Απόσπασμα .......Η στρατηγική τοποθεσία στη σύνοδο των τριών ποταμών Μόρνου, Κόκκινου, Μπελεσίτσας στη θέση Στενό, η οποία επιλέχθηκε από τους Καλλιείς για την ίδρυση της πρωταρχικής κώμης τους, όχι μόνο αποτελούσε το επίκεντρο των βασικότερων οδικών δικτύων της όλης ορεινής περιοχής της ανατολικής Αιτωλίας, αλλά παρείχε και τη δυνατότητα αγροτοκτηνοτροφικής εκμετάλλευσης της διευρυμένης λεκάνης που δημιουργούσε η σύνοδος των ποταμών. Συγκεκριμένα, στη θέση Στενό ελάμβανε τέλος το Μέγα-Ποτάμι, δηλαδή ο άνω ρους του αρχαίου Δάφνου και από εκεί ως τις εκβολές του το ποτάμι ονομάζεται πλέον Μόρνος. Λίγο πριν από το Στενό συμβάλλει στο Μέγα-Ποτάμι, ερχόμενος από τα νοτιοανατολικά του, ο παραπόταμος Μπελεσίτσα (πριν Λιδωρικιώτικο Ρέμα) δημιουργώντας σημαντική διεύρυνση της κοίτης του πρώτου. Ακολούθως το Μέγα- Ποτάμι περνάει από "στενό" μήκους περίπου 700 μ., στο τέλος του οποίου έρχεται να συμβάλλει, ερχόμενος από τα ΒΔ., ένας άλλος παραπόταμος, ο Κόκκινος. Από εκεί και κάτω ο Μόρνος παίρνει πορεία προς ΔΝΔ. Στην ουσία πρόκειται για συμβολή κοιλάδων-διόδων που συγκλίνουν προς τον λόφο της οχυρωμένης πόλης κοντά στο χωριό Κάλλιον (Βελούχοβο). Μάλιστα, στο σημείο της συμβολής, δηλαδή στη θέση Στενό, η δίοδος γίνεται τόσο στενή, ώστε ένα πέτρινο γεφύρι που υπήρχε εκεί  έζευε τον λόφο στη ΒΔ. πλευρά με την απέναντι όχθη επιτρέποντας την μόνη δυνατή επικοινωνία προς το εσωτερικό της Αιτωλίας  και προς τη Ναύπακτο. Η θέση συνεπώς είναι και στρατηγική, καθώς δεσπόζει σε τρεις κοιλάδες. Του Μόρνου, της Μπελεσίτσας και του Κόκκινου. Από την άλλη, η ανάπτυξη εδώ ενός αστικού κέντρου των Καλλιέων, δηλαδή της Καλλιπόλεως, προϋποθέτει την ύπαρξη πολύ ευρύτερου ζωτικού χώρου, γεγονός που υποδηλώνει παράλληλα ότι τη χώρα των Καλλιέων πρέπει να την αποτελούσε μία ακόμα πιο ευρύτερη περιοχή, η οποία συμπεριελάμβανε -πλην της λεκάνης στη σύνοδο των τριών ποταμών- ολόκληρη την κοιλάδα του Κόκκινου καθώς και το τελευταίο τμήμα του Μέγα-Ποτάμι ανάμεσα στο Στενό στα νότια και τον τετράγωνο, πιθανώς Κλασσικής/Ελληνιστικής περιόδου, πύργο στη θέση Υπαπαντή στα βόρεια. Παραμένει μόνο αναπάντητο το ερώτημα αν οι διασπαρμένες σ' αυτήν την διευρυμμένη επικράτεια κώμες των Καλλιέων διατηρούσαν η κάθε μία και ιδιαίτερο εθνικό, διότι ο Θουκυδίδης δεν αναφέρει ρητά υποδιαιρέσεις των Καλλιέων. 

Η χώρα της πρωταρχικής κώμης των Καλλιέων η οποία εξελίχτηκε σε αστικό κέντρο, την Καλλίπολιν, εκτεινόταν και στις δύο πλευρές εκείνου του τμήματος της κοιλάδας το οποίο συναπαρτίζουν αφενός το τελευταίο τμήμα του Μέγα-Ποτάμι, που περιλαμβάνεται μεταξύ του σημερινού χωριού Τριβίδι στα βόρεια και του Στενού στα νότια, και αφ' ετέρου το εφεξής του Στενού τμήμα του Μόρνου μέχρι το δυτικώς του Βελουχόβου χωριό Κόκκινον (Λούτσοβον). 

Μάλιστα, μία σειρά περιφερειακών οχυρώσεων και πύργων/ παρατηρητηρίων και επί των δύο πλευρών των ως άνω τμημάτων του ποταμού οριοθετούν την χώρα/επικράτεια της Καλλιπόλεως: Μια σειρά από τρεις οχυρώσεις και έναν πύργο βρίσκονται στη λοφώδη

περιοχή πάνω από την αριστερή όχθη του Μέγα-Ποτάμι, στο τελευταίο τμήμα του που περιλαμβάνεται ανάμεσα στη θέση Υπαπαντή στα βόρεια και το Στενό στα νότια. Οριοθετούσαν και προστάτευαν από την πλευρά αυτή, απέναντι από την οχύρωση της Καλλιπόλεως, τις προσβάσεις προς εκείνη μέσω της κοίτης του ποταμού, καθώς και από τις πλαγιές της Γκιώνας.

Συνέχεια.......

Απόσπασμα από:

Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΑΙΤΩΛΩΝ [ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ]

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ (ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ)

IΩΑΝΝΗΣ ΝΕΡΑΝΤΖΗΣ

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης