Σημερινό αφιέρωνα του Έθνους στην Κεντρική Ρούμελη ,ουσιαστικά στο νομό Φωκίδος ,η φωτογραφία του αφιερώματος προβάλει το χωριό μας ,εξαίρετη φωτο!!!
Στροφή τη στροφή, η βουή της εθνικής οδού Λαμίας - Αγρινίου απομακρύνεται και σβήνει στις γύρω πλαγιές, το ίδιο και οι φωνές των πιτσιρικάδων που παίζουν ποδόσφαιρο στην πλατεία του Χηρόλακκα. Αν σου αρέσει η χαλαρή πεζοπορία, η ανάβαση ως την είσοδο του μοναστηριού διαρκεί περίπου σαράντα λεπτά, αλλά μπορείς να έρθεις έως εδώ και με αυτοκίνητο.
Ο μονόκλιτος, σταυρεπίστεγος ναός του Σωτήρα ακουμπά στη ράχη κατάφυτης πλαγιάς, τριακόσια μέτρα ψηλότερα από τη στάθμη της θάλασσας, σε προνομιακό σημείο που αγναντεύει τον Κρισσαίο Κόλπο. Κτίσθηκε το 1250 στη θέση παλιότερης εκκλησίας από τον Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β' Κομνηνό Δούκα, μερικά χρόνια μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204). Γύρω από το καθολικό δημιουργήθηκε το ανδρικό μοναστήρι που όμως αργότερα καταστράφηκε από σεισμό. Το 1864, σε μια κρύπτη του έρημου πια μοναστηριού, βρέθηκε από τον ιστορικό Κωνσταντίνο Σάθα (1843 -1914) το περίφημο «Χρονικό του Γαλαξιδιού», το χειρόγραφο που περιγράφει την ιστορία της ναυτικής πολίχνης από τον 10ο έως τον 17ο αιώνα. Σήμερα, το σπάνιο αυτό ντοκουμέντο φυλάσσεται στο Ναυτικό Μουσείο Γαλαξιδίου.
Εδώ ψηλά στην απόλυτη ησυχία, με τις οσμές της θάλασσας και του βουνού να σμίγουν, θα δεις να ποζάρει σαν σε κάδρο το θρυλικό Γαλαξίδι με τα δυο του λιμάνια. Ο επιβλητικός ναός του Αγίου Νικολάου, τα εντυπωσιακά καπετανόσπιτα στην προκυμαία, οι νησίδες του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας, το γαλάζιο του Κρισσαίου Κόλπου, συνθέτουν το παζλ μιας μοναδικής ζωγραφιάς. Δεν υπάρχει καταλληλότερο σημείο για να γυρίσεις νοερά τον χρόνο 150 με 200 χρόνια πίσω και να φανταστείς τα καλοτάξιδα γαλαξιδιώτικα καράβια να περιμένουν στη σειρά, αρόδο, για να δέσουν στην προβλήτα. Ο ταρσανάς του Χηρόλακκα, όπου έμπειροι καραβομαραγκοί έκτιζαν τα περήφανα πλεούμενα, δούλευε ασταμάτητα για να προλάβει τις παραγγελίες των καπεταναίων. Στην άκρη του μόλου οι γυναίκες των ναυτικών αποχαιρετούσαν με αγωνία τους δικούς τους που σάλπαραν για τα λιμάνια της Μεσόγειου, της Μαύρης Θάλασσας, της Αφρικής.
Μετά από αρκετούς μήνες, στη θάλασσα γυρνούσαν στην ίδια προκυμαία και ξεφόρτωναν τους ναυτικούς μπόγους τους γεμάτους με πανάκριβες πορσελάνες, ασημικά, υφάσματα, μετάξια και προικιά για τα κορίτσια, αλλά και πολύτιμα δώρα για το σπίτι και τις κυράδες...
Ετσι πλούτισε το Γαλαξίδι και έγινε μία από τις πιο ευημερούσες πολιτείες της Ελλάδας. Ωστόσο, οι Γαλαξιδιώτες δεν προσαρμόστηκαν ποτέ στις εξελίξεις των καιρών και της τεχνολογίας και στην ουσία δεν αποδέχθηκαν ποτέ τη χρήση του ατμού. Με το κατάρτι και το πανί γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και πλούτισαν και με αυτό ήταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν τα «σιδερένια θηρία». Ομως, δεν τα κατάφεραν! Καθώς τα ατμόπλοια εκτόπιζαν βαθμηδόν τα ιστιοφόρα και κυριαρχούσαν στις θάλασσες, το Γαλαξίδι άρχισε να περνά στο περιθώριο της ιστορίας. Σήμερα η ναυτική πόλη με το ιδιαίτερο χρώμα και την παλιοκαιρίτικη αρχοντιά διαθέτει σημαντικές υποδομές, ενδείκνυται για ολιγοήμερες διακοπές χειμώνα ή καλοκαίρι, καθώς συνδυάζει ιδανικά το βουνό με τη θάλασσα.
Υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες διαδρομές τόσο προς το ορεινό ανάγλυφο της περιοχής όσο και προς την παράκτια ζώνη, οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν με αφετηρία την παραλιακή πόλη του Γαλαξιδίου. Απ' όλες σίγουρα ξεχωρίζει αυτή που διασχίζει το μεγαλύτερο τμήμα του ορεινού όγκου της Ρούμελης και καταλήγει μετά από μια επεισοδιακή πορεία 145 χλμ. στις ακτές του Μαλιακού Κόλπου και στη Λαμία. Αν επιχειρήσετε τώρα τον χειμώνα να μας ακολουθήσετε σε αυτό το ενδιαφέρον οδοιπορικό, θα πρέπει να ξέρετε ότι ο δρόμος είναι στο σύνολό του ασφάλτινος και εκχιονίζεται επιμελώς, δεν είναι όμως σπάνιο -λόγω υψομέτρου- το χιόνι και ο πάγος να καραδοκούν σε αρκετά σημεία. Μην παρασυρθείτε από τον συνήθη ήπιο καιρό των ακτών του Κορινθιακού και σε καμία περίπτωση μην ξεκινήσετε αυτήν τη διαδρομή χωρίς να έχετε μαζί σας αντιολισθητικές αλυσίδες.
Ανάβαση στις χιονισμένες βουνοκορφές
Από τα πρώτα κιόλας χιλιόμετρα, η κλασική ανάβαση από Γαλαξίδι για Λιδορίκι δείχνει τις διαθέσεις της. Στροφές και πάλι στροφές! Κλωθογυρίζουν η μία μετά την άλλη «χαρακώνοντας» τις γυμνές πλαγιές, αλλά και τη διάθεση του αμάθητου οδηγού... Μετά από 15 χλμ. το ιδιότυπο αυτό «ασανσέρ» θα σας φέρει στο χωριό Πεντεόρια που απαγκιάζει στη μασχάλη των γυμνών λόφων. Τις εποχές που δεν είχαν ακόμα κατασκευασθεί οι παραλιακοί οδικοί άξονες, τα Πεντεόρια είχαν τη δική τους σημασία λόγω θέσης, καθώς βρίσκονταν πάνω στους δρόμους που συνέδεαν τις ακτές με τα χωριά του Λιδορικιού και τα Σάλωνα (Αμφισσα). Αυτό το γνώριζαν καλά οι οπλαρχηγοί της Ρούμελης που έδωσαν εδώ πολύνεκρες μάχες με τους Τούρκους, τον Ιούνη του 1821 και τον Μάη του 1825. Ψηλότερα η λεκάνη της λίμνης του Μόρνου μάς υποδέχεται. Το τοπίο μεταμορφώνεται εντυπωσιακά, καθώς το κάδρο του ορίζοντα, γεμάτο δάση και βράχια, στεφανώνεται με τις ανταριασμένες κορφές των Βαρδουσίων και της Γκιώνας. Στενοί ασφάλτινοι ή χωμάτινοι δρόμοι που ξεκινούν από τον περιμετρικό δρόμο της λίμνης αναρριχώνται στο πλούσιο ανάγλυφο των βουνών, διασχίζουν μικρά ποτάμια, πλούσια ελατοδάση και συνδέουν μεταξύ τους πολλά ενδιαφέροντα χωριά.
Αν έχετε χρόνο, αξίζει να επισκεφθείτε το Κροκύλειο, γενέτειρα του Στρατηγού Μακρυγιάννη, την Αρτοτίνα, ένα από τα πιο ονομαστά χωριά της ορεινής Στερεάς Ελλάδας, την πετρόκτιστη Πενταγιού, τον Δάφνο, το Ψηλό Χωριό, το Διχώρι, το Κλήμα, το Κόκκινο, το Δωρικό, αλλά και το χωριό Καρούτες, όπου τον Αύγουστο του 1944 οι αντάρτες του ΕΛΑΣ εξουδετέρωσαν γερμανική μονάδα ορεινών καταδρομών. Στις νοτιοανατολικές όχθες της τεχνητής λίμνης του Μόρνου, κρυμμένο πίσω από αλλεπάλληλες πτυχώσεις των βουνών, συναντάμε σε ύψος 550 μέτρων το Λιδορίκι, μια μικρή γεωργοκτηνοτροφική πόλη περίπου 1.500 μόνιμων κατοίκων. Στο παλιό τμήμα της πόλης -το Βαρούσι- διατηρούνται αρκετά από τα παλιά γεροφτιαγμένα δίπατα σπίτια, κτισμένα τον 18ο και 19ο αιώνα, τότε που το Λιδορίκι ήταν το εμπορικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής. Χαμηλότερα από το Βαρούσι, σ' ένα πέτρινο κτίριο, στεγάζεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου φυλάσσονται λίγα από τα ευρήματα των ανασκαφών της αρχαίας Καλλίπολης, θαμμένης πλέον οριστικά στον υγρό τάφο της λίμνης.
Χωριά της Γκιώνας και των Βαρδουσίων
Βόρεια του Λιδoρικιού, ο Μόρνος κυλά μέσα στη βαθιά χαραγμένη κοίτη του, άλλοτε αφρίζοντας φουσκωμένος από τις βροχές ή τα χιόνια που λιώνουν και άλλοτε εξασθενημένος από τις όλο και πιο συχνές ξηρασίες. Ενας ασφάλτινος δρόμος εκμεταλλεύεται την πρόσκαιρη απλωσιά που παραχωρούν τα Βαρδούσια και η Γκιώνα και συνδέει μετά από μια ενδιαφέρουσα περιπλάνηση το Λιδορίκι με τη Λαμία ή καλύτερα τα υψίπεδα της Φωκίδας με τον κάμπο της Φθιώτιδας και τα παράλια του Μαλιακού Κόλπου.
Το Λευκαδίτι, το Τριβίδι, ο Κουνιάκος, οι δύο οικισμοί της Μουσουνίτσας, η Στρόμη είναι οικισμοί που βρίσκονται γύρω από τη λεκάνη απορροής του ποταμού. Στο χωριό Συκιά (16 χλμ. από Λιδορίκι), που μοιάζει κολλημένο σαν στρείδι στη ρίζα της περίφημης αναρριχητικής ορθοπλαγιάς της Γκιώνας, αξίζει να παρεκκλίνετε λίγο από την αρχική σας πορεία για ν' αναζητήσετε τα δύο σπήλαια της Ζωοδόχου Πηγής ή Αρσαλής που βρίσκονται σε ύψος 980 μέτρων. Στο εσωτερικό τους είναι κτισμένοι οι ναοί του Αγίου Δημητρίου και της Ζωοδόχου Πηγής (υψόμετρο 980 μ.). Λίγο μετά τη Συκιά, με κατεύθυνση πάντοτε ανατολική και αφού περάσετε τη γέφυρα του Μόρνου, θα δείτε τον δρόμο που οδηγεί στη Μουσουνίτσα (3,5 χλμ.) και στον Αθανάσιο Διάκο –παλιά Ανω Μουσουνίτσα- (8 χλμ.), δύο χωριά που μοιάζουν φωλιασμένα στις ελατοσκέπαστες υπώρειες των Βαρδουσίων, σε υψόμετρο 850 και 1.100 μ. αντίστοιχα. Κοντά στην πλατεία του Αθανασίου Διάκου βρίσκεται το νεότευκτο Ιστορικό Μουσείου Αθανασίου Διάκου, που αξίζει να επισκεφθείτε (είναι συνήθως ανοιχτό τα Σαββατοκύριακα). Αν και για τους ντόπιους φαίνεται να έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία, εμείς εντελώς ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι εδώ και πολλά χρόνια τα δυο κεφαλοχώρια των Βαρδουσίων, η Αρτοτίνα και οΑθανάσιος Διάκος, ερίζουν για το ποιο από τα δυο είναι η γενέτειρα του ήρωα της Επανάστασης. Ικανοποιητική απάντηση σε αυτή την ιστορική αντιδικία δεν μπόρεσε να δώσει ούτε η Ακαδημία Αθηνών! Ενα είναι βέβαιο, πάντως: πως το χωριό Αθανάσιος Διάκος είναι αγαπημένος προορισμός των ορειβατών, αφού από εδώ ξεκινούν πολλά μονοπάτια που οδηγούν στα καταφύγια και τα υψίπεδα των Βαρδουσίων.
Επόμενη στάση είναι το χωριό Στρόμη, που βρίσκεται πάνω στον δρόμο Λιδορικίου – Λαμίας. Εδώ, εκτός από τον μικρό, φασαριόζικο καταρράκτη, αξίζει να δείτε και τους παλιούς νερόμυλους που εξακολουθούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους ντόπιους, κυρίως το καλοκαίρι. Με σύντομες παρακάμψεις από την αρχική πορεία θα επισκεφθείτε τα χωριά Πυρά, Μαυρολιθάρι και Πανουργιάς (παλιότερα ονομαζόταν Δρέμισσα), που οφείλει το σημερινό του όνομα στον ομώνυμο οπλαρχηγό του 1821. Το τμήμα αυτό της διαδρομής από Στρόμη μέχρι Καλοσκοπή είναι το ομορφότερο. Με καθαρό καιρό οι κορφές της Γκιώνας, της Οίτης και των Βαρδουσίων διακρίνονται στον ορίζοντα. Παντού πελώρια έλατα καλύπτουν τις πλαγιές και κατάφυτες κοιλάδες απαλύνουν την τραχιά όψη του τοπίου. Στη θέση Βρίζες (υψόμετρο 1.250 μ.) υπάρχει χώρος αναψυχής και ένα καφέ που ενδείκνυται για στάση και ξεκούραση. Ψηλότερα στις πλαγιές της Οίτης (5,5 χλμ. από τον κεντρικό δρόμο), θα συναντήσετε το χωριό Πυρά, την παλιά Γουρίτσα, όπως τη θυμούνται οι ντόπιοι. Σε μικρή απόσταση από τον οικισμό η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως υπολείμματα αρχαίου βωμού. Σύμφωνα με τη μυθολογία, σε αυτόν το βωμό ο πατέρας του ομηρικού ήρωα Φιλοκτήτη άναψε φωτιά (πυρά) για να καεί ο Ηρακλής και έτσι να λυτρωθεί από τους φρικτούς πόνους που του έφερνε ο δηλητηριασμένος από τον Κένταυρο Νέσσο χιτώνας του.
Αν θέλετε να επιστρέψετε πίσω στο Γαλαξίδι, στην Αμφισσα, στην Ιτέα ή να κατευθυνθείτε προς Δελφούς και Αράχοβα, θα ακολουθήσετε τον δρόμο που θα σας φέρει στο κεφαλοχώρι Καλοσκοπή (παλιότερα Κουκουβίστα), όπου υπάρχει δυνατότητα διαμονής και λειτουργούν ταβέρνες. Η Καλοσκοπή βρίσκεται σε ύψος 900 μ. και προσφέρει θαυμάσια θέα στις κορυφές της Γκιώνας από τις γειτονιές της. Από τη θέση Κεφαλόβρυσο πηγάζει ένας από τους δύο υδάτινους βραχίονες που χαμηλότερα σχηματίζουν τον ποταμό Βοιωτικό Κηφισό.
Η Καλοσκοπή απέχει από το γνωστό ορεινό θέρετρο της Οίτης, την Παύλιανη, μόλις 11 χλμ. Από την Παύλιανη, που διαθέτει υποδομή για φαγητό και διαμονή, μπορείτε εύκολα πλέον να κατηφορίσετε προς τον Μαλιακό Κόλπο και να βγείτε στην εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας στο ύψος των Θερμοπυλών (32 χλμ.) ή να συνεχίσετε προς Λαμία (48 χλμ.).
Fast info
Ο θρύλος της Μαρίας Πενταγιώτισσας
Το χωριό Πενταγιού, αν και είναι από τα πιο παλιά της Ρούμελης, έγινε γνωστό από την πεντάμορφη Μαρία Πενταγιώτισσα, που έζησε στα μισά του 19ου αιώνα και που σύμφωνα με το γνωστό δημοτικό τραγούδι, «στην ποδιά της σφάζονταν παλικάρια».
Από εδώ πίνει νερό η Αθήνα
Το φράγμα που συγκρατεί τα νερά του ποταμού Μόρνου κτίσθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, είναι χωμάτινο και έχει ύψος 126 μ. Τα νερά του μεταφέρονται στην πρωτεύουσα με ένα τεχνητό κανάλι μήκους 192 χλμ.
Αρχαία Καλλίπολη
Η ακρόπολη της πάλαι ποτέ ακμάζουσας Αιτωλικής Συμπολιτείας, που κατέστρεψαν το 279 π.Χ. οι Γαλάτες εισβολείς, βρισκόταν στην κορφή του λόφου, κοντά στο σημείο όπου αναβλύζει η πηγή Βελούχοβο, ένας από τους σημαντικότερους τροφοδότες νερού της λίμνης του Μόρνου. Χαμηλότερα αναπτυσσόταν το χωριό Κάλλιο, βυθισμένο σήμερα στα νερά της λίμνης. Προς τα τέλη του καλοκαιριού, όταν υπάρχει ανομβρία, τμήματα του παλιού οικισμού αναδύονται από τον βυθό της λίμνης δημιουργώντας ένα απόκοσμο σκηνικό.
Αλπικά Βαρδούσια
Οι αρχαίοι Ελληνες ήξεραν τα Βαρδούσια με την ονομασία όρος Κόραξ, ενώ ο Στράβωνας τα αναφέρει ως Μέγιστον Ορος. Πραγματικά, τα Βαρδούσια λόγω των πολλών αλπικών κορφών -εκ των οποίων αρκετές ξεπερνούν τα 2.000 μ.- είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά ελληνικά βουνά.
Απαρτα βουνά
Το Λιδορίκι ήταν ανέκαθεν, λόγω του δύσβατου εδάφους και της απόμερης θέσης, κέντρο της Κλεφτουριάς και έδρα επαναστατικών ομάδων κατά τον ξεσηκωμό του 1821. Για τους ίδιους λόγους υπήρξε και αργότερα ορμητήριο των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής Κατοχής η ορεινή πολίχνη πλήρωσε ακριβό αντίτιμο για την αντιστασιακή της δράση, καθώς το 1943 κάηκε από του Ιταλούς, ενώ το 1944 από τους Γερμανούς.
ΔΙΑΜΟΝΗ
Γαλαξίδι
«Art hotel Αρχοντικό» (22650 42292, www.archontikoarthotel.gr)
«Ακρόπλωρο» (επιπλωμένες κατοικίες, 22650 41110, www.acroploro.gr)
«Γανυμήδης» (22650 41328, www.ganimede.gr)
«Βίλα Οιάνθεια» (22650 42434, www.villaoianthia.gr)
Λιδορίκι
«Καλλίπολις» (22660 22880, www.hotelkallipolis.gr)
Αθανάσιος Διάκος
«Ξενώνας Ραβάνης» (22650 63214, www.ravanis.com.gr)
«Βαρδούσια»
(22650 63150, www.hotelvardousia.gr)
Μαυρολιθάρι
«Μαυρολιθάρι» (22650 62410, www.mavrolithari.gr)
Παύλιανη
«Ο ξενώνας της Κατερίνας» (22310 83009, www.hotelkaterina.gr)
Ξενώνες «Πέτρινο» και «Εποχές» (22310 83111, www.pavlianiplaces.gr)
ΦΑΓΗΤΟ
Στο Γαλαξίδι λειτουργούν οι καλές παραδοσιακές ταβέρνες «Το μπάρκο της Μαρίτσας» και «Σκελετόβραχος», όπου θα βρείτε και φρέσκα θαλασσινά. Ακόμη υπάρχει το μεζεδοπωλείο «Μπεμπέλης», στο λιμάνι του Χηρόλακκα η ταβέρνα «Λιοτρίβι», ενώ νέα άφιξη είναι ο «Ζυγός» με μεσογειακή ποιοτική κουζίνα.
Στο Λιδορίκι θα πάτε στην ταβέρνα «Το καπηλειό του Βασίλη» για ντόπια κρέατα και στην πλατεία Αλωνάκι στην ψησταριά «Με Νου».
Στην πλατεία της Καλοσκοπής μένει ανοιχτή και τις καθημερινές η ταβέρνα – ψησταριά «Κoukou Vista», όπου θα δοκιμάσετε προβατίνα στα κάρβουνα, κοκορέτσι και σπέσιαλ φασολάδα.
Το «Στέκι του Καραπλί» θα το βρείτε στο κέντρο του χωριού Μαυρολιθάρι. Εδώ θα χορτάσετε με πιάτα της απλής, αλλά πεντανόστιμης, παραδοσιακής ελληνικής κουζίνας, καθώς και με χωριάτικες πίτες και ντόπια τυροκομικά.
Στον Αθανάσιο Διάκο, στην πλατεία, στην παλιά και αγαπημένη στους ορειβάτες ταβέρνα «Του Ραβάνη», θα απολαύσετε τα καλοψημένα παϊδάκια, το σπιτικό μπιφτέκι και για επιδόρπιο το περίφημο χειροποίητο παγωτό.
Στην Κάτω Παύλιανη επιλέξτε την ψησταριά «Αναστασίου» απέναντι από τον ξενώνα «Πέτρινο», παλιό μαγαζί που δίνει έμφαση στα καλοψημένα ντόπια κρεατικά.
Στην Ανω Παύλιανη θα βρείτε τις καλές παραδοσιακές ταβέρνες «Κατερίνα», «Ρηγάκης», «Λίτσα» και λίγο ψηλότερα την ταβέρνα «Ελατος».
Κείμενο – Φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης
www.viewsofgreece.gr
