Η βυζαντινή μονή Βαρνάκοβας
Είναι γνωστή, εδώ και 12 χρόνια, η προτίμηση αυτής της στήλης στη βιωματική περιήγηση και στην παρουσίαση και προβολή περιοχών τις οποίες επιμελώς αποφεύγουν να αναδείξουν οι κατευθυνόμενοι προβολείς της τουριστικής βιομηχανίας. Ακολουθώντας λοιπόν για ακόμα μία φορά την επιλογή μας να σας παρουσιάζουμε και άγνωστα ταξιδιωτικά μονοπάτια, θα περιηγηθούμε στην Ορεινή Δωρίδα, έναν τόπο κατάστικτο από όμορφα χωριά, κρυμμένο στην αγκαλιά μιας ανεπιτήδευτης φύσης, για να αναζητήσουμε τα σημάδια που άφησαν πίσω τους οι άνθρωποι του παρελθόντος.
Αφετηρία της ορεινής μας διάσχισης, η οποία σημειωτέον μπορεί να έχει πολλές στροφές αλλά πραγματοποιείται στο σύνολό της σε ασφάλτινους δρόμους, θα είναι το σημαντικό μοναστήρι της Βαρνάκοβας. Στη συνέχεια, ακολουθώντας πορεία περίπου 35 χιλιομέτρων προς τα ανατολικά, θα διατρέξουμε το πλούσιο ορεινό ανάγλυφο που έχει χαράξει εδώ και αιώνες η ροή του ποταμού Μόρνου και θα κατευθυνθούμε προς τα χωριά Τείχιο, Παλιοξάρι, Ποτιδάνεια, Περιθιώτισσα και Στίλια.
Είναι πραγματικά κρίμα τέτοια μέρη, όπου η φύση δίνει τον καλύτερο εαυτό της και οι άνθρωποι για αιώνες έχουν βρει ασφαλές καταφύγιο για να στήσουν τη ζωή τους, σήμερα να ρημάζουν ξεχασμένα και να ανακαλύπτονται μόνο από τις αδηφάγες εταιρείες ενέργειας, οι οποίες καταφτάνουν εδώ με σκοπό να λεηλατήσουν και να ισοπεδώσουν ό,τι έχει απομείνει, στήνοντας τα μεταλλικά ανοσιουργήματά τους που τα βαφτίζουν με τον αθώο τίτλο «Αιολικά Πάρκα».
Μονή Βαρνάκοβας: ένα με την ιστορία του τόπου
Ανηφορίζοντας από τη Ναύπακτο ή από το Ευπάλιο, ακολουθώντας τη γνωστή και πολλές φορές προτεινόμενη από εμάς διαδρομή προς τα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας, μετά τη θέση «Χάνι Φασούλα» θα δείτε αριστερά τον δρόμο που οδηγεί στο ιστορικό μοναστήρι της Βαρνάκοβας (7 χλμ.). Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα μοναστηριακά συγκροτήματα στον Ελλαδικό χώρο, αφού ιδρύθηκε το 1077 μ.Χ. από τον Οσιο Αρσένιο τον Βαρνακοβίτη επί Βυζαντινού αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ' Δούκα (1071-1078). Το μοναστήρι βρίσκεται σε υψόμετρο 750 μέτρων, αγκαλιασμένο από ένα αειθαλές δάσος από δρυς και καστανιές. Δυστυχώς, αυτό το σημαντικό θρησκευτικό και πολιτιστικό μνημείο έχει απειληθεί δύο φορές τα τελευταία δέκα χρόνια (2017 και 2020) από πυρκαγιές, οι οποίες κατέστρεψαν σημαντικά κειμήλια, το πολύτιμο αρχείο της μονής και την εικόνα της Παναγίας, έργο του 10ου αιώνα!
Το μοναστήρι έχει συνδέσει το όνομά του με πολλές στιγμές της πρόσφατης Ιστορίας μας. Ισως η πιο γνωστή και τραγική είναι αυτή που διαδραματίστηκε εδώ μετά τη θρυλική Εξοδο του Μεσολογγίου, όταν ο Κίτσος Τζαβέλας και αρκετοί διασωθέντες από το Μεσολόγγι ζήτησαν καταφύγιο στο οχυρωμένο κτίσμα της. Το 1826, ο Κιουταχής με 4.000 στρατιώτες πολιορκεί τη Βαρνάκοβα, αλλά αδυνατεί να την καταλάβει. Οι Τούρκοι ξεκινούν να σκάβουν τούνελ για να ανατινάξουν τα τείχη και να κάμψουν την αντίσταση των πολιορκημένων. Ομως, το μυστικό τους προδόθηκε. Οι έγκλειστοι αποφασίζουν ηρωική έξοδο και οι περισσότεροι διαφεύγουν. Στη συνέχεια, ο Κιουταχής ανατίναξε το μοναστήρι, το οποίο χτίστηκε ξανά μετά το 1831. Σήμερα η μονή, παρά τις καταστροφές από τις φωτιές και τους σεισμούς αλλά και τις αταίριαστες νεωτεριστικές επεμβάσεις, έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο. Επιτύμβιες επιγραφές φανερώνουν ότι εδώ έχουν ενταφιαστεί κάποιοι από τους άρχοντες του Δεσποτάτου της Ηπείρου, της οικογένειας των Αγγελώνυμων Κομνηνών.
● Πληροφορίες για το μοναστήρι αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Δωρίδας θα βρείτε στον ενδιαφέροντα ιστότοπο: https://visitdorida.gr/
Τείχιο, Παλαιοξάρι, ο δρόμος για τα έλατα
Από τη Βαρνάκοβα επιστρέφουμε στον κεντρικό δρόμο που ανηφορίζει για τα χωριά της Ορεινής Ναυπακτίας. Λίγο πριν βγούμε στη θέση «Χάνι Ρέρεση» θα δούμε δεξιά μας τη διασταύρωση για τα χωριά Τείχιο, Παλιοξάρι και Ποτιδάνεια. Το πρώτο χωριό που θα συναντήσουμε είναι το Τείχιο (παλαιότερα ονομαζόταν Λυκοχώρι), χτισμένο στα 650 μέτρα υψόμετρο με θαυμάσια θέα στα ναυπακτιώτικα βουνά. Πιθανότατα βρίσκεται στη θέση της αρχαίας αιτωλικής πόλης Τείχιον, την οποία κατέλαβε ο Αθηναίος στρατηγός Δημοσθένης το 426 π.Χ. Το Τείχιο, γενέτειρα και τόπος έμπνευσης της μουσικοσυνθέτριας Ελένης Καραΐνδρου, είναι ένα όμορφο χωριό που βυθίζεται σε μια θάλασσα από πράσινο. Εδώ, εκτός από τον ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου (1898), διασώζονται αρκετές πετρόχτιστες παραδοσιακές κατοικίες, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Λαογραφικό Μουσείο. Αν πεινάσατε, στο χωριό μπορείτε να φάτε στην ταβέρνα «Βλάχος». Δύο χιλιόμετρα ανατολικά, σε υψόμετρο 700 μέτρων, σε σημείο με άφθονα πηγαία νερά, συναντάμε το Παλιοξάρι. Πρόκειται για ένα παλιό και ακμάζον χωριό, το οποίο αναφέρουν οι περιηγητές του 19ου αιώνα, όπως ο Αγγλος Leak και ο Γάλλος Πουκεβίλ. Εδώ θα βρείτε την εξαιρετική ταβέρνα της «Γιώτας».
Αγνωστη Ορεινή Δωρίδα
Συνεχίζοντας την πορεία μας προς τα ανατολικά, πάντα σε ασφάλτινο αλλά με αρκετές στροφές δρόμο, φτάνουμε μετά από 4 χιλιόμετρα στην Ποτιδάνεια με την ανεμπόδιστη θέα στα Βαρδούσια και την Γκιώνα. Το χωριό πιθανόν να οφείλει το όνομά του στους αρχαίους Αποδοτούς και είναι σκαρφαλωμένο σε ύψος 850 μέτρων, στην κατάφυτη ράχη του όρους Τρίκορφο (υψόμ. 1.550).
Ενας δασικός δρόμος, βατός μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, οδηγεί από την Ποτιδάνεια στην κορυφή του Τρίκορφου, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αϊ-Θόδωρου. Στην Ποτιδάνεια αξίζει να κάνετε μια στάση για τσίπουρο, μεζεδάκια από ντόπια κρέατα ή για έναν καφέ και γλυκό στο εξαιρετικό «Μελόκεδρος» όπου ο Θανάσης και η Τόνια θα σας περιποιηθούν και θα σας διηγηθούν ιστορίες από τον τόπο τους.
Η απόσταση που χωρίζει την Ποτιδάνεια από το επόμενο χωριό, την Περιθιώτισσα, δεν είναι πάνω από 10 χιλιόμετρα. Ο δρόμος, όμως, καθώς σκαρφαλώνει σε μεγαλύτερα υψόμετρα (1.000-1.100 μ.) έχει αρκετές στροφές, ενώ το πυκνό δάσος από έλατα κάνει αισθητή την παρουσία του.
Στην Περιθιώτισσα, αφού ξεκουραστείτε στην όμορφη πλατεία του Αγίου Δημητρίου με τις δύο κρήνες και τον θεόρατο πλάτανο, θα κατηφορίσετε πάντα σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο μέχρι την πλατανοσκέπαστη κοίτη του ποταμού Μόρνου. Αν θέλετε να συνεχίσετε την εξερεύνησή σας, προτείνουμε να πάτε στο απόμερο χωριό Στίλια ή Στύλια (5 χλμ. ασφάλτινος δρόμος), το οποίο βρίσκεται σε ύψος 850 μέτρων, σε μια πλαγιά γεμάτη θεόρατες βελανιδιές, καστανιές και έλατα με ανεμπόδιστη θέα στη λεκάνη του ποταμού Μόρνου.
♦ Στην περιοχή που παρουσιάζουμε υπάρχουν καταλύματα, αλλά μόνο βραχυχρόνιας μίσθωσης, τα οποία θα βρείτε στις γνωστές πλατφόρμες του διαδικτύου. Εναλλακτικά μπορείτε να μείνετε στα ξενοδοχεία της Ορεινής Ναυπακτίας ή σε αυτά της Λίμνης Μόρνου.
