταν το κρέας !
7
Οι καθ' αυτό βλάχοι έχουν κι ένα ζακόνι . Φέρνοντας μιά καινούργια νύφη στα τσαρδιά τους , την τυφλοπανιάζουν και της λένε .
- Βλέπεις νύφη ;
- Βλέπω' λέει .
- Του χρόνου να μην ιδείς , η λίπα να μη σου λείψει . Τα μαλλιά να μη σου λείψουνε . Το κλωτσοτύρι να μη σου λείψει .
8
Άμα οι γίδες είναι γκαστρωμένες , σφαχτό δικό τους δεν ψαίνουν οι γιδαραίοι γιά να φάνε . Έχουν την ιδέα , πως αν σφάξουν και ψήσουν , απορίχνουν τα γκαστρωμένα . Κρέας ωμό όμως δεν τόχουν σε κακό , τρώνε .
9
Κάποτε ο σκαρπιάς τσιμπάει τα πράματα εκεί που βόσκουνε . Πρίσκεται το μέρος και γιά να περάσει ο πόνος , το γητεύουνε .
Το γήτεμα :
Πέρα δώ στον αγραπδόκαμπο
τρία καρδάρια κρέμουνται,
τόνα μέλι τ' άλλο γάλα
τ' άλλο του σκαρπιά το αίμα .
10
Ποιός ξέρει από τι , βλέπεις καμιά φορά και πρήσκονται των πραματιών τα τσαούλια σαν απ' ανεμικό , σαν από μπλούτισμα . Περνάει με γήτεμα :
Το ζωνό το κουτσοκέρατο,
η Κυρά η Κάλλω ,
Η Παναγιά η Δέσποινα ,
κι ο Αι Γιάννης ο Πρόδρομος .
Λέγοντας το σταυρώνει τον πόνο ο τσοπάνης και περνάει .
11
Τη λαμπάδα της Ανάστασης την πάνε αναμμένη ως το σπίτι οι τσοπάνηδες . Εκεί τη σβούνε και την κρύβουν κάπου . Είναι καλά να την ανάβουν , αν τύχει αβασκαμός σε πράμα περνάει . Κι αν δεν πήζει το γάλα , να γίνει τυρί , στάζουν μέσα και πήζει ύστερα .
12
Τη μέρα της Λαμπρής κόκκινα αυγά δεν μαλάζουν , όσοι έχουν πράματα , κι' άσπρα ακόμα δεν κάνει να μαλάξουν . Αν τύχει και το κάμουν , τα πράματα βγάζουν γλίθρες η λιθοβόλια , κάτι σπυράκια στο κορμί τους .
13
Επίσης γάλα δεν τρώνε τη Λαμπρή οι πραματαραίοι . Λένε , πως , αν φας μυιγοχέζει στο στόμα τ' ανθρώπου η σκουληκόμυιγα . Και τότε πρήσκεται και υποφέρεις όσο να ειπείς .
14
Παραδέχονται πως η προβατίνα έχει στην κοιλιά της άτεκνο , κάτι σαν κοκκαλάκι . Γίνεται αυτό , όντας γκαστρωμένη χωνέψει τ' αρνί . Τοβρίσκουν λοιπόν , άμα σφάξουν το πράμα και το φυλάνε . Τρίβοντας απ' αυτό σε λίγο νερό και πίνοντας γυναίκα , κόβει τα παιδιά , δεν ξαναγεννάει .
ΑΓΝΩΣΤΕΣ..ΛΕΞΕΙΣ .
Ζακόνι = έθιμο
Λίπα = Λίπος γουρουνιού .
Τσαούλια = σαγόνια .
15
Την Πρωτομαγιά γυναίκες αναποδες κάνουν στραπάτσες . Παίρνουν μιά τσαντήλα , πάνε μπροστά απο κει που βόσκουν τα πράματα , σφογγίζουνε τα χορτάρια , τους παίρνουν τη δροσιά και δεν προκόβουν .
16
Σε πολλά χωριά παραδέχονται πως το κλαρί όπου κρέμαγαν ζωοκλέφτες κλεμένο σφαχτό γιά να το γδάρουν , ξηραίνεται .
17
Όταν αρχίσει ο γέννος , καλό είναι να μην πρωτογεννηθεί λάγιο αρνί . Πολλές δυσκολίες γίνονται τότε στο κοπάδι .
18
Την Πρωτομαγιά τα κορίτσια απ' τ' Άγραφα πάνε στη βρύση νύχτα , την αλείφουν με βούτυρο . Παίρνουν νερό και το φέρνουν στο σπίτι . Μ' αυτό βρέχουν τις καρδάρες μ τα μποτινέλια , ( όπως λένε τις βούρσες ) , και τα πράματα στο μαντρί . Αλλά τα κορίτσια που κάνουν τέτοιο πρ'άμα , πρέπει να είναι μικρά , να μην έχουν διαβολιές μέσα τους .
19
Τ' Αι - Βασιλειού το πρωί ο αφέντης των πραματιών έρχεται στο μαντρί . Φέρνει τη βασιλόκλουρα του πιστικού η τ' μεσιακάρη .Αυτή γιά το γούρι έχει ένα αυγό μπηγμένο στη μέση και κάτι νόμισμα . Επίσης σπάζει ένα ρόιδο στην πόρτα απ' το μαντρί πετώντας το με δύναμη. Τόχει γιά καλό .
20
Όταν θα πρωτοβάλουν τα γαλάρια στο γαλαρομάντρι , βάνουν τσεκούρι στην πόρτα γιά ν' αδρακελήσουν τα πρόβατα και στεριωθούνε .
21
Από κρέας μαρμάρας προβατίνας η γίδας δεν κάνει να τρώνε τα κορίτσια γιατί τον καιρό που θα παντρευτούν , θα μείνουν άτεκνα .
22
Καλό είναι , λεν οι τσοπάνηδες , άμα τ' αρνιά γεννιόνταν ν'υχτα . Γιά τα κατσίκια παραδέχονται το αντίθευο , γούρικο είναι να γεννιώνται τη μέρα .
23
Ταίζουν τα πράματα ψάρι , πέστροφα , γιατί έχουν την ιδέα , πως δε θα στέκονται τότε να τα ζυγώσει ξένος , και να τα κλέψει .
24
Παραδέχονται πως η προβατίνα έχει στη σφαζιά της ένα κοκκαλάκι . Στο σφάξιμο το βρίσκουν όσοι ξέρουν την αξία του το παίρνουν και το σέρνουν πάνω τους . Αυτό τους κάνει να αγαπιόνται απ' τον κόσμο , λένε .
25
Αν ιδεί κακό μάτι κριάρι να μαρκαλάει προβατίνα , λένε πως σταματάει η ορμή του , κακό πράμα γιά τον τσοπάνη .
26
Παχουλό κι' όμορφο αρνί η κατσίκι , αν ιδεί κακό μάτι , την ώρα που [παίζει , σκιάζει , πάει στον τόπο . " Του την έδωκε με το μονόβολο ο κιαρατάς η η στρίγγλα ( αν είναι γυναίκα ) ! ", λέει ο τσοπάνης .
27
Την Πρωτομαγιά βγάνοντας τα πράγματα απ' τα μαντριά οι τσοπαναραίοι τα χτυπούν με φύλλα καρυδιάς , γιά να φέρουν πολύ γάλα .
28
Τα Φώτα αγιάζουν τα πράματα μ' αγιασμό απ' την εκκλησιά φερμένον .
29
Όταν σημαδεύουν τα πράματα στ' αυτιά γιά να γνωρίζονται , παίρνουν τ' αποκόματα και τα ρίχνουν όπου τρέχει νερό ( βρύση , ρέμα ) και λένε : όπως τρέχει το νερό , να τρέχουν και τα πράματα .
30
Όταν αρχίσει ο μαρκάλος γιά να μην κοπεί πρέπει να πράματα ν' ακολουθούν το ίσιο σύρμα ( διεύθυνση ) στη βοσκή .
31
Την ημέρα της Ανάληψης ταίζουν τα πράματα αλάτι . Το ξετάζουν .
32
Άν ιδούν οι τσοπάνηδες μικρά παιδιά τους , πως ξεχωρίζουν τη σπρούχνη ( ανθρακιά ) , και κάνει το καθένα δική του φωτιά , τόχουν γιά κακό . Κόβονται τα μπουλούκια , ξεχωρίζουν και δεν συμμαζεύονται , σου λένε .
33
Νύχτα δε δανείζουν οι τσοπάνηδες αλάτι . Είναι κακό γιά τα πράματα το δάνεισμα , αυτό παραδέχονται .
34
Την ημέρα των Χριστουγέννων γυρίζοντας απ' την εκκλησιά οι τσοπάνηδες στ΄Άγραφα , παίρνουν μιά μπάτσα η κλωνάρι από κέδρο η πουρνάρι και τα βάζουν στη φωτιά . Ανάβουν και τριτσοβολούν . Τότε λένε : " Όπως πηδάει το κλαρί να πηδάνε τ' αρνάκια και τα κατσίκια " .
35
Αν τύχει και ψοφήσει πράμα γύρω στο μαντρί η κοντά στη στρούγκα , λένε , πως κάνει να το φάνε , εννοείται βέβαια πως πρέπει να προφτάσουν να το σφάξουν , γιά να μην πάει θράσιο . Το γδέρνουν λοιπόν και μαγερεύουν το κρέας του. Δεν κάνει να φάνε από κείνα που ψοφάνε μακρυά απ' τα κατοικειά . Αυτά τα πετάνε .
( Το κείμενο έχει μεταφερθεί όπως ακριβώς ήταν γραμμένο απ’ τον συγγραφέα , πολυτονικό κλπ )
Αυτές ήταν οι τσοπάνικες δεισιδαιμονίες όπως τις είδε , τις άκουσε και τις κατέγραψε ο Δημ .Λουκόπουλος , και όπως προαναφέραμε , δημοσιεύτηκαν το 1930 .
Να τι αναφέρει ο αείμνηστος Δωριέας λαογράφος Δημ . Λουκόπουλος στις τσοπάνικες δεισιδαιμονίες , σε κείμενό του που δημοσιεύτηκε το 1930 , αξίζει να το διαβάσετε :
1
Δεν αφήνει ο τσοπάνης να χιλιάσουν τα πράματα στο κοπάδι του . Σφάζει ένα δυο , μην τύχει και πατήσουν στη χιλιάδα , και τότε χάνεται το βιό . Έτσι θέλουν να πούν . Στα παλιά τα χρόνια όμως τάφηναν και χίλιαζαν , αλλά τα ντιλάλαγαν . Έβαναν και φώνζε ένας στη μέση στο χωριό , στο μεσοχώρι που λένε , κι' έλεγε : ο δείνας τα χίλιασε ! Έτσι έκοβαν τη βοή του κόσμου , και το βιό δεν πάθαινε τίποτα .
2
Την ημέρα τ' Αι - Βασιλειού ταίζουν τα θηλυκά φακή . Έχουνε την ιδέα πως η φακή έχει τη δύναμη να τα κάμει να γεννούνε όλο θηλυκά . Επίσης και τον καιρό στον μαρκάλο τους δίνουν φακή , - κάνα δυό φορές - και λένε πως πετυχαίνουν το σκοπό τους . Η διαλένε τραγί με διχαλωτά λιμπά κι' αφήνουν τη γίδα μ' αυτό να μαρκαληθεί . Κι' αν θέλουν να τους γεννήσουν αρσενικά , τα ταίζουν σκοτωμένο τσίτσικα . Τον τρίβουν , τον ανακατεύουν με πίτουρα και αλάτι . Τα πράματα ξεγελιόνται απ' το πίτουρο και τον τρώνε . Είναι όμως και πολλά που δεν κοιτάνε κατά τα πίτουρα . Τους τα χουμπώνουν λοιπόν με το στανιό στο στόμα . Να τι κάνει η δεισιδαιμονία !
3
Αν ιδούν πως οι γίδες μαρκαλιόνται με νταμάρια άσογα - όχι καλή ράτσα - και πρόκειται να γεννήσουν ζαρικάτσικα , λισβά αρνάκια , τα στρίβουν . Το στρίψιμο γίνεται με τ' αλάτι . Τα ταίζουν δηλαδή αλάτι και παραδέχονται πως ο σπόρος που πήραν πάει στα πουφ. Γιά να ξαναγκαστρωθούν , πρέπει να μαρκαληθούνε και πάλι . Διώχνουν λοιπόν τα ζαρότραγα απ' το κοπάδι κι' αφήνουν τα σοϊλίτικα νταμάρια μ' αυτά να μαρκαλιόνται. Παραδέχονται επίσης πως άμα φάνε τα γκαστρωμένα χλωρόν καπνό , γυρίζουν , αν έχουν αρσενικό , αλλάζει και γίνεται θηλυκό .
4
Γιά την Αστραπή έχουν δικές τους ιδέες οι τσοπάνηδες . Είναι Αέρηδες , λένε . Πολεμάνε αναμεταξύ τους τα θερία . Γιά να ξατμίσουνε , πετάνε τον αστραπόβολο κάτω . Κι' ο αστραπόβολος πάει σαράντα οργυιές μεσ' τη γη , κι' απάνω στις σαράντα θα ξανάβγει πίσω . Μόλις βγαίνει , τον κατουράει η Δαιμονική συνεργία , γιά να μην είναι χρήσιμος . Ο Δαίμονας , λένε πως πάει και τρυπώνει σε έλατο , σε πράμα , σε άνθρωπο , σε ό,τι ανασαίνει μπροστά του . Και γι' αυτό ρίχνουνε τον αστραπόβολο οι Αέρηδες και στα πράματα , γιά να βρει και σκοτώσει το δαιμόνιο, πούναι τρυπωμένο μέσα τους . Αντίς να βαρέσει κείνο όμως , σκοτώνει τα πράματα .
5
Σφαχτό δεν κάνει να σφάξει η γυναίκα με το χέρι της , γιατί το πράμα πάει θράσιο . Επίσης άμα γυναίκα τύχει και σκοτώσει σκυλί , γάτα , ό,τι ζώο , τα καμωτά τα ρούχα δεν γένονται , αν τα πάει σε μαντάνι , σε ντριστίλα . Λειτουργιά επίσης δεν γένεται ( δεν ζυμούται ) ζυμωμένη απ' τα χέρια της . Μαγαρίζει λοιπόν η γυναίκα από το αίμα , και γι΄αυτό φυλάγεται από τέτοια πράματα .
6
Έχουν την ιδέα οι τσοπαναραίοι , πως ο δαίμονας φυλάει τα πράματα από κάθε κακό και τ' αυγαταίνει κιόλας , φτάνει να τα βελονιάσουν . Βελόνιασμα είναι : Σουβλερεύουν σκύλινο κόκκαλο .Το ξυούν , λιαναίνει και γίνεται ίσια με βελόνι . Τρυπούν το μπούτι του κριαριού απ' το πίσω ποδάρι και το μπήγουν βαθειά στο κρέας , να μη φαίνεται . 'Ύστερα παραδίνουν το νταμάρι . Λένε δηλαδή : να σε πάρει ο διάολος ! Να σου πάρει ο διάολος τον κούτουλα σ' ! τον κόφτη σου ! την καρδάρα ! όλα όσα έχει το βλαχοκόνακο , τα παραδίνουν στο Δαίμονα .
Έρχεται ο καιρός στο μαρκάλο . Το βελονιασμένο περάει τις προβατίνες .Όλα τ' αρνιά που γεννιόνται, βγαίνουν βελονιασμένα στο μπούτι . Έχουν δηλαδή κι' αυτά στο μπούτι το σκυλοκοκκαλάκι , πόχει το κριάρι . Μαγαρισμένα είναι , σου λένε , τα φυλάει ο Δαίμονας .
Όλες οι αστένιες και τ'άλλα κακά τα διώχνει ο Δαίμονας , που φυλάει τα βελονιασμένα .Ένα μονάχα ελάττωμα έχουν αυτά τα πράματα , είναι το κρέας τους άνοστο .
Το παραδέχονται γιά σωστόν αυτόν τον μύθο οι τσοπαναραίοι , ώστε ένας τσοπάνης μου διηγήθηκε , πως καθώς έτρωγε ψητό κρέας , του μπήκε ανάμεσα στα δόντια το κοκκαλάκι . Από μαγαρισμένο πράμα ήταν το κρέας !
7
Οι καθ' αυτό βλάχοι έχουν κι ένα ζακόνι . Φέρνοντας μιά καινούργια νύφη στα τσαρδιά τους , την τυφλοπανιάζουν και της λένε .
- Βλέπεις νύφη ;
- Βλέπω' λέει .
- Του χρόνου να μην ιδείς , η λίπα να μη σου λείψει . Τα μαλλιά να μη σου λείψουνε . Το κλωτσοτύρι να μη σου λείψει .
8
Άμα οι γίδες είναι γκαστρωμένες , σφαχτό δικό τους δεν ψαίνουν οι γιδαραίοι γιά να φάνε . Έχουν την ιδέα , πως αν σφάξουν και ψήσουν , απορίχνουν τα γκαστρωμένα . Κρέας ωμό όμως δεν τόχουν σε κακό , τρώνε .
9
Κάποτε ο σκαρπιάς τσιμπάει τα πράματα εκεί που βόσκουνε . Πρίσκεται το μέρος και γιά να περάσει ο πόνος , το γητεύουνε .
Το γήτεμα :
Πέρα δώ στον αγραπδόκαμπο
τρία καρδάρια κρέμουνται,
τόνα μέλι τ' άλλο γάλα
τ' άλλο του σκαρπιά το αίμα .
10
Ποιός ξέρει από τι , βλέπεις καμιά φορά και πρήσκονται των πραματιών τα τσαούλια σαν απ' ανεμικό , σαν από μπλούτισμα . Περνάει με γήτεμα :
Το ζωνό το κουτσοκέρατο,
η Κυρά η Κάλλω ,
Η Παναγιά η Δέσποινα ,
κι ο Αι Γιάννης ο Πρόδρομος .
Λέγοντας το σταυρώνει τον πόνο ο τσοπάνης και περνάει .
11
Τη λαμπάδα της Ανάστασης την πάνε αναμμένη ως το σπίτι οι τσοπάνηδες . Εκεί τη σβούνε και την κρύβουν κάπου . Είναι καλά να την ανάβουν , αν τύχει αβασκαμός σε πράμα περνάει . Κι αν δεν πήζει το γάλα , να γίνει τυρί , στάζουν μέσα και πήζει ύστερα .
12
Τη μέρα της Λαμπρής κόκκινα αυγά δεν μαλάζουν , όσοι έχουν πράματα , κι' άσπρα ακόμα δεν κάνει να μαλάξουν . Αν τύχει και το κάμουν , τα πράματα βγάζουν γλίθρες η λιθοβόλια , κάτι σπυράκια στο κορμί τους .
13
Επίσης γάλα δεν τρώνε τη Λαμπρή οι πραματαραίοι . Λένε , πως , αν φας μυιγοχέζει στο στόμα τ' ανθρώπου η σκουληκόμυιγα . Και τότε πρήσκεται και υποφέρεις όσο να ειπείς .
14
Παραδέχονται πως η προβατίνα έχει στην κοιλιά της άτεκνο , κάτι σαν κοκκαλάκι . Γίνεται αυτό , όντας γκαστρωμένη χωνέψει τ' αρνί . Τοβρίσκουν λοιπόν , άμα σφάξουν το πράμα και το φυλάνε . Τρίβοντας απ' αυτό σε λίγο νερό και πίνοντας γυναίκα , κόβει τα παιδιά , δεν ξαναγεννάει .
ΑΓΝΩΣΤΕΣ..ΛΕΞΕΙΣ .
Ζακόνι = έθιμο
Λίπα = Λίπος γουρουνιού .
Τσαούλια = σαγόνια .
15
Την Πρωτομαγιά γυναίκες αναποδες κάνουν στραπάτσες . Παίρνουν μιά τσαντήλα , πάνε μπροστά απο κει που βόσκουν τα πράματα , σφογγίζουνε τα χορτάρια , τους παίρνουν τη δροσιά και δεν προκόβουν .
16
Σε πολλά χωριά παραδέχονται πως το κλαρί όπου κρέμαγαν ζωοκλέφτες κλεμένο σφαχτό γιά να το γδάρουν , ξηραίνεται .
17
Όταν αρχίσει ο γέννος , καλό είναι να μην πρωτογεννηθεί λάγιο αρνί . Πολλές δυσκολίες γίνονται τότε στο κοπάδι .
18
Την Πρωτομαγιά τα κορίτσια απ' τ' Άγραφα πάνε στη βρύση νύχτα , την αλείφουν με βούτυρο . Παίρνουν νερό και το φέρνουν στο σπίτι . Μ' αυτό βρέχουν τις καρδάρες μ τα μποτινέλια , ( όπως λένε τις βούρσες ) , και τα πράματα στο μαντρί . Αλλά τα κορίτσια που κάνουν τέτοιο πρ'άμα , πρέπει να είναι μικρά , να μην έχουν διαβολιές μέσα τους .
19
Τ' Αι - Βασιλειού το πρωί ο αφέντης των πραματιών έρχεται στο μαντρί . Φέρνει τη βασιλόκλουρα του πιστικού η τ' μεσιακάρη .Αυτή γιά το γούρι έχει ένα αυγό μπηγμένο στη μέση και κάτι νόμισμα . Επίσης σπάζει ένα ρόιδο στην πόρτα απ' το μαντρί πετώντας το με δύναμη. Τόχει γιά καλό .
20
Όταν θα πρωτοβάλουν τα γαλάρια στο γαλαρομάντρι , βάνουν τσεκούρι στην πόρτα γιά ν' αδρακελήσουν τα πρόβατα και στεριωθούνε .
21
Από κρέας μαρμάρας προβατίνας η γίδας δεν κάνει να τρώνε τα κορίτσια γιατί τον καιρό που θα παντρευτούν , θα μείνουν άτεκνα .
22
Καλό είναι , λεν οι τσοπάνηδες , άμα τ' αρνιά γεννιόνταν ν'υχτα . Γιά τα κατσίκια παραδέχονται το αντίθευο , γούρικο είναι να γεννιώνται τη μέρα .
23
Ταίζουν τα πράματα ψάρι , πέστροφα , γιατί έχουν την ιδέα , πως δε θα στέκονται τότε να τα ζυγώσει ξένος , και να τα κλέψει .
24
Παραδέχονται πως η προβατίνα έχει στη σφαζιά της ένα κοκκαλάκι . Στο σφάξιμο το βρίσκουν όσοι ξέρουν την αξία του το παίρνουν και το σέρνουν πάνω τους . Αυτό τους κάνει να αγαπιόνται απ' τον κόσμο , λένε .
25
Αν ιδεί κακό μάτι κριάρι να μαρκαλάει προβατίνα , λένε πως σταματάει η ορμή του , κακό πράμα γιά τον τσοπάνη .
26
Παχουλό κι' όμορφο αρνί η κατσίκι , αν ιδεί κακό μάτι , την ώρα που [παίζει , σκιάζει , πάει στον τόπο . " Του την έδωκε με το μονόβολο ο κιαρατάς η η στρίγγλα ( αν είναι γυναίκα ) ! ", λέει ο τσοπάνης .
27
Την Πρωτομαγιά βγάνοντας τα πράγματα απ' τα μαντριά οι τσοπαναραίοι τα χτυπούν με φύλλα καρυδιάς , γιά να φέρουν πολύ γάλα .
28
Τα Φώτα αγιάζουν τα πράματα μ' αγιασμό απ' την εκκλησιά φερμένον .
29
Όταν σημαδεύουν τα πράματα στ' αυτιά γιά να γνωρίζονται , παίρνουν τ' αποκόματα και τα ρίχνουν όπου τρέχει νερό ( βρύση , ρέμα ) και λένε : όπως τρέχει το νερό , να τρέχουν και τα πράματα .
30
Όταν αρχίσει ο μαρκάλος γιά να μην κοπεί πρέπει να πράματα ν' ακολουθούν το ίσιο σύρμα ( διεύθυνση ) στη βοσκή .
31
Την ημέρα της Ανάληψης ταίζουν τα πράματα αλάτι . Το ξετάζουν .
32
Άν ιδούν οι τσοπάνηδες μικρά παιδιά τους , πως ξεχωρίζουν τη σπρούχνη ( ανθρακιά ) , και κάνει το καθένα δική του φωτιά , τόχουν γιά κακό . Κόβονται τα μπουλούκια , ξεχωρίζουν και δεν συμμαζεύονται , σου λένε .
33
Νύχτα δε δανείζουν οι τσοπάνηδες αλάτι . Είναι κακό γιά τα πράματα το δάνεισμα , αυτό παραδέχονται .
34
Την ημέρα των Χριστουγέννων γυρίζοντας απ' την εκκλησιά οι τσοπάνηδες στ΄Άγραφα , παίρνουν μιά μπάτσα η κλωνάρι από κέδρο η πουρνάρι και τα βάζουν στη φωτιά . Ανάβουν και τριτσοβολούν . Τότε λένε : " Όπως πηδάει το κλαρί να πηδάνε τ' αρνάκια και τα κατσίκια " .
35
Αν τύχει και ψοφήσει πράμα γύρω στο μαντρί η κοντά στη στρούγκα , λένε , πως κάνει να το φάνε , εννοείται βέβαια πως πρέπει να προφτάσουν να το σφάξουν , γιά να μην πάει θράσιο . Το γδέρνουν λοιπόν και μαγερεύουν το κρέας του. Δεν κάνει να φάνε από κείνα που ψοφάνε μακρυά απ' τα κατοικειά . Αυτά τα πετάνε .
( Το κείμενο έχει μεταφερθεί όπως ακριβώς ήταν γραμμένο απ’ τον συγγραφέα , πολυτονικό κλπ )
Αυτές ήταν οι τσοπάνικες δεισιδαιμονίες όπως τις είδε , τις άκουσε και τις κατέγραψε ο Δημ .Λουκόπουλος , και όπως προαναφέραμε , δημοσιεύτηκαν το 1930 .
Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου 2013
ΤΟ ΧΑΝΙ ΚΟΛΟΚΥΘΑ ( ΓΚΕΚΑ )
Λίγο πιό πέρα από το χάνι του Στενού , πάνω στο δρόμο , και σε απόσταση 1500 , περίπου μέτρων , βορειοδυτικά του περιπτέρου , πριν απ’ τη στροφή της γέφυρας του ποταμού Κόκκινος , υπήρχε κι’ άλλο χάνι , το Χάνι του Μήτσου Κολοκύθα η Γκέκα , όπως όλοι τον ήξεραν (είχε καταγωγή από τον Κόκκινο και η γυναίκα του η Ασήμω από το Κλήμα είχε δε 3 παιδιά τον Κώστα τον Γιώργο και ένα κορίτσι) .
Ένα μικρό , διώροφο σπίτι , στην αριστερή πλευρά του δρόμου προς Ναύπακτο , που πρόσφερε καφέδες , αναψυκτικά και..πρόχειρο φαγητό , χώρο γιά διανυκτέρευση , φυσικά , δεν είχε..
Ένα μικρό , διώροφο σπίτι , στην αριστερή πλευρά του δρόμου προς Ναύπακτο , που πρόσφερε καφέδες , αναψυκτικά και..πρόχειρο φαγητό , χώρο γιά διανυκτέρευση , φυσικά , δεν είχε..
Απο το blog του ΚΩΣΤΑ ΚΑΨΑΛΗ το Λιδωρικι www.lidoriki.com
Το χάνι του Γκέκα , ήταν σχεδόν στο σταυροδρόμι , του κεντρικού δρόμου , Λιδορικίου – Ναυπάκτου , με τους άλλους επαρχιακούς , χωματόδρομους , που πήγαιναν στα γύρω ορεινά χωριά τις Δωρίδας , που εξυπηρετούνταν , προβληματκά κατα κανόνα , με τις λεγόμενες άγονες..γραμμές , Διακόπι , Δάφνος , Πενταγιού , Αρτοτίνα , Κόκκινος κλπ , κι’ ακόμα , λειτουργούσε σαν …διαμετακομιστικό ..κέντρο , των κοπαδιών των αιιγοπροβάτων , όλων των χωριών που αναφέραμε , γιατί τα κοπάδια , κατέβαιναν μέχρι το χάνι , κι’ εκεί επιβιβάζονταν στα φορτηγά , γιά το Λεκανοπέδιο Αττικής , όπου και ξεχείμαζαν όλα σχεδόν τα κοπάδια των ορεινών χωριών , σε Ανάβυσσο , Γλυφάδα , Ηκιούπολη , Κερατέα , Αυλώνα , Σχιστό , Παιανία , μαραθώνα κλπ .
Όπως επίσης διηγούνται οι μεγαλύτεροι κάτοικοι των γύρω χωριών , απ’ το τέλος περίπου της δεκαετίας του ‘50 , και γιά 5-6 χρόνια , στο χάνι ερχόταν κινητό Ιατρικό συνεργείο , του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού , και οι γιατροί εξετάζανε τους ασθενείς των χωριών και τους χορηγούσαν τα απαραίτητα φάρμακα .
Το χάνι , άρχισε να λειτουργεί προπολεμικά , και συνέχισε μέχρι και τα μέσα της δεκαετία του 1970 , όταν ήταν και σε πλήρη εξέλιξη τα έργα του φράγματος του Μόρνου , έκτοτε γιά κάποια χρόνια , έμεινε κλειστό , μέχρι που με το ..κλείσιμο του φράγματος , καταποντίστηκε , όπως και το Βελούχι..
Η ολοζώντανη περιγραφή των Ρουμελιώτικων “ χειμωνιάτικων γιορτών “ , είναι παρμένη απ’ το βιβλίο “ Γεωργικά της Ρούμελης “ του Δωριέα , Αρτοτινού , λαογράφου Δημ. Λουκόπουλου
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Μπρος – πίσω τ’ Άι Νικολάου είναι ο χειμώνας , λένε οι γεωργοί . Κι΄όταν βλέπουν πως χιόνισε αυτή τη μέρα :
- Σήμερα τ΄άσπρισε τα γένια του , τους ακούς .
Τότε περνάει ο Δεκέμβρης που κι αν θέλουν οι γεωργοί , δουλειά δεν μπορεί να κάμουν . Παρακολουθούν το σαρανταλείτουργο που κάνει ο παπάς στην εκκλησιά τους , λειτουργάει δηλαδή σαράντα μέρες τη νύχτα το πρωί , κι’ αυτοί φέρνουν με τη σειρά τους λειτουργιά κι ανάμα για να μνημονεύει τους πεθαμένους τους .
Έτσι φτάνει του Χ’στού , όπως λένε τα Χριστούγεννα ( τα λένε και Χ’στόϊαννα ) . Είναι μέρες μεγάλης χαράς , κι αυτή και όλο το δωδεκαήμερο . Γιατί τότε ο γεωργός σφάζει το θρεφτό του το γουρούνι , τρώει τα λουκάνικά του , τις αιματιές του , το κιπάπι του , τις τσιγαρήθρες , τη γλίνα του και τόσα άλλα φαγητά που φτιάνει απ’ το γουρνοκρίατο .
Απολλώντας η εκκλησία , το πρωί των Χριστουγέννων , ο παπάς πάει από σπίτι σε σπίτι και σηκώνει το ύψωμα , ένα πιάτο που έχει μέσα σιτάρι άβραστο κι ένα πρόσφορο . Στη μέση του πρόσφορου κερί αναμμένο . Πιάνουν όλοι οι σπιτικοί το πιάτο μαζί και με τον παπά το υψώνουν , απ’ αυτού το ύψωμα .
Μετά ο παπάς παίρνει το Χριστόψωμο , ένα μεγάλο ψωμί που έχει απάνω του κολλημένα η νοικοκυρά , κουλουράκια σε σχήματα προβατιών , κατσικιών , σταυρουδάκια και μικρά πρόσφορα και τα ονομάζει αρνιά και κατσίκια , παίρνει λοιπόν το ψωμί αυτό , το βάζει στο κεφάλι του , το πιέζει και το σπάζει στα δύο , αν το μεγαλύτερο κομμάτι πέσει κατά το δεξί του χέρι , μαντεύει πως το χρόνο εκείνο θα γίνουν πιο πολλά σιτάρια , αν όμως πέσει κατά περνάει ο Δεκέμβρης το αριστερό χέρι , λέει πως θα γίνουν πιο πολλά καλαμπόκια .
Την παραμονή των Χριστουγέννων , το βράδυ , παντρεύουν τη φωτιά τους , βάζουν πολλά ξύλα και γίνεται μεγάλη για να φεύγουν τα Καλικατζούρια , και για να τα φοβίζουν πιο πολύ , ρίχνουν αγριοκερασιά να καίγεται .
Τη στάχτη της βραδιάς εκείνης την κρατούν γιατί είναι ακατούριγη απ’ τα Καλικατζούρια και τη μέρα των Φώτων που θα πέσουν οι σταυροί στο νερό και θα γίνει ο αγιασμός , παίρνουν αγίασμα ρίχνουν μέσα και τη στάχτη και ραντίζουν τ’ αμπέλια τους και λένε :
- Φεύγα , καλαβρέ απ’ τ’ αμπέλια , έχω παγανίσια στάχτη και μεγάλο αγιασμό ! ( Το τελευταίο τούτο γίνεται στη Φθιώτιδα ).
Έτσι περνάει ο Δεκέμβρης κι έρχεται ο Γενάρης .
OI XEIMΩΝΙΑΤΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ :
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Μπρος – πίσω τ’ Άι Νικολάου είναι ο χειμώνας , λένε οι γεωργοί . Κι΄όταν βλέπουν πως χιόνισε αυτή τη μέρα :
- Σήμερα τ΄άσπρισε τα γένια του , τους ακούς .
Τότε περνάει ο Δεκέμβρης που κι αν θέλουν οι γεωργοί , δουλειά δεν μπορεί να κάμουν . Παρακολουθούν το σαρανταλείτουργο που κάνει ο παπάς στην εκκλησιά τους , λειτουργάει δηλαδή σαράντα μέρες τη νύχτα το πρωί , κι’ αυτοί φέρνουν με τη σειρά τους λειτουργιά κι ανάμα για να μνημονεύει τους πεθαμένους τους .
Έτσι φτάνει του Χ’στού , όπως λένε τα Χριστούγεννα ( τα λένε και Χ’στόϊαννα ) . Είναι μέρες μεγάλης χαράς , κι αυτή και όλο το δωδεκαήμερο . Γιατί τότε ο γεωργός σφάζει το θρεφτό του το γουρούνι , τρώει τα λουκάνικά του , τις αιματιές του , το κιπάπι του , τις τσιγαρήθρες , τη γλίνα του και τόσα άλλα φαγητά που φτιάνει απ’ το γουρνοκρίατο .
Απολλώντας η εκκλησία , το πρωί των Χριστουγέννων , ο παπάς πάει από σπίτι σε σπίτι και σηκώνει το ύψωμα , ένα πιάτο που έχει μέσα σιτάρι άβραστο κι ένα πρόσφορο . Στη μέση του πρόσφορου κερί αναμμένο . Πιάνουν όλοι οι σπιτικοί το πιάτο μαζί και με τον παπά το υψώνουν , απ’ αυτού το ύψωμα .
Μετά ο παπάς παίρνει το Χριστόψωμο , ένα μεγάλο ψωμί που έχει απάνω του κολλημένα η νοικοκυρά , κουλουράκια σε σχήματα προβατιών , κατσικιών , σταυρουδάκια και μικρά πρόσφορα και τα ονομάζει αρνιά και κατσίκια , παίρνει λοιπόν το ψωμί αυτό , το βάζει στο κεφάλι του , το πιέζει και το σπάζει στα δύο , αν το μεγαλύτερο κομμάτι πέσει κατά το δεξί του χέρι , μαντεύει πως το χρόνο εκείνο θα γίνουν πιο πολλά σιτάρια , αν όμως πέσει κατά περνάει ο Δεκέμβρης το αριστερό χέρι , λέει πως θα γίνουν πιο πολλά καλαμπόκια .
Την παραμονή των Χριστουγέννων , το βράδυ , παντρεύουν τη φωτιά τους , βάζουν πολλά ξύλα και γίνεται μεγάλη για να φεύγουν τα Καλικατζούρια , και για να τα φοβίζουν πιο πολύ , ρίχνουν αγριοκερασιά να καίγεται .
Τη στάχτη της βραδιάς εκείνης την κρατούν γιατί είναι ακατούριγη απ’ τα Καλικατζούρια και τη μέρα των Φώτων που θα πέσουν οι σταυροί στο νερό και θα γίνει ο αγιασμός , παίρνουν αγίασμα ρίχνουν μέσα και τη στάχτη και ραντίζουν τ’ αμπέλια τους και λένε :
- Φεύγα , καλαβρέ απ’ τ’ αμπέλια , έχω παγανίσια στάχτη και μεγάλο αγιασμό ! ( Το τελευταίο τούτο γίνεται στη Φθιώτιδα ).
Έτσι περνάει ο Δεκέμβρης κι έρχεται ο Γενάρης .
Απο το blog του ΚΩΣΤΑ ΚΑΨΑΛΗ το Λιδωρικι www.lidoriki.com
.
Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2013
Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου 2013
Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2013
Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2013
Προγόνων αναμνήσεις : Δ Κ Μπερτσιάς
Δημήτριος Κ Μπερτσιάς γεννήθηκε το 1909 στο Κόκκινο ( Λούτσοβος) γιός του Κωνσταντίνου και της Μαρίας το γένος Κοράκη .Τέλείωσε το δημοτικό στο χωριό του και συνέχισε τις σπουδές του στο Λιδωρικι και τέλείωσε το λεγόμενο τότε Σχολαρχείο,σταδιοδρόμισε στην ελληνική χωροφυλακή ως αξιωματικός .Σπουδασε παράλληλα με την εργασία του στην Παντειο.Ασχόλήθηκε ενεργά με τα κοινά και προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στον τόπο και τους συμπατριώτες του , διετέλεσε διευθυντής του πολιτικού γραφείου στην δεκαετία του 60 του Κρίκου ,βουλευτή Φωκίδας και μετά την μεταπολίτευση του Α Κρίκου , βουλευτή Β Αθηνών.
Δημήτριος Κ Μπερτσιάς γεννήθηκε το 1909 στο Κόκκινο ( Λούτσοβος) γιός του Κωνσταντίνου και της Μαρίας το γένος Κοράκη .Τέλείωσε το δημοτικό στο χωριό του και συνέχισε τις σπουδές του στο Λιδωρικι και τέλείωσε το λεγόμενο τότε Σχολαρχείο,σταδιοδρόμισε στην ελληνική χωροφυλακή ως αξιωματικός .Σπουδασε παράλληλα με την εργασία του στην Παντειο.Ασχόλήθηκε ενεργά με τα κοινά και προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες στον τόπο και τους συμπατριώτες του , διετέλεσε διευθυντής του πολιτικού γραφείου στην δεκαετία του 60 του Κρίκου ,βουλευτή Φωκίδας και μετά την μεταπολίτευση του Α Κρίκου , βουλευτή Β Αθηνών.Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2013
Πέμπτη 5 Δεκεμβρίου 2013
“ ΤΟ…ΣΤΡΙΦΤΟ..” Το Κωστας Καψάλης στο blog του το lidoriki αναφέρετε στο στριφτό που δεν ήταν μόνο λιδωρικιωτικο έθιμο και στο Λουτσοβο είχε φανατικούς οπαδούς ...
ΕΝΑ..ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ ..ΕΤΗΣΙΑΣ..ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ..!!!
Δεν γνωρίζω φίλοι μου , πότε ακριβώς μπήκε αυτό το..αγνό γιορτινό ..σπορ στη Λιδορικιώτικη ζωή , πάντως , παιδί ακόμα , στη δεκαετία του 50 , το θυμάμαι σε..πλήρη..άνθιση .
Τι όμως ήταν το στριφτό ; ένα απλό..τζογαδόρικο παιχνίδι , που μπορούσε να παιχτεί οπουδήποτε , τα απαραίτητα..σύνεργα ήταν μόνο δύo κέρματα , κάπως μεγάλου μεγέθους , " στριφτάρες " τα λέγαμε , και φυσικά..πελάτες , παίχτες . Πως παιζόταν ; απλά, πολύ απλά , όπως ξέρουμε όλοι τα κέρματα έχουν δύo όψεις , απ' τη μια , συνήθως ένα πρόσωπο , και το λέγαμε " κορώνα " , κι' απ' την άλλη μια οποιαδήποτε παράσταση και γράμματα , τα " γράμματα " , ένας απ' τους παίχτες έκανε τη " μάνα " και οι υπόλοιποι πόνταραν , όποιο ποσό μπορούσαν , υπήρχε όμως , συνήθως , κάποιο όριο , στο ποντάρισμα , για να υπάρχει κάποιος έλεγχος , και τα χρήματα τα κρατούσε κάποιος κοινής εμπιστοσύνης , μάνας και παιχτών .
Η μάνα λοιπόν , αφού τέλειωνε το ποντάρισμα , έστριβε τα νομίσματα , πετώντας τα ψηλά , κατά τέτοιο τρόπο ώστε και στην άνοδο , αλλά και την κάθοδο , να περιστρέφονται , όπως ακριβώς και όταν στρίβουμε ένα νόμισμα στο..κορώνα η γράμματα , όταν λοιπόν κι' οι δυο στριφτάρες είχαν κεφάλι , κορώνες δηλαδή , κέρδιζε η μάνα , κι' όταν έρχονταν γράμματα , κέρδιζαν οι παίχτες , όταν ερχόταν ένα κι' ένα , η μάνα επαναλάμβανε το στρίψιμο , μέχρι να ‘ρθει ή κορώνα ή γράμματα .
Κατά το στρίψιμο , και πριν πέσουν οι στριφτάρες στο χώμα , μπορούσε , για διάφορους λόγους , να ακυρωθεί το στρίψιμο είτε απ' τη μάνα , είτε απ' τους παίχτες , κι' έφτανε γι'αυτό να φωνάξουν : “ κομμένη “ , κι' η ριξιά , θεωρούνταν άκυρη , βέβαια πολλές φορές , η επανάληψη του : “ κομμένη “ , δημιουργούσε μικροπροβλήματα και..μικροκαυγάδες , αλλά ήταν μια διαδικασία , κοινά αποδεκτή .
Θα πρέπει , βέβαια , εδώ να τονίσουμε , πως γύρω-γύρω απ' τη μάνα , που έστριβε , οι..παίχτες-πελάτες , είχαν κάνει ένα κύκλο και...αδημονώντας να δουν την..έκβαση του αγώνα φώναζαν πολλά και..διάφορα , που μερικά δεν ..λέγονται , αλλά αυτό που επικρατούσε ήταν , φυσικά , το..Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α Α Α Α , γιατί αυτό τους..βόλευε...
Όταν λοιπόν έρχονταν κορώνες , η μάνα έπαιρνε όλα τα συγκεντρωμένα λεφτά , κάτι που βέβαια δεν άρεσε στο..κοινό , ενώ όταν έρχονταν γράμματα , ο κάθε παίχτης έπαιρνε το διπλάσιο ποσό απ' αυτό που είχε ποντάρει , και γινόταν σωστό...πανηγύρι , γρήγορο , απλό και...αποδοτικό παιχνίδι λοιπόν το στριφτό , και κυρίως προσιτό σε όλους , μια και μπορούσαν τα παιδιά να ποντάρουν και μικροποσά , που σημειωτέον , τις μέρες εκείνες , Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς , διέθεταν..κάποιο..χαρτζιλίκι , λόγω καλάντων , χαρτζιλίκι , που με το στριφτό , συνήθως , εξανεμιζόταν..γρήγορα .
Το παιχνίδι γινόταν σε..απόμερα σημεία , σε μέρη που δεν φαίνονταν απ' το δρόμο , κυρίως στο γυμναστήριο του Γυμνασίου , αλλά και στις Λάκκες , και τον Ψαλά , βέβαια παρόμοιες..εκδηλώσεις είχαμε και στις γειτονιές , Γυφτομαχαλά , Βαρούσι , αλλά το..χοντρό , το δυνατό παιχνίδι , γινόταν στο Γυμνάσιο , και μη φαντασθείτε , πως στο ...άθλημα επιδίδονταν μόνο πιτσιρικάδες , όοχι βέβαια , υπήρχαν και..παιδικά..τμήματα , και..μεγάλων , αλλά και...μεικτά , μικρών και μεγάλων .
Βέβαια αυτό το παιχνίδι που ξεκίνησε σαν ένα παιχνίδι για το..καλό , που λέμε , και παιζόταν τις γιορτές , στην αρχή τουλάχιστον με..διασκεδαστική διάθεση , εξελίχθηκε , κυριολεκτικά , σε...μάστιγα , που διαρκούσε μάλιστα όλο , σχεδόν , το χρόνο , με όχι και τόσο ευχάριστα αποτελέσματα , για να μην πω τραγικά , μερικές φορές .
Κι' επειδή οι διαστάσεις που πήρε , με τον καιρό , ήταν ..ανεξέλεγκτες , όπως , φυσικά , και τα..αποτελέσματα , οι τζογαδόροι και φανατικοί οπαδοί του στριφτού , όταν το πράγμα είχε πια παραγίνει και άρχισαν οι ενοχλήσεις , είτε απ' τις οικογένειές τους , είτε απ' την Αστυνομία , έλυσαν το ..πρόβλημά τους με την μεταφορά του..αγώνα εκτός ..έδρας , σε ερημικά μέρη εκτός Λιδορικίου , η σε άλλα χωριά , που δεν θα είχαν και την..παρενόχληση της Αστυνομίας .
Κάποια περίοδο μάλιστα , θυμάμαι , το πρόβλημα είχε γίνει , πια , κοινωνική..μάστιγα και η..Αστυνομική..επιτήρηση..έντονη , οι παθιασμένοι..παίχτες , λοιπόν , πήγαιναν να παίξουν έξω απ' το..Γαλαξίδι , σε ένα ερημοκλήσι , όπου και γινόταν πραγματική...σφαγή , μέχρι βέβαια που μαθεύτηκε το..στέκι , και πάρθηκαν τα κατάλληλα μέτρα , προς ..σωτηρίαν πολλών..Λιδορικιωτών οικογενειαρχών....
Με τα χρόνια , ατόνησε το..δραχμοφάγο αυτό..έθιμο , προς μεγάλην ανακούφισιν των..πασχουσών..οικογενειών , που ήταν..αρκετές , πολλοί , απ' τους...φανατικούς , έφυγαν απ' το χωριό , και άλλοι έφυγαν απ' τη ζωή , ας είναι αναπαυμένοι , τώρα δεν ξέρω αν εξακολουθεί να υπάρχει το..έθιμο αυτό , κι' αν υπάρχει πόσο..χρόνο διαρκεί , πάντως για πολλά-πολλά χρόνια ήταν αναπόσπαστο ..κομμάτι της....Λιδορικιώτικης ζωής . Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πως..εξέλιπεν..ολοσχερώς ο..τζόγος , αλλοίμονο , απλώς υπάρχει με άλλα...ονόματα , Θανάσης..Βαγγέλης ή....δεν ξέρω πως.....και παίζεται και με την άδεια της...Αστυνομίας , όπως λέμε....σε στεγασμένους...χώρους ....
ΕΝΑ..ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΛΙΔΟΡΙΚΙΩΤΙΚΟ ΕΘΙΜΟ ..ΕΤΗΣΙΑΣ..ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ..!!!
Δεν γνωρίζω φίλοι μου , πότε ακριβώς μπήκε αυτό το..αγνό γιορτινό ..σπορ στη Λιδορικιώτικη ζωή , πάντως , παιδί ακόμα , στη δεκαετία του 50 , το θυμάμαι σε..πλήρη..άνθιση .
Τι όμως ήταν το στριφτό ; ένα απλό..τζογαδόρικο παιχνίδι , που μπορούσε να παιχτεί οπουδήποτε , τα απαραίτητα..σύνεργα ήταν μόνο δύo κέρματα , κάπως μεγάλου μεγέθους , " στριφτάρες " τα λέγαμε , και φυσικά..πελάτες , παίχτες . Πως παιζόταν ; απλά, πολύ απλά , όπως ξέρουμε όλοι τα κέρματα έχουν δύo όψεις , απ' τη μια , συνήθως ένα πρόσωπο , και το λέγαμε " κορώνα " , κι' απ' την άλλη μια οποιαδήποτε παράσταση και γράμματα , τα " γράμματα " , ένας απ' τους παίχτες έκανε τη " μάνα " και οι υπόλοιποι πόνταραν , όποιο ποσό μπορούσαν , υπήρχε όμως , συνήθως , κάποιο όριο , στο ποντάρισμα , για να υπάρχει κάποιος έλεγχος , και τα χρήματα τα κρατούσε κάποιος κοινής εμπιστοσύνης , μάνας και παιχτών .
Η μάνα λοιπόν , αφού τέλειωνε το ποντάρισμα , έστριβε τα νομίσματα , πετώντας τα ψηλά , κατά τέτοιο τρόπο ώστε και στην άνοδο , αλλά και την κάθοδο , να περιστρέφονται , όπως ακριβώς και όταν στρίβουμε ένα νόμισμα στο..κορώνα η γράμματα , όταν λοιπόν κι' οι δυο στριφτάρες είχαν κεφάλι , κορώνες δηλαδή , κέρδιζε η μάνα , κι' όταν έρχονταν γράμματα , κέρδιζαν οι παίχτες , όταν ερχόταν ένα κι' ένα , η μάνα επαναλάμβανε το στρίψιμο , μέχρι να ‘ρθει ή κορώνα ή γράμματα .
Κατά το στρίψιμο , και πριν πέσουν οι στριφτάρες στο χώμα , μπορούσε , για διάφορους λόγους , να ακυρωθεί το στρίψιμο είτε απ' τη μάνα , είτε απ' τους παίχτες , κι' έφτανε γι'αυτό να φωνάξουν : “ κομμένη “ , κι' η ριξιά , θεωρούνταν άκυρη , βέβαια πολλές φορές , η επανάληψη του : “ κομμένη “ , δημιουργούσε μικροπροβλήματα και..μικροκαυγάδες , αλλά ήταν μια διαδικασία , κοινά αποδεκτή .
Θα πρέπει , βέβαια , εδώ να τονίσουμε , πως γύρω-γύρω απ' τη μάνα , που έστριβε , οι..παίχτες-πελάτες , είχαν κάνει ένα κύκλο και...αδημονώντας να δουν την..έκβαση του αγώνα φώναζαν πολλά και..διάφορα , που μερικά δεν ..λέγονται , αλλά αυτό που επικρατούσε ήταν , φυσικά , το..Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Α Α Α Α , γιατί αυτό τους..βόλευε...
Όταν λοιπόν έρχονταν κορώνες , η μάνα έπαιρνε όλα τα συγκεντρωμένα λεφτά , κάτι που βέβαια δεν άρεσε στο..κοινό , ενώ όταν έρχονταν γράμματα , ο κάθε παίχτης έπαιρνε το διπλάσιο ποσό απ' αυτό που είχε ποντάρει , και γινόταν σωστό...πανηγύρι , γρήγορο , απλό και...αποδοτικό παιχνίδι λοιπόν το στριφτό , και κυρίως προσιτό σε όλους , μια και μπορούσαν τα παιδιά να ποντάρουν και μικροποσά , που σημειωτέον , τις μέρες εκείνες , Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς , διέθεταν..κάποιο..χαρτζιλίκι , λόγω καλάντων , χαρτζιλίκι , που με το στριφτό , συνήθως , εξανεμιζόταν..γρήγορα .
Το παιχνίδι γινόταν σε..απόμερα σημεία , σε μέρη που δεν φαίνονταν απ' το δρόμο , κυρίως στο γυμναστήριο του Γυμνασίου , αλλά και στις Λάκκες , και τον Ψαλά , βέβαια παρόμοιες..εκδηλώσεις είχαμε και στις γειτονιές , Γυφτομαχαλά , Βαρούσι , αλλά το..χοντρό , το δυνατό παιχνίδι , γινόταν στο Γυμνάσιο , και μη φαντασθείτε , πως στο ...άθλημα επιδίδονταν μόνο πιτσιρικάδες , όοχι βέβαια , υπήρχαν και..παιδικά..τμήματα , και..μεγάλων , αλλά και...μεικτά , μικρών και μεγάλων .
Βέβαια αυτό το παιχνίδι που ξεκίνησε σαν ένα παιχνίδι για το..καλό , που λέμε , και παιζόταν τις γιορτές , στην αρχή τουλάχιστον με..διασκεδαστική διάθεση , εξελίχθηκε , κυριολεκτικά , σε...μάστιγα , που διαρκούσε μάλιστα όλο , σχεδόν , το χρόνο , με όχι και τόσο ευχάριστα αποτελέσματα , για να μην πω τραγικά , μερικές φορές .
Κι' επειδή οι διαστάσεις που πήρε , με τον καιρό , ήταν ..ανεξέλεγκτες , όπως , φυσικά , και τα..αποτελέσματα , οι τζογαδόροι και φανατικοί οπαδοί του στριφτού , όταν το πράγμα είχε πια παραγίνει και άρχισαν οι ενοχλήσεις , είτε απ' τις οικογένειές τους , είτε απ' την Αστυνομία , έλυσαν το ..πρόβλημά τους με την μεταφορά του..αγώνα εκτός ..έδρας , σε ερημικά μέρη εκτός Λιδορικίου , η σε άλλα χωριά , που δεν θα είχαν και την..παρενόχληση της Αστυνομίας .
Κάποια περίοδο μάλιστα , θυμάμαι , το πρόβλημα είχε γίνει , πια , κοινωνική..μάστιγα και η..Αστυνομική..επιτήρηση..έντονη , οι παθιασμένοι..παίχτες , λοιπόν , πήγαιναν να παίξουν έξω απ' το..Γαλαξίδι , σε ένα ερημοκλήσι , όπου και γινόταν πραγματική...σφαγή , μέχρι βέβαια που μαθεύτηκε το..στέκι , και πάρθηκαν τα κατάλληλα μέτρα , προς ..σωτηρίαν πολλών..Λιδορικιωτών οικογενειαρχών....
Με τα χρόνια , ατόνησε το..δραχμοφάγο αυτό..έθιμο , προς μεγάλην ανακούφισιν των..πασχουσών..οικογενειών , που ήταν..αρκετές , πολλοί , απ' τους...φανατικούς , έφυγαν απ' το χωριό , και άλλοι έφυγαν απ' τη ζωή , ας είναι αναπαυμένοι , τώρα δεν ξέρω αν εξακολουθεί να υπάρχει το..έθιμο αυτό , κι' αν υπάρχει πόσο..χρόνο διαρκεί , πάντως για πολλά-πολλά χρόνια ήταν αναπόσπαστο ..κομμάτι της....Λιδορικιώτικης ζωής . Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πως..εξέλιπεν..ολοσχερώς ο..τζόγος , αλλοίμονο , απλώς υπάρχει με άλλα...ονόματα , Θανάσης..Βαγγέλης ή....δεν ξέρω πως.....και παίζεται και με την άδεια της...Αστυνομίας , όπως λέμε....σε στεγασμένους...χώρους ....
Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2013
Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2013
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)