Από την Ομοσπονδία Συλλόγων Β.Δ. Δωρίδας

ΤΟ  ΣΠΗΛΑΙΟ  ΤΟΥ   ΚΑΛΛΙΟΥ

Για το σπήλαιο - την πηγή - και τον υπόγειο ποταμό του Καλλίου, έχουν γραφτεί πολλά. Στο περιοδικό "ΠΑΝ" του 1952, ο πρωτεργάτης της σπηλαιολογικής έρευνας στην Ελλάδα, Ιωάν. Πετρόχειλος, έγραφε γι' αυτό - κάτω απ' τον τίτλο "ο υπόγειος ποταμός του Καλλίου":

Το Βελόυχοβο η Κάλλιον, είναι ένα χωριό κοντά στο Λιδορίκι. Από μπροστά του περνά ο ποταμός Μόρνος. Είναι αληθινά χαμένο μέσα στο πράσινο κατά το καλοκαίρι εξ αιτίας των νερών ενός περίφημου μεγάλου κεφαλαριού, που βγαίνει στα βόρειά του και γονιμοποιεί τη βλάστηση. Το κεφαλάρι αυτό βγαίνει 500 μ. περίπου , πάνω από τα τελευταία σπίτια του χωριού, σε υψόμετρο 390μ, κάτω από μια άγρια, κατά την παράδοση, σπηλιά.

Το ότι το κεφαλάρι αυτό, θα έπρεπε να έχει σχέση οπωσδήποτε με τη σπηλιά αυτή, μας παρακίνησε στην εξερεύνησή της.

Η είσοδός της, ευρύχωρη και υψηλή 4,5 μ, φαίνεται από μακριά από τους απέναντι λόφους στο βάθος μιας σχισμής του από πάνω της όγκου του ασβεστολίθου, έχοντας μπροστά της το Νοτιά. Δυτικά έχει απότομους βράχους και ανατολικά ομαλή πλαγιά κατάφυτη , που φτάνει έως την όχθη του Μόρνου (από Φλύσχη).

  

Ο δρόμος για το Βελούχοβο, απ' το γεφύρι του Στενού, δεξιά ο Μόρνος και στο βάθος το πανέμορφο χωριό, που σήμερα είναι στον πάτο της ...λίμνης.

Μπαίνοντας στη σπηλιά μέσα, το καλοκαίρι, δεν υποπτεύεται κανείς τίποτα, αφού ούτε νερό συναντά ούτε και άλλο σημάδι νερού, εκτός από κάτι γραμμές στάθμης του, ασαφείς χαμηλά και σαφείς στα 1,8 και 2,1, μέτρα ύψος από το έδαφος . Αυτού, συναντούμε δύο διακλαδώσεις. Η προς τα δεξιά σε λίγα μέτρα στενεύει και γίνεται απρόσιτη, χωρίς διάνοιξη. Η προς τ' αριστερά προχωρεί περί τα 20 μ και συναντά μια ήρεμη λίμνη 5μ μήκους περίπου, που πίσω της συνεχίζει η σπηλιά .

Πέντε μέτρα  από την είσοδο, βρίσκεται ένα κοίλωμα βαθύ, στο οποίο εύκολα είναι δυνατή η κατάβαση έως μια τρύπα διαμέτρου 1 μ και ύψους 0,3μ. Ένα άγριο μουγκρητό μας υποδέχεται σ' αυτό το σημείο και ένα κρύο ρεύμα αέρος.

Ένα  μέτρο πιο μέσα από την τρύπα,  βρίσκεται μια δίνη φρενιασμένου νερού, που έρχεται εκεί από μια κοίτη πολύ κατωφερική από το εσωτερικό του βουνού και καταπίνεται για να βγει  πιο κάτω και να σχηματίσει το γνωστό κεφαλάρι .

Πάνω από τη δίνη είναι εύκολο να περάσει κανείς πατώντας στους πλευρικούς καταφαγωμένους βράχους. Είναι δυνατόν και να προχωρήσει ακόμα πάνω από το ορμητικό ρεύμα, όμοια περνώντας, περί τα 8-10 μ. στο εσωτερικό του βουνού. Πιο μέσα να προχωρήσει είναι αδύνατο χωρίς ειδικά εφόδια.

Λίμνη 1μ βάθους στην αρχή, άγνωστο πόσο πιο μέσα, εμποδίζει. Το κεφαλάρι έχει παροχή 15 κυβικά μέτρα νερού το λεπτό περίπου κατά το τέλος φθινοπώρου, στην ξηρότερη εποχή. Το χειμώνα ξεχειλίζει, έως το μισό ύψος, την είσοδο της σπηλιάς και σαν άγριος χείμαρρος ξεχύνεται στην από κάτω της χαράδρα, για να χυθεί στο Μόρνο. Η θερμοκρασία του αέρα της σπηλιάς το Σεπτέμβριο 1951 ήταν 14 β.C, του νερού 11β ,C, ενώ η θερμοκρασία του ελεύθερου αέρα ήταν 21 β. C.

Το νερό του κεφαλαριού σήμερα κινεί δυο αγροτικούς νερόμυλους. Ασφαλώς θα μπορούσε να ηλεκτροφωτίσει και το χωριό και το Λιδωρίκι, που είναι κοντά του με μια διαρρύθμιση, ύστερα από μια πλήρη εξερεύνηση της σπηλιάς αυτής .

Πάντως, το ορμητικό, στο εσωτερικό της σπηλιάς , νερό, ο βόγγος της δίνης, η ψύχρα του αέρα της και η άγρια όψη των βράχων της, με την ηρεμία του απ' έξω τοπίου, δίνουν, αλήθεια, ανυπέρβλητη αντίθεση.

Όποιος περάσει από το μέρος αυτό, θα 'χει οπωσδήποτε εντυπώσεις αξέχαστες . 

Βελούχι 1962: Το γραφικό και καταπράσινο Βελούχοβο (Κάλλιο), στο βάθος της φωτογραφίας, στα ριζά του Βαρδουσιού, είναι η πηγή και το σπήλαιο που αναφέραμε