Από την εφημερίδα του συλλόγου κροκυλιωτών δωριδος :

ΤΟ ΚΡΟΚΥΛΙΟ  ΚΡΥΒΕΙ ΤΟΝ ΑΡΧΙΡΑΒΙΝΟ  ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ 

Δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από την Έκθεση του συ- νταγματάρχη ε.α. Δημ. Δημητρίου (αντάρτικο όνομα Νι- κηφόρος) με τίτλο «Η συμμετοχή των Εβραίων στην Εθνική Αντίσταση» που διαπραγματεύεται τις δοκιμασίες Εβραί- ων πολιτών κατά τη διάρκεια της κατοχής του 1941-44. Ο Συνταγματάρχης Δημήτρης Δημητρίου (με το αντάρτικο όνομα Νικηφόρος), γεννήθηκε στο χωριό Επτάλοφος (Άνω Αγόριανη) και ήταν ο πρώτος αξιωματικός του ελληνικού στρατού που βγήκε στο βουνό κατά την κατοχή, στις γραμ- μές ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Το απόσπασμα αναφέρεται σε ένα άγνωστο για πολλούς Κροκυλιώτες γεγονός που έλαβε χώρα κατά την διάρκεια του χειμώνα 1943-44. Ήταν η φυγάδευση στο Κροκύλειο με την βοήθεια του ΕΑΜ, μιας πολύ σημαντικής φυσιογνωμία του Ελληνικού Εβραϊσμού, του Αρχιραββίνου Αθηνών Ηλία Πινχά Μπαρζιλάι. Ο Αρχιραββίνος διέμεινε στο χωριό μας (δεν γνωρίζουμε σε ποιο σπίτι) το οποίο θε- ωρήθηκε και αποδείχθηκε τελικώς μία ασφαλή κρυψώνα από τους Γερμανούς. Πηγή του κειμένου που αναδημοσι- εύουμε είναι το Περιοδικό ΧΡΟΝΙΚΑ (Όργανο του Κεντρι- κού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδας), Αριθ. Φύλλου 104, Ιανουάριος - Φεβρουάριος 1989. Το γεγονός αυτό που θεωρούμε πως είναι αρκετά σημαντικό για την νεώτερη ιστορία του χωριού και ελπίζουμε προσεχώς να έχουμε πε- ρισσότερες πληροφορίες να σας δώσουμε.

Για τον Αρχιραββίνο Αθηνών Ηλία Π. Μπαρζιλάϊ

Στην περιοχή της δράσεώς μου ο Αρχιραββί- νος Μπαρζιλάϊ έφτασε το χειμώνα 1943-1944 (περιοχή Φωκίδας). Μαζί του ήταν η γυναίκα του και η μοναχοκόρη του (έτσι νομίζω, ότι ήταν το μόνο τους παιδί). Τους προώθησαν οι οργανώσεις του ΕΑΜ της περιοχής Φωκίδας σε ένα από τα ποιο ασφαλή χωριά της Δω- ρίδας, το Κροκύλειο. Τους τακτοποίησαν σε ένα θαυμάσιο σπίτι, που ο ιδιοκτήτης του έμε-

νε στην Αθήνα και δεν το χρησιμοποιούσε, τους προμήθευ- σαν άφθονα ξύλα, για το τζάκι τους, και τρόφιμα - ότι είχε ο κόσμος, φτωχά πάντοτε. Όμως η κόρη τους αρρώστησε και μάλιστα βαριά. Είχε τύφο, αρρώστια δηλαδή επικίνδυνη για τη ζωή τότε. Κάποια ημέρα στις αρχές του 1944, πέρασα από το Κροκύλειο. Όταν τελείωσα την ομιλία μου σε ένα καφενείο, προς τους κατοίκους του χωριού, η κυρία Σαΐτη (καταγόμενη από την Αμφίκλεια Λοκρίδας και παντρεμένη με τον Κροκυ- λιώτη Ελληνο-Αμερικανό Σαΐτη) μου σύστησε τον Αρχιραβ- βίνο Μπαρζιλάϊ και την γυναίκα του, που είχαν έρθει να ακού- σουν την ομιλία μου, προπαντός όμως να με ενημερώσουν για τις δυσκολίες τους και για την ασθένεια της κόρης τους. Μου ζήτησαν να πάμε και στο σπίτι που έμεναν. Μαζί με την κυρία Σαΐτη, που τους φρόντιζε και ιδιαίτερα όσο μπορούσε, και με τους συνοδούς μου αντάρτες πήγαμε. Η κόρη τους ήταν πράγματι σε πολύ άσχημη κατάσταση. Τους υποσχέθη- κα ότι ια εύρισκα τρόπο, θα έκανα τα αδύνατα δυνατά να τους στείλω τρόφιμα και ιδιαιτέρως τροφές κατάλληλες για την άρ-

ρωστη κόρη τους. Πράγματι σε λίγες ημέρες, από άλλο χωριό, η Επιμελητεία του Τάγματος κατόρθωσε να εξασφαλίσει ένα φορτίο έως 80 οκάδες (πάνω από 100 κιλά δηλαδή) που το αποτελούσαν μακαρόνια, ρύζι, ζάχαρη, καφές, συμπυκνωμέ- νο γάλα, όσπρια, τυρί και άλευρα. Όταν, σε λίγο καιρό, ξανα- πέρασα από το Κροκύλειο, είχα την ευχαρίστηση να βρω την οικογένεια Μπαρζιλάϊ σε τελείως άλλη κατάσταση. Η κόρη τους είχε μπει στην ανάρρωση. Και οι δύο γονείς ήταν ενθου- σιασμένοι. Οι κάτοικοι του χωριού πάντα τους συμπαραστέ- κονταν με ότι είχαν. Στην επίσκεψή μου εκείνη στο Κροκύλειο, ο Αρχιραββίνος Μπαρζιλάϊ ήρθε στην πλατεία του χωριού και με παρακάλεσε να πήγαινα ξανά στο σπίτι τους, όπως και έγινε. Όταν με τη συνοδεία μου – και με συντροφιά ξανά την κυρία Σαΐτη – φτάσαμε στην κατοικία της οικογένειας Μπαρ- ζιλάϊ, ο Αρχιραββίνος και η γυναίκα του μας υποδέχτηκαν έξω από την πόρτα του ανώγειου διαμερίσματός τους και μέσα από την πόρτα, προστατευόμενη από τον ψυχρό άνεμο στε- κόταν η κατάχλωμη αλλά σε ανάρρωση κόρη τους. Και τότε ο Αρχιραββίνος Μπαρζιλάϊ έδωσε συγκινητική επισημότητα στην υποδοχή μας, βρήκε έξοχα λόγια να διερμηνεύσει την ευγνωμοσύνη όλων τους για το καλό που τους είχαμε κάμει. Θυμάμαι πως βρέθηκα σε δύσκολη θέση, προσπαθώντας να βρω και εγώ λόγια το ίδιο ωραία να απαντήσω στην προσφώ- νηση του Ηλία Μπαρζιλάϊ.

Σώθηκε από την εποχή εκείνη και ένα γράμμα του Αρχιραβ- βίνου Μπαρζιλάϊ για όλα αυτά τα περιστατικά. Σας στέλνω φωτοτυπία του και επειδή μπορεί να είναι δυσανάγνωστο, το αντιγράφω εδώ (με την ορθογραφία του):

«Κροκύλιον, 29 Απριλίου 1944

Προς τον Αξιότιμον Συν/στην Νικηφόρον

Είμαι κάτοχος της επιστολής σας 28 τρέχοντος μηνός και σας ευ- χαριστώ θερμότατα δια το μεγάλον ενδιαφέρον σας προς εμάς.

Μαζί με την επιστολήν παρέλαβα όλα τα τρόφιμα που μας στείλα- τε συμφώνως της αποδείξεως παραλαβής που σας στέλνω ξεχω- ριστά!

Επίσης ακριβώς σήμερα πριν οκτώ ημέρας παρέλαβα από την επιμελητείαν του 5ου Συντάγματος Άνω Παλαιοξάριον τα τρόφι- μα που είχαν μείνει εις το Λευκαδίτη και τα οποία είχατε σεις στεί- λει και καθυστέρησαν να μας τα στείλουν.

Μερικές ημέρες υποφέραμεν από έλλειψιν τροφίμων και σας τη- λεγραφήσαμε σχετικώς, αλλά όταν λάβαμε γνώση ότι ανώτερα συμφέροντα της πατρίδος σας απησχόλησαν, δεχτήκαμε την στέρησιν αυτή με υπερηφάνεια και υπομονή, επειδή πρώτα είναι τα συμφέροντα της πατρίδος και δεύτερον τα ατομικά. Εντούτοις

δεν θα λησμονήσω ποτέ την μεγάλην ενίσχυσιν που μας προσφέ- ρετε. Η μεγαλυτέρα μου ευχή είναι να στεφθούν όλαι αι ενέργειές σας με επιτυχείες και να αξιοθώμεν να σας δούμε δοξασμένον με την νίκη και την λευτεριά.

Σχετικώς με την παράκλησίν σας εάν έχουμε κάτι να σας ζητή- σουμε, σας εκφράζω την βαθυτέραν ευγνωμοσύνη μου για όλα τα τρόφιμα αυτά που με κάνουν σήμερα αρκετά πλούσιο.

Προς το παρών από τρόφιμα δεν έχουμε ανάγκη πλέον. Αλλά θα ήθελα από εσάς, ως ειλικρινής φίλος μας να αποφασίσετε μόνος σας δια το μέρος της διαμονής μας, εάν θεωρείται το Κροκύλειον ασφαλές από πάσης απόψεως να μείνουμε εδώ, μια φορά που είμαστε εγκατεστημένοι και έχομε και αρκετά τρόφιμα. Αλλά εάν η γνώμη σας είναι ότι περισσοτέραν ασφάλεια μπορούμε να έχουμε εις το Γενικόν Στρατηγείον, τότε να έχετε την καλωσύνη να μας στείλετε δύο ή τρεις, οι οποίοι θα μας συνοδέψουν και θα μας βοηθήσουν εις την επίταξιν ζώων εις τα διάφορα χωριά που πρέπει να περάσουμε.

Εν πάση περιπτώσει εμπιστευόμεθα απολύτως εις την κρίσιν σας και σας παρακαλώ να με θεωρήσετε ως έναν εκ των ειλικρινέστε- ρων φίλων σας, ο οποίος βλέπει εσάς έναν από τους γενναίους ήρωας της πατρίδος μας, σαν εκείνους που ξεσκλάβωσαν την Ελ- λάδα μας το ’21. Είθε ο θεός να είναι πάντα μαζύ σας και να ειδού- με την λευτεριά γρίγορα και να είμαι ευτυχείς να εκπληρώσω κι εγώ τας υποχρεώσεις μου, γνωρίζοντας σ’ όλον τον κόσμο το με- γάλο πατριωτικόν έργον σας, μαζί με όλους τους συναγωνιστάς του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Με συναγωνιστικούς χαιρετισμούς εκ μέρους της οικογένειάς μου.

Σας ευχαριστώ δια την μεταβίβασιν της επιστολής του... (λέξη δυσανάγνωστη)

Μετ’ ειλικρινούς φιλίας

Διατελώ

Ο Αρχιραββίνος Αθηνών Ηλίας Π. Μπαρζιλάϊ

YΓ: Δια τον καφέ ευχαριστούμε ιδιαιτέρως και όταν εξοικονομή- σουμε ζάχαρη, θα πιούμε εις την υγείαν σας.

Ο ίδιος

Θα σας παρακαλούσαμε, εάν σας είναι δυνατόν, κει έχετε, να μας στέλνατε ολόγον σαπούνι. Ευχαριστούμεν θερμότατα εκ των προτέρων και συγχωρίστε μας δια τον μεγάλον κόπον που σας δίδομεν.»

(Να μου επιτραπεί να προσθέσω μία γραφική λεπτομέρεια, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε, για να εξυπηρετήσουμε την οικογένεια του Ηλία Μπαρζιλάϊ. Στις μετακινήσεις της οι- κογένειάς του στα ορεινά χωριά, η γυναίκα του Αρχιραββίνου ήταν αδύνατο να κρατηθεί μόνη της επάνω στα σαμάρια των μουλαριών. Ήταν συνέχεια πανικόβλητη, ότι θα έπεφτε στους γκρεμούς των βουνών, και έπρεπε δυο και τρεις χωρικοί να τρέχουν συνέχεια γύρω στο υποζύγιο και να την συγκρατούν να μην γκρεμιστεί και να την ενθαρρύνουν).