ΤΟ ΣΙΔΕΡΕΝΙΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΤΡΙΣΤΕΝΟΥ (από τον Βασίλειο Κ. Νικολέτο)

Ο τίτλος παραπέμπει σε μυθιστόρημα, αλλά εδώ δεν πρόκειται περί μυθιστορήματος, αλλά για πραγματική ιστορία. 

Το 1905 το ελληνικό κράτος αποφάσισε και έκανε ένα έργο υποδομής στην ορεινή Δωρίδα. Την πρώτη δεκαετία του εικοστού αιώνα η Ελλάδα δεν είχε πόλεμο και όταν τα κράτη και οι κοινωνίες είναι σε ειρήνη δημιουργούν καλά έργα. 

Ένα από αυτά τα έργα ήταν και το σιδερένιο γεφύρι που κατασκευάστηκε στον «Κόκκινο» ποταμό. Το έργο αυτό ήταν και ωφέλιμο και απαραίτητο την εποχή που έγινε και τούτο γιατί εξυπηρετούσε οκτώ χωριά με συνολικό πληθυσμό τεσσάρων χιλιάδων κατοίκων.  

Τότε το ποτάμι κατέβαζε πολύ νερό γιατί έπεφτε πολύ χιόνι. Τα Βαρδούσια εννέα μήνες τον χρόνο ήταν χιονισμένα. Το περισσότερο νερό το κατέβαζε την Άνοιξη που λιώνανε τα χιόνια. Στο λιώσιμο του χιονιού και στη δυνατή βροχή το νερό ήταν κόκκινο από το χώμα που παρέσυρε από τα «κόκκινα χωράφια». Γι’ αυτό άλλωστε ονομάστηκε «κόκκινος» ποταμός. 

Το γεφύρι κατασκευάστηκε στα σύνορα των χωριών Διχωρίου, Τριστένου και Υψηλού Χωριού. Ήταν και είναι το στενότερο σημείο του «Κόκκινου» κοντά στη συμβολή του ποταμού με το «Νουτσομπρόρεμα». Εκτός των τριών αυτών χωριών εξυπηρετούσε τους κατοίκους και άλλων χωριών όπως της Αρτοτίνας και της Γραμμένης Οξυάς στο δρόμο προς και από το Λιδωρίκι. 

Για να στηριχθεί το γεφύρι κτίστηκαν πρώτα τα «ποδαρικά» με πέτρες ένθεν και ένθεν του ποταμού. Για να χτιστούν οι πέτρες χρειάζονταν άμμο και ασβέστη. Η άμμος υπήρχε στο ποτάμι, όπως και οι πέτρες. Για την παραγωγή ασβέστη κατασκευάστηκε καμίνι. Εκεί ρίχνανε γερές πέτρες και τις κάνανε σκόνη-ασβέστη. Έτσι όλα τα υλικά ήταν επί τόπου για να φτιάξουν τα πόδια πάνω στα οποία στηρίξανε το γεφύρι. 

Όπως είπαμε το γεφύρι ήταν σιδερένιο, πού βρήκανε όμως τόσο μεγάλα σίδερα; Τα σίδερα τα έφεραν από τον Πειραιά. Με καΐκι μέχρι την Ερατεινή και από εκεί μέχρι το σημείο κατασκευής με καμήλες, ποτάμι-ποτάμι. Τα σίδερα ήρθαν προσχεδιασμένα σε καμπύλη. Τα στηρίξανε και τα βιδώσανε πάνω στις δύο πέτρινες βάσεις. Έτσι έγινε ο σκελετός. Ο δρόμος πάνω στη βάση του σκελετού, δηλαδή το πάτωμα, ήταν ξύλινος, ήταν βιδωμένα στα σίδερα χοντρά σανίδια. Οι εργασίες διήρκησαν έξι περίπου μήνες και εκτός από τον μηχανικό και τους σιδεράδες, τα άλλα μαστόρια και οι εργάτες ήταν από τα γύρω χωριά, μεταξύ των οποίων και ο πατέρας μου, που τότε ήταν είκοσι χρονών. 

Ήταν εργάτης στο καμίνι γι’ αυτό το ξαναλειτούργησε ο ίδιος τη δεκαετία του 1930, παράγοντας ασβέστη για τα γύρω χωριά. Κατά κόρον χρησιμοποίησαν το γεφύρι αυτό οι Τριστενιώτες τσοπάνηδες Ιωάννης Κούτρας και Βασίλης Λιάπης που έφτιαξαν τα χειμερινά τους μαντριά στο Λόγγο κοντά στο γεφύρι. Το εν λόγω γεφύρι χρησιμοποιήθηκε πάνω από πενήντα χρόνια. Μετά άρχισε η φθορά του ξύλινου πατώματος και σήμερα έχει μείνει ο σιδερένιος σκελετός. Εκπλήρωσε το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε, αλλά πρέπει να συντηρηθεί και να διατηρηθεί ως μνημείο ζωής των ορεινών χωριών.  

   

       Βασίλειος Κ. Νικολέτος

Πηγή : Tristeno.gr

Μια ενδιαφέρουσα παρέμβαση του Γιώργου Φωτόπουλου M. sc. Τέως Πρόεδρου Κοινότητας Λιδωρικίου.

 Επαναφέρω την πρόταση προς το Δημ.Συμβουλιο χωρίς καμία αλλαγή.Δεν συζητήθηκε ποτέ... ούτε έλαβα απάντηση αν και κατατέθηκε επίσημα με Αρ .πρωτοκόλλου κλπ.Ευπρόσδεκτο κάθε σχόλιο.

Γιώργος Φωτόπουλος

Λιδωρίκι, 10 Φεβρουαρίου 2017

Πρόταση προς το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Δωρίδος

ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΤΙΚΑ…

ΚΑΠΟΙΟΙ ΜΑΛΩΝΑΝΕ ΣΕ ΞΕΝΟ ΑΧΥΡΩΝΑ

Παρακολουθώντας επί δεκαετίες τις δημόσιες τοποθετήσεις

τοπικών αρχόντων, πολιτικών, πολιτικάντηδων, αλλά και τις

καφενειακές συζητήσεις για τα αντισταθμιστικά της λίμνης Μόρνου,

είπα τώρα που γέρασα να καταθέσω κι εγώ κάποιες σκέψεις και μία

πρόταση.

Όσο πιο πολλά χρόνια περνούν, τόσο αυξάνονται οι μνηστήρες

αντισταθμιστικών όσο και οι απαιτήσεις τους, γεγονός που εξασθενεί

τις δίκαιες απαιτήσεις των πραγματικά πληγειθησών περιοχών και

κοινοτήτων. Διάβασα π.χ. ότι ο κ. Δήμαρχος Δελφών απαιτεί λέει

αντισταθμιστικά…γιατί η ΕΥΔΑΠ τούς πήρε το νερό (πηγάζει από τα

βουνά που τώρα με τον Καλλικράτη ανήκουν στο Δήμο Δελφών, ενώ

όταν έγινε το έργο ανήκαν στις τοπικές κοινότητες). Ξεχνάει ο κ.

Δήμαρχος, ότι οι τ. Δήμοι Άμφισσας, Ιτέας, Γαλαξιδίου, Δεσφίνας, κ.ά.

αν και ουδόλως επλήγησαν από το φράγμα του Μόρνου, παίρνουν επί

δεκαετίες αντισταθμιστικά με τη μορφή δωρεάν περίπου ύδρευσης και

δεκάδες θέσεις εργασίας της ΕΥΔΑΠ στην Άμφισσα.

Ποιες όμως είναι πραγματικά πληγείσες κοινότητες και σε ποιο

βαθμό;

Ολοσχερώς του Καλλίου, αλλά και έμμεσα του Κλήματος που ήταν

άμεσα συνδεδεμένο με το Κάλλιο. Το Λιδωρίκι έχασε το 100% της

ιδιωτικής καμπίσιας αρδεύσιμης γόνιμης γης, τα καλύτερα δημοτικά

εδάφη για βοσκοτόπια και ζωτικό χώρο ανάπτυξης που βρίσκονται

τώρα στον πυθμένα της Λίμνης. Είναι σαν η Αθήνα να καλύφθηκε με

νερό και να μείνει μόνο ο Υμηττός και η Πάρνηθα. Το Λευκαδίτι έχασε

όλα τα ποτιστικά του χωράφια. Η Γρανίτσα (Διακόπι) μεγάλο μέρος απ’

τα ισιάδια (καμπίσια χωράφια και βοσκοτόπια), αλλά κυρίως

αποκόπηκε συγκοινωνιακά από το Λιδωρίκι – Άμφισσα – Αθήνα, αφού

τετραπλασιάστηκε η απόσταση οδικώς ως το Λιδωρίκι. Ο Κόκκινος είχε

την ίδια τύχη, δηλαδή σκεπάστηκαν με νερό όλα τα καλά χωράφια και

οι λογγές και πενταπλασιάστηκε η απόσταση ως το Λιδωρίκι.

Λιδωρίκι, 10 Φεβρουαρίου 2017-02-12

Για τα χωριά της Βορειοδυτικής Δωρίδας (Κροκύλειο – Πενταγοί–

Αρτοτίνα – Δάφνος – Διχώρι – Ψηλό Χωριό – Κριάτσι – Αλεποχώρι –

Κερασιά – Τρίστενο) πολλαπλασιάστηκε η απόσταση ως Λιδωρίκι –

Άμφισσα. Τα χωριά Άβορος και Δωρικό (Σεβεδίκο) έχασαν όλα τα

παραποτάμια χωράφια και ζωτικό παραποτάμιο δημόσιο χώρο, ενώ και

γι’ αυτά πολλαπλασιάστηκε η απόσταση έως το Λιδωρίκι – Άμφισσα. Η

Λεύκα και Πεντάπολη έχασαν όλα τα καλύτερα χωράφια τους και όλα

τα δυνητικά ποτιστικά.

Επιπλέον, όλα τα προαναφερθέντα χωριά και ο Κονιάκος,

Μαλανδρίνο, Βραίλα, Αμυγδαλιά, Σκαλούλα, Σώταινα επλήγησαν από

την αυστηρή Νομοθεσία προστασίας της λεκάνης απορροής που

απαγορεύει κάθε βιοτεχνική ή βιομηχανική δραστηριότητα 1.500 μέτρα

από την Ανώτερη στάθμη της Λίμνης και για ρυπογόνες δραστηριότητες

ως τις κορυφές των βουνών.

Τα χωριά που αναφέρω καταδικάστηκαν έτσι σε θάνατο, αφού

τους αφαιρέθηκαν «γη και ύδωρ», απαραίτητα για τη Γεωργία και τους

απαγορεύτηκε το επόμενο στάδιο επιβίωσης, δηλαδή η βιοτεχνική –

βιομηχανική παραγωγή.

Ας μη μιλήσουμε ότι απαγορεύονται οι κτηνοτροφικές μονάδες

που προϋπήρχαν!!! 1.500 μέτρα από τη Λίμνη, η χρήση λιπασμάτων ή

φυτοφαρμάκων αν κάποιος θέλει να καλλιεργήσει π.χ. φρουτόδεντρα

στα λίγα χωράφια που απέμειναν και άλλα γλαφυρά και ωραία, διότι οι

νομοθέτες αντιμετώπισαν την περιοχή μας σαν να ήταν ακατοίκητη και

ουσιαστική συνέπεια της νομοθεσίας είναι να καταλήξει ακατοίκητη!

Σε ποιον ανήκει το νερό;

Οι Αμφισσείς κ.ά. θεωρούν ότι τους ανήκει γιατί πηγάζει απ’ τα

βουνά που ανήκουν (τώρα) διοικητικά στον Δήμο τους. Όλοι οι Φωκείς

ότι τους ανήκει γιατί τότε διοικητικά υπήρχε ο νομός Φωκίδας.

Το νερό όμως ανήκει κατά παράδοση και διεθνώς στους

κοντινότερους άμεσους χρήστες, και όσο συνεχίζει τον ρου του στους

επόμενους, μεθεπόμενους κ.λ.π.

Απ’ τη Στρώμη, Μαυρολιθάρι και Αθανάσιο Διάκο, Κονιάκο,

Λευκαδίτι, Λιδωρίκι κ.λ.π. ως το σημερινό φράγμα υπήρχαν ποτιστικά

αυλάκια που ξεκινούσαν απ’ το ποτάμι και πότιζαν χωράφια, περιβόλια

και λογγές, ενώ κατά μήκος του ποταμού υπήρχαν δεκάδες νερόμυλοι, 

οι οποίοι αφού δε χρειάζονται σήμερα, θα μπορούσαν να παράγουν

ηλεκτρικό ρεύμα, πηγή πλούτου αλλά και άλλων δραστηριοτήτων για

τις κοινότητες αυτές. Το υπόλοιπο νερό έφθανε στο Δέλτα του Μόρνου

όπου κι εκεί ποτίζονταν χωράφια.

Αν λοιπόν οι Αθηναίοι κ.ά. έπαιρναν το νερό από τις εκβολές του

Μόρνου αντί να χύνεται στη θάλασσα, ουδέν πρόβλημα. Το πήραν

όμως για μερικούς (που αναφέρω παραπάνω και όχι όλους τους

Φωκείς) μέσα από το σπίτι τους, άλλων (Καλλιέων) αφού το

κατέστρεψαν, άλλων αφού πήραν το μισό και τη μισή αυλή τους και

άλλων λίγο ή πολύ αφού τους πήραν τα χωράφια και τον ζωτικό τους

χώρο.

Αυτές λοιπόν οι συγκεκριμένες κοινότητες επλήγησαν – ΟΧΙ ΟΛΗ

Η ΔΩΡΙΔΑ/ΦΩΚΙΔΑ – και πρέπει να αποζημιωθούν-ενισχυθούν για να

επιβιώσουν και αν είναι δυνατόν να ξανανθίσουν.

Τα αντισταθμιστικά επί δεκαετίες επαναλαμβάνονται

ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ ή ΓΡΑΠΤΑ σε συζητήσεις με πολιτικούς, υπουργούς κ.λ.π.

που έρχονται και παρέρχονται, όπως και οι τοπικοί άρχοντες για τους

οποίους δεν υπάρχει συνέχεια. Ο ίδιος προσωπικά υπήρξα για ένα

φεγγάρι Πρόεδρος Κοινότητας Λιδωρικίου, αλλά και λόγω ηλικίας έχω

παρακολουθήσει την ιστορική εξέλιξη του θέματος.

Οι πολιτικοί διαχρονικά όχι μόνο αθέτησαν τις υποσχέσεις τους

(από το σχεδιασμό, περάτωση του έργου και μέχρι σήμερα), αλλά δεν

τις μετέφεραν στους επόμενους. Η ΕΥΔΑΠ οδεύει προς ιδιωτικοποίηση,

επομένως οι πολιτικοί – Κυβέρνηση της οποίας οι πληγείσες περιοχές

είχαν ως συνομιλητές κι υποσχεσιολόγους ως σήμερα, θα χάσουν τον

έλεγχο της ΕΥΔΑΠ και επειδή η χώρα μας δε διαθέτει ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ

ΥΔΑΤΩΝ ( ναι, υπάρχει και τέτοιο στη Σουηδία με τα πολλά ποτάμια και

τις λίμνες, που δικάζει τέτοιες υποθέσεις) επείγει κατά την κρίση μου

και γι’ αυτό προτείνω…

«Την άμεση Προσφυγή του Δήμου Δωρίδας, για λογαριασμό του

πρώην Δήμου Λιδωρικίου και ακριβώς και μόνο των πληγεισών

κοινοτήτων, στα Ελληνικά Δικαστήρια κατά του ελληνικού κράτους

απαιτώντας»:

-Αποζημειώσεις (αντισταθμιστικά) για τις μέχρι σήμερα

απώλειες-ζημιές των πληγεισών κοινοτήτων.

-Επιβολή μόνιμης αντισταθμιστικής αποζημίωσης υπέρ της

ανάπτυξης των πληγεισών κοινοτήτων και ΟΧΙ ΟΛΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ.

-Δικαίωμα απεριόριστης δυνατότητας χρήσης των νερών των

ποταμιών και της Λίμνης για οποιαδήποτε χρήση (αρδευτική,

βιομηχανική) από τους κατοίκους και μελλοντικούς κατοίκους

των πληγεισών κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένης και της

υδροδύναμης για παραγωγή ηλεκτρισμού.

-Αποκλειστικό δικαίωμα αλίευσης και αδειοδότηση ερασιτεχνικής

αλιείας για ξένους στις πληγείσες κοινότητες και τους κατοίκους

τους.

-Ελάφρυνση των περιβαλλοντολογικών περιορισμών που

επιβάλλει η νομοθεσία ή αντίστοιχα ισχυρή ενίσχυση από το

κράτος ήπιων μη ρυπογόνων επενδύσεων, για να εξασφαλιστούν

θέσεις εργασίας.

-Οτιδήποτε λογικό και αιτιολογημένο ζήτημα ενδεχομένως μου

διαφεύγει στο παρόν συνοπτικό σημείωμα.

Η Δημοτική Αρχή για λόγους συνέχειας και συνέπειας(η

διαδικασία θα είναι μακροχρόνια, παρεμβάλλονται εκλογές νέων

δημοτικών αρχόντων κ.λ.π.) θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να ορίσει

επιτροπή υποστήριξης, αποτελούμενη από ένα κάτοικο εγνωσμένου

κύρους από κάθε πληγείσα κοινότητα, η οποία θα υποστηρίζει με

συλλογή λεπτομερειακών στοιχείων, επιχειρημάτων κ.λ.π. τους

νομικούς του Δήμου. Επίσης, θα επιδιώκει δημοσιότητα για να κρατά

στην επικαιρότητα το θέμα, θα ενημερώνει τους δημότες και

μετοικίσαντες συγχωριανούς μας, δεδομένου ότι οι νέοι μας φυσικά

έχουν άγνοια για το ιστορικό υπόβαθρο του ζητήματος.

Ο Δήμος οφείλει να κάνει έκκληση σε Νομικούς και Ειδήμονες

στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για να βοηθήσουν, με επιχειρήματα ή

δεδικασμένα παρομοίων υποθέσεων, τους δικηγόρους που θα ορίσει ο

Δήμος. Σε περίπτωση αρνητικού για μας αποτελέσματος, ο Δήμος να

ετοιμάζεται για εφέσεις μέχρι εξάντλησης των ένδικων μέσων στην

Ελλάδα, ώστε να μπορεί να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Υ.Γ. Οι κατά φαντασίαν και μη άμεσα πληγέντες διεκδικητές

αντισταθμιστικών, αν συνεχίσουν να μη ντρέπονται ας πράξουν κατά

την κρίση τους. Υπάρχουν δε ψυχίατροι και πολύ καλά ψυχοφάρμακα.

Πρέπει όμως εν κατακλείδι να καταλάβουν ότι κάνουν ζημιά στις

πραγματικά πληγείσες κοινότητες, διότι τα δικαστήρια δε λειτουργούν

σαν τους πολιτικάντηδες, ούτε επιδικάζουν αποζημιώσεις σε θύματα

και τραυματίες και ταυτόχρονα στους θεατές του δυστυχήματος.

Γιώργος Φωτόπουλος

M. sc. Τέως Πρόεδρος Κοινότητας Λιδωρικίου

Περιξ της λίμνης του Μόρνου

 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΉΤΡΗ ΑΡΜΆΟ με καταγωγή από το Κροκύλειο *

 * O Δ. Αρμάος γεννήθηκε το 1959 στην Άμφισσα με καταγωγή από το Κροκύλειο, πέθανε στην Αθήνα το 2015.

Δεν ήταν μόνο ένας πρωτοπόρος για την Ελλάδα θεωρητικός της συγκριτικής λογοτεχνίας. Προσπάθησε να φέρει στην πράξη τις ιδέες του και να μοιραστεί τις γνώσεις του μέσα από δύο δρόμους. 

Τη δημόσια Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και, κυρίως, εργαζόμενος μέχρι το τέλος σε πολλούς εκδοτικούς οίκους ως μεταφραστής, διορθωτής και κυρίως εμπνευστής και επιμελητής των σειρών Orbis Literae και Aldina των εκδόσεων Gutenberg. 

Απέδειξε το πρακτικό του πνεύμα στην εποχή της εξειδίκευσης ασχολούμενος ακόμη και με τυποτεχνικά θέματα κα τη δημιουργία ελληνικών γραμματοσειρών.

ΓΙΏΡΓΟΣ ΜΠΛΆΝΑΣ, ΣΤΑΣΙΩΤΙΚΌ… (ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΗΜΉΤΡΗ ΑΡΜΆΟ)

*

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΛΑΝΑΣ

ΣΤΑΣΙΩΤΙΚΟ…

Για τον Δημήτρη

Τι θέλετε, λοιπόν, ασύστατοι· να πω:
άδικα ήρθα κι έφυγα; Άδικα είδα
στα 1977 τον Πτολεμαίο
να κατεβαίνει από τα μέρη
της Άμφισσας κύμα
κωνοφόρο μ’ ένα έλατο σελίδες, στην πύλη
μιας κόλασης στεκούμενης τριγύρω.
Πράσινες περιστέρες
περουζέδες
εντός· εκτός: φερέλπιδες pagliacci
να προγευματίζουν
βουτώντας προκηρύξεις
στον καφέ και τσιγάρα στον καφέ·
«Miglior fabbro, miglior fabbro,
γελάς; Είσαι καλός άνθρωπος. Προσπαθεί
να σε κηδέψει ο Foucault”.
«Τι θα μείνει απ’ όλα αυτά;
Καν μια Παλατινή Ανθολογία!» – 1987
«Κέλα για το den του Blake, Γιώργη.
Θα κάνουμε μια έκδοση βαθιά
των Τραγουδιών της Πείρας:
οι περουζέδες περισσοί και τα ρουμπίνια κρίνοι» – 1991
«Άφησε τώρα τον Shakespeare – έχουμε αρκετό·
οι νταλγκάδες του Coleridge λείπουν:
Biographia Literaria.
«Τα παρατώ, Γιώργη», 19; (μόνο εκείνα τα σκαλιά
θυμάμαι και Ζ. Πηγής και… Jonny Walker (;)
και «Όχι εσύ Δημήτρη. Ο τόπος ζέχνει
από managers – ο Κέρβερος
παραδίδει μαθήματα επικοινωνιολογίας…»
«Τι δίνουμε στα παιδιά, Γιώργη;
Απελπισία στιχηρή. Κοπήκαμε απ’ τη ρίζα μας
σα θλιβερά τραγούδια. Αυτό που έρχεται….
οι παλιοί καρποί θα πεταχτούν σα φλούδια…
θα διδάξω… νύχτα. Bella νύχτα!
Αποκριές. Δες πως χορεύει η Μούσα σου!» –
χίλια εννιακόσια – στα χίλια εννιακόσια…
Μόνο το φως, η μουσική, τα χείλη διαρκούν.
«Κι εγώ; Ένα μπουκάλι Cutty Shark – το λιγότερο
τη μέρα; O Coleridge; Κάτι
μυρίζει εξορία μέσα μου, ακούγοντάς σε…
By thy grey beard and glittering eye…»
Τριάντα χρόνια προσδοκίες και ματαιώσεις
κι ο θεός γυμνός, ν’ αφήνει
κάτι απ’ τη θεία του φύση
κι ο βαρκάρης: «Δυο τρόποι για να βρεις
τη λευτεριά σου: ο ένας να φυγαδευτείς
κι ο άλλος να πεθάνεις.
«Τον Poe να κάνουμε, Γιώργη: πλήρης
έκδοση σχολιασμένη…»
Έζησα ήδη έναν θάνατο.
Ο δεύτερος θα με συντρίψει.
Κι έγιναν πέντε και δέκα και…
Μην βιάζεστε, ασύστατοι.
Ένας-ένας…
Ο Άδης τρέφεται με τους καλούς –
οι άθλιοι τον βαρυστομαχιάζουν.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΛΑΝΑΣ (ποιητής, 1959-2024)
*

Αποχαιρετισμός αναχωρησάντων

 Από Καίτη Συράκη (kathy sirakis)

Σήμερα έφυγε από την ζωή η εξαδέλφη μου Γαλάτεια Καραγιάννη  ( Κορακη ) τις Κωνσταντίνας και Πέτρου Κορακη 

Ετών 88

Ο Θεός να ανάπαυση την ψυχούλα τις 

Ήταν η μεγαλύτερη εξαδέλφη  μου από την Πλευρά του Πατέρα μου ( αδελφής του )

Καλό Παράδεισο......

Από ψηλά !

 

Ακριβώς πάνω από το χωριό Κόκκινος ο δρόμος που οδηγεί Πενταγιού και Αρτοτίνα 

Χαράλαμπος Στέφος (1932-2009).

 Από τον Θανάση Στέφο:

Ένα συλλεκτικό έργο,από ιδιωτική συλλογή, του αδελφού μου ζωγράφου Χαράλαμπου Στέφου(1932-2009). ζωγραφισμένο το 1959.

Είναι η αυλή ενός σπιτιού στην συνοικία Χάρμαινα της Άμφισσας. Τα <<κοφίνια>>για το λιομάζωμα είναι χαρακτηριστικό της περιοχής.

Για να δείτε περισσότερα έργα του ζωγράφου πατήστε www.charalabosstefos.gr

Ανάβαση στον Κόρακα (Βαρδούσια)

Ορεινογραφίες 

Ανάβαση στον Κόρακα
Βρισκόμαστε στο ύψος των καταφυγίων και η σχετική πινακίδα, γράφει: 0145ω. για την κορφή Κόρακας ή Πρ. Ηλίας, 2.495μ.. Μπαίνουμε στο μονοπάτι για την κορφή. Αρχικά το μονοπάτι κάνοντας ζιγκ - ζαγκ παίρνει ύψος και κολλά στην σάρα που τραβερσάρει με κατεύθυνση βόρεια. Φτάνει σε ένα σημείο που διχαλώνει. Δεξιά κάνει μέσα από ένα στένεμα και περνά τις Πόρτεςκαι βγαίνει στην μεσορράχη και αριστερά κινείται πιο ομαλά και βγαίνει πάλι στο ίδιο σημείο. Στη συνέχεια γυρίζει ανατολικά και τραβέρσα πέφτει στα πλατώματα του Μέγα Κάμπου. Η προσέγγιση του όγκου του Κόρακα είναι εύκολη και με καθαρό καιρό απ’ την κορυφή, ύψους 2.495μ., έχει την ευκαιρία να απολαύσει κανείς υπέροχες θέες.
Προς τα ανατολικά ξεχωρίζει το εντυπωσιακό τείχος της Γκιώνας. ΝΑ κάτω απ’ τον Κόρακα, στην περιοχή που λέγεται «ασανσέρ», υπάρχει τεχνητή γούρνα για μάζεμα νερού. Υπάρχει λάκκα, που το καλοκαίρι βγαίνουν κοπάδια, πιθανά απ’ την Κάτω Μουσουνίτσα. Ακόμη εντυπωσιακός είναι ο όγκος της νότιας ράχης Βαρδουσίων, που κατηφορίζει για την λίμνη του Μόρνου. Στα νότια ξεχωρίζει η κορυφή Σκούφια και οι Σούφλες.
Απ’ το ύψος του Κόρακα ακολουθούμε ένα λαιμό στα νότιο-δυτικά και κατηφορίζουμε προς τα Δαφνιώτικα λιβάδια. Πρόκειται για ένα πεδίο με ιδιαίτερη κλίση και με βάση, χαμηλότερα, ένα ρέμα. Τα περάσματα έχουν ενδιαφέρον, καθώς οι τραβέρσες ακολουθούν η μια την άλλη. Μέχρι να βγούμε σε ομαλότερο έδαφος, μας βγαίνει η πίστη. Στη συνέχεια πέφτουμε σε κατακερματισμένο έδαφος, όπως αυτό στις Κοπάνες της Γκαμήλας και με δυτική κατεύθυνση γυρίζουμε στο διάσελο Μετερίζια. Ουφ!

Πηγή: Τάκη Ντάσιου, Οκτώβρης 1995/ορεινογραφίες 

«Τάβλι και άνοιγμα φύλλου» στα Χάνια του Καραπιστόλη (δεκαετία 1970)!!»

 

Αναγνωρίσαμε τους αξέχαστους κατοίκους του μικρού οικισμού Κρανιά και Καραπιστόλη…

Η κυρία δίπλα στον μπάρμπα Μήτσο τον Καραπιστόλη ανοίγει φύλλο με το παραδοσιακό τρόπο με πλαστή και βέργα!!

Αποχαιρετισμός αναχωρησάντων

 Σε ηλικία  98 ετών η Κοντογιαννη Βασιλική σύζυγος του Ηλία, αποχαιρέτησε τα επίγεια και ταξίδεψε στους ουρανούς.. Την  Τετάρτη στις 7 -2-2024 τελέστηκε η εξόδιος ακολουθία στο κοιμητήριο του Χωριού μας..

Καλό κατευόδιο 

Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια της .

Από το πανηγύρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στις 6/8/1992.

 Η εκκλησία που ήταν στην δυτική όχθη του Κόκκινου ποταμού, απέναντι από τα Χάνια του Καραπιστόλη, πνίγηκε στα νερά της λίμνης του Μόρνου… Οι κάτοικοι του χωριού Κόκκινου έχτισαν καινούργια εκκλησία  στη θέση Καστανιές στα ΒΑ του χωριού. 

Η γέφυρα του Στενού ή του Μακρυγιάννη*

 

απόσπασμα από το βιβλίο του Κ Μπερτσιά: θαμμένα όνειρα, ζωντανές αναμνήσεις.

………Φτάσαμε πριν ο ήλιος ανατείλει από την κορυφή της Γκιώνας, αν και ο ήλιος εδώ θα φαινόταν πολύ αργότερα, καθώς τα ψηλά βράχια και από τις δυο πλευρές σχημάτιζαν μια φυσική κουρτίνα που άφηνε τις πρώτες ηλιαχτίδες ν’ αρχίσουν να ζεσταίνουν τα κρύα νερά του ποταμού μετά τις 10 ενώ αργότερα, μετά το μεσημέρι, θα έλουζαν ολόκληρη την βραχοσχισμή και τα καθαρά κρύα νερά του Μόρνου.

Η τοποθεσία, τοπόσημο για την περιοχή, ήταν εντυπω- σιακή. Από τη μια πλευρά ο πυραμιδοειδής λόφος, που ήταν η νότια απόληξη των Βαρδουσίων, ενός από τα ψηλό- τερα βουνά της Ελλάδας, και από την άλλη πλευρά, τη νό- τια, το έντονα βραχώδες τελείωμα της μακρόστενης βουνο- σειράς της Στόχοβας και του Πύρνου. Φαίνεται ότι εκα- τομμύρια χρόνια πριν οι δυο βουνοσειρές αποτελούσαν ένα ενιαίο, συμπαγές σύνολο και κάποιος μεγάλος σεισμός δη- μιούργησε αυτή την εκτεταμένη, σχεδόν κατακόρυφη σχι- σμή και άφησε ελεύθερη την πορεία του Μέγα ποταμού ή Δαφνούντα όπως ήταν οι παλιότερες ονομασίες του Μόρνου.

Σε αυτό το πανέμορφο γεωλογικό ανάγλυφο πολλά χρό- νια πριν κάποιοι τεχνίτες, επιδέξιοι μαστόροι της πέτρας, ήρθαν και έβαλαν την δική τους πινελιά. Έχτισαν ένα αρι- στούργημα, ένα μονότοξο γεφύρι με στέρεες βάσεις και όμορφα σκαλοπάτια στο τόξο, όπου ανεβοκατέβαιναν με άνεση και ασφάλεια άνθρωποι και ζώα για εκατοντάδες χρόνια. Νεότεροι τεχνίτες, με την δική τους μαστοριά, ήρ- θαν και πρόσθεσαν αρμονικά δίπλα του, προς την πλευρά του Βελουχιού, μια τσιμεντένια γέφυρα για να διαβαίνουν

118

και τα αυτοκίνητα του επαρχιακού δρόμου που ένωνε την Ναύπακτο με το Λιδωρίκι και την Άμφισσα.

Για να δυσχεράνουν την αποχώρηση των Γερμανών το 1944, οι Εγγλέζοι ανατίναξαν, ευτυχώς μόνο την τσιμε- ντένια γέφυρα. Ο ελληνικός στρατός λίγο αργότερα συναρ- μολόγησε στην θέση της μια σιδερένια στρατιωτική γέφυ- ρα Μπέιλι.

Μου άρεσε πολύ αυτή η γέφυρα και τρελαινόμουν να ακούω τους παράξενους συριγμούς, που προκαλούσαν κυ- ρίως οι χοντροί ξύλινοι δοκοί της επιφάνειας όταν περνούσε κανένα από τα λιγοστά αυτοκίνητα που τη διέσχιζαν. Μου άρεσε επίσης να προσπαθούμε να εφαρμόσουμε στη πράξη την θεωρία της ταλάντωσης και του συντονισμού που εί- χαμε διδαχτεί στη Φυσική.

Όταν ήμασταν μεγάλη παρέα στοιχιζόμασταν εν είδει παρελάσεως και με συντονισμένο βηματισμό πιστεύαμε ότι θα γκρεμίζαμε τη γέφυρα. Δεν τα καταφέραμε και έτσι έπεσε ο πρώτος σπόρος της αμφισβήτησης θεωριών και δο- ξασιών, που πολύ με βοήθησε γενικά στην ζωή μου.

Στη γέφυρα αυτή είχα δώσει και κάποιες μυθικές δια- στάσεις γιατί είχα ακούσει από έναν παλιό αξιωματικό του Μηχανικού ότι ο στρατάρχης Μοντγκόμερι, διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στον Β ́ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε δηλώσει πως «χωρίς τη γέφυρα Μπέιλι δεν θα είχαμε κερ- δίσει τον πόλεμο», κι εμείς είχαμε στον τόπο μας μια τέ- τοια γέφυρα!

Μια μεγάλη φυσική λεκάνη είχε σχηματιστεί ακριβώς κάτω από τις γέφυρες προς την πλευρά του δρόμου που οδηγεί στο Βελούχι, ένα πανέμορφο χωριό δύο χιλιόμετρα πιο πάνω, ακριβώς κάτω από τις πηγές του ποταμού. Σε αυτή τη λεκάνη κολυμπούσαμε συχνά τα καλοκαίρια πα- ρόλο που τα νερά ήταν πολύ κρύα. Το μπάνιο σ’ εκείνο μέ- ρος ήταν τολμηρή και θαρραλέα πράξη για μας τους νεα-

119

ρούς. Υπήρχε μάλιστα ένας άτυπος ανταγωνισμός μεταξύ μας για το ποιος θα έκανε πρώτος το πρωινό μπάνιο του.

Σήμερα είμαι εδώ με τον αδελφό μου για το τελευταίο μας μπάνιο. Όταν βουτήξαμε στο ποτάμι πηδώντας από τον ψηλό τοίχο αντιστήριξης του δρόμου, ένιωσα έντονο ρίγος κι ένα μούδιασμα σε όλο μου το σώμα. Τα σαγόνια μου έτρεμαν και τότε κατάλαβα ότι δεν άντεχα το κρύο νερό, δεν είχα το ανάλογο ψυχικό σθένος.

Βγήκα γρήγορα στην απέναντι όχθη με τον Νίκο να με πειράζει για λιποψυχία. Μπορεί να ήταν κι έτσι, η ψυχική διάθεση σε ανεβάζει ψηλά ή σε κατεβάζει στα τάρταρα… κι εγώ σήμερα ήμουν στα κάτω.

Άρχισα να τρέχω και να κάνω ασκήσεις σουηδικής γυ- μναστικής για να συνέλθω ενώ ο Νίκος συνέχιζε να κολυ- μπά. Όταν αισθάνθηκα καλύτερα πήρα τη φωτογραφική μηχανή και τράβηξα μερικές φωτογραφίες.

Σε λίγο ακούγονται παράξενοι ήχοι που μοιάζουν με κροτάλισμα και τρίξιμο της γέφυρας. Κοιτάζω προς τα πά- νω και αντικρίζω το λεωφορείο του ΚΤΕΛ που κατευθυνό- ταν στο Λιδωρίκι. Το θέαμα είναι υπέροχο. Η σκουροπρά- σινη σιδερόφραχτη γέφυρα, ο μπλε όγκος του λεωφορείου και πιο ψηλά οι μυτερές γκριζοκαφετιές άκρες των βράχων και από δίπλα ένα γκρίζο πέτρινο τόξο με το χαρακτηρι- στικό πράσινο γείσο από αναρριχώμενο κισσό, συνθέτουν μια απαράμιλλη εικόνα που απολαμβάνω εκστασιασμένος…………….

*ήταν στην θέση Στενό δίπλα στο ΞΕΝΙΑ και στα Χάνια.Εδώ και 45 χρόνια έχει καταστραφεί και βρίσκεται στο βυθό της τεχνητής λίμνης του Μόρνου

γιατί είχε το όνομα Μακρυγιάννη; 

Περίπου 200 χρόνια πριν, όταν έπρεπε να περάσει την πέτρινη γέφυρα με τους φυγάδες χωριανούς της, όπως γράφει με την χαρακτηριστική γραφή του ο ίδιος ο Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του:

Οι Τούρκοι του Αλή Πασά θέλαν να μας σκλαβώσουνε. Τότε δια νυκτός όλη η φαμελιά και όλο μας το σόι σηκώ- θηκαν και έφυγαν ή θα παγαίνουν εις την Λιβαδειά να ζή- σουνεεκεί.Θαπέρναγαναπό ̓ναγιοφύριτουΛιδωρικιού ονομαζόμενον Στενό, δεν πέρναγε από άλλο μέρος το πο- τάμι. Εκεί φύλαγαν οι Τούρκοι να περάσουν να τους πιά- σουνε, και δεκαοχτώ ημέρες γκιζερούσαν εις τα δάση όλοι κ ’έτρωγαν αγριοβέλανα και εγώ βύζαινα κ ’έτρωγα αυτό το γάλα. Μην υποφέροντας πλέον την πείνα, αποφάσισαν να περάσουνε από το γιοφύρι, και ως βρέφος εγώ μικρό, να μην κλάψω και χαθούνε όλοι, αποφάσισαν και με πέ- ταξαν εις το δάσος, εις τον Κόκκινον ονομαζόμενον, και προχώρεσαν δια το γιοφύρι. Τότε μετανογάει η μητέρα μου και τους λέγει «Η αμαρτία του βρέφου θα μας χάση», τους είπε, «περνάτε εσείς και σύρτε εις το τάδε μέρος και σταθήτε… το παίρνω κι ̓αν έχω τύχη και δεν κλάψη, δια- βαίνομε»… η μητέρα μου κι ̓ο Θεός μας έσωσε. Αυτά όλα τα λ ̓ εγε η μητέρα μου και οι άλλοι συγγενείς.

Έτσι η γέφυρα του Στενού απέκτησε και ένα δεύτερο όνομα, «του Μακρυγιάννη το γεφύρι». Αμφιβάλλω, βέ- βαια, αν οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν το γιατί.

Αεροφωτογραφία του 1955

 

Ο Μόρνος η Μπελεσίτσα και ο Κόκκινος πριν το φράγμα του Μόρνου. Στο κέντρο της φωτο είναι το Στενό και Χάνια.

 

Χωριό Κόκκινος από ψηλά!

 

Πάσχα του 92.

 

Μπερτσιάς, Κολοκυθάς, Καραγιάννης στο προαύλιο της Κοίμησης της Θεοτόκου.

Χάνια Καραπιστόλη

 Στο βυθό της λίμνης του Μόρνου εδώ και 45 χρόνια!

Ο μπάρμπα Μήτσος Καραπιστόλης  με τον  Σπύρο Μπερτσιά, επιστάτη του δασικού φυτωρίου,

Απόσπασμα από το βιβλίο του Κ Μπερτσιά: θαμμένα όνειρα ζωντανές αναμνήσεις 

……«Σπύρο, Σπύρο, έλα δω, έχω ψήσει τον καφέ!», ακού- στηκε η φωνή του Μήτσου του Καραπιστόλη.

«Έρχομαι σε λίγο», ήταν η απάντηση.

«Κάμε γρήγορα, έχουμε και καλή παρέα σήμερα», ήταν η ανταπάντηση του παλιού Χανιτζή.

«Πάμε δίπλα στον μπάρμπα Μήτσο, έχει και κρύο νερό από το πηγάδι, ξεδιψάτε και συνεχίζετε μετά τον δρόμο

Σελ. 97

σας για την Γρανίτσα», μας προέτρεψε ο θείος Σπύρος. Δίπλα στο πηγάδι υπήρχε ένας πλάτανος και εκεί κα- θόταν ο Μήτσος ο Καραπιστόλης, ένας πολύ ευχάριστος άνθρωπος λίγο παραπάνω από τα εβδομήντα μαζί με έναν νέο άντρα περίπου τριάντα χρόνων και έπιναν τον καφέ τους. Ο νέος άντρας ήταν από το Λιδωρίκι, υπάλληλος της Αγροτικής τράπεζας. Τον Κώστα, αυτό ήταν το όνομά του, τον γνωρίζαμε. Κάποια απογεύματα παίζαμε μαζί μπάλα

στο γήπεδο του Γυμνασίου μας στο Λιδωρίκι.

Ο Κώστας είχε μεγάλη αγάπη για την ιστορία του τό- που και είχε αρχίσει να αφηγείται τη μάχη με τους Τούρ- κους, που είχε λάβει χώρα σε αυτά εδώ τα Χάνια. «Τέτοια εποχή, τέλος Ιουλίου, έγινε αυτή η μάχη, ήταν μετά την έξοδο του Μεσολογγίου που οι Τούρκοι, κάνοντας εκκα- θαριστικές επιχειρήσεις σε όλη τη Στερεά, έφτασαν μέ- χρι εδώ όπου χτυπήθηκαν από τους Έλληνες με αρχηγό τον Σκαλτσά. Έγινε μεγάλος χαλασμός, γέμισε το ποτάμι κουφάρια και λαβωμένους», τελείωσε την εξιστόρηση ο

Κώστας.

Πρώτη φορά άκουγα αυτή την ιστορία και εντυπωσιά-

στηκα. Μπορώ να πω πως αυτή η αφήγηση του Κώστα ήταν ο σπόρος που με έκανε να δείξω ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία, το οποίο εξελίχθηκε με την πάροδο του χρόνου σε μια αγαπημένη μου ενασχόληση. Μου έκανε επί- σης εντύπωση που ο Κώστας ρωτούσε τον μπάρμπα Μή- τσο αν την έχει ακούσει ξανά αυτή την ιστορία. Προφανώς ήθελε να μάθει κάτι παραπάνω ή να επιβεβαιώσει αυτά που είχε διαβάσει. Σε αυτή τη συζήτηση άκουσα ότι το Χάνι ήταν στα παλιά χρόνια γνωστό ως «του Σκορδά το Χάνι».

«Παιδιά, σας έφερα ένα λουκουμάκι, κατεβάστε με το μαγκάνι το χαρανί και βγάλτε κρύο νεράκι να ξεδιψάσετε, δύσκολη η μέρα σήμερα, πολλά χρόνια έχει να κάνει τέτοια ζέστη», ήταν η κυρά Γιαννούλα η γυναίκα του μπάρμπα

Σελ. 98

Μήτσου που ήρθε να μας φιλέψει.

Το νερό αυτού του πηγαδιού ήταν τόσο κρύο που νόμιζες

ότι υπήρχε πάγος κάτω στον πάτο, στα περίπου οχτώ μέ- τρα, που έψυχε το νερό……

Από ψηλά η ανατολική είσοδος του χωριού Κόκκινος Δωριδας

 

Απ’ τη Σκούφια Βαρδουσίων πέσαμε στα Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια…

Ορεινογραφίες Jan 15 Είχαμε βγει με το 2CV από την Μουσουνίτσα (1) στο διάσελο του Σταυρού, το αφήσαμε εκεί να ξεκουραστεί και το κόψαμε με το πόδι για τα ψηλά. Βλέπεις ήταν καλοκαιράκι ακόμη. Κόντευε μεσημέρι, όταν περάσαμε τα καταφύγια και φτάσαμε στη ράχη Μετερίζια. Βαδίζαμε σ’ ένα χωματόδρομο βαριεστημένα, -είμασταν από ταξίδι, βαρούσε και ο ήλιος- και περπατούσαμε σε απόσταση ο ένας από τον άλλον. Δεν είμασταν «τσακωμένοι», τα βασικά καθημερινά θέματά μας τα είχαμε λύσει νωρίτερα στο δρόμο και έτσι μιλούσαμε, όταν μιλούσαμε, φωνάζοντας ο ένας στον άλλο από απόσταση, όταν θέλαμε να στρίψουμε! Ένας δρομίσκος οδηγούσε και τον ακολουθούσαμε και σαν έκοβε δρόμο ο προπορευόμενος, φώναζε ο δεύτερος! Είχαμε βάλει στόχο να περπατήσουμε την κορυφογραμμή της Σκούφιας, στο Δυτικό συγκρότημα των Βαρδουσίων (2). Κοιτάζοντας την απότομη κορφή της Σκούφιας, υψ.2.240μ. Βγήκαμε στα μετερίζια, ύψος κάτι πιο πάνω από 2.000 μέτρα και ακολουθήσαμε από την κόψη των Μετεριζιών τώρα, κοντά – κοντά ο ένας με τον άλλο και το σκοινί σε πρώτη ζήτηση. Περάσαμε την απότομη πλαγιά κάνοντας κάνα δίωρο μέχρι την κορφή, που το χαρήκαμε. Πιο πολύ μας τράβηξαν την προσοχή μας οι διπλανές Σούφλες, μέχρι να βγούμε στην Σκούφια. Εντυπωσιακές, λόγω της άρνησής τους «να μπουν σε μια ευθεία». Την πρώτη κορφή που αγγίξαμε, Σκούφια, υψ.2.240μ. ήταν όμορφη, αλλά δεν χαλαρώσαμε! Το φως της ημέρας είχε πέσει και χωρίς πολλά – πολλά από μέρους μας, είπαμε να ξεκολλήσουμε απ’ τα ψηλώματα και να πέσουμε χαμηλά. Τα χαμηλά ήταν τα Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια που τα βλέπαμε και τα λαχταρούσαμε από ώρα. ..Να αναμετρηθούμε με την απότομη κορφή Από τον λαιμό της διχάλας, αφού κοντοσταθήκαμε και σιωπηλά συμφωνήσαμε ότι η Σκούφια μας ζόρισε, πέσαμε στις σάρες, όπου η κλίση ήταν αρκετή. Έπρεπε να βιάσουμε τα πόδια μας εάν θέλαμε να βρούμε ένα μέρος για κατασκήνωση. Δικαιολογία, όλος ο τόπος είναι ιδανικός! Συνεχίσαμε την κάθοδό μας με προσοχή, γιατί το πεδίο δεν άφησε περιθώρια χαλαρώματος. Κατεβήκαμε σχετικά γρήγορα και σε λίγο πέσαμε στις στάνες στην τοποθεσία Πάνω Ραϊλή, οι οποίες ήταν έρημες. Εδώ δεν είχαν ανέβει για φέτος οι τσοπάνηδες. Φάνηκε από τον χωμάτινο διάδρομο, που είχε ανοιχτεί, αλλά δεν είχε περάσει αγροτικό. Στάση για μια ανάσα και να θαυμάσουμε αυτά τα λιτά κτίσματα και σημαδέψαμε τις στάνες στο Κάτω Ραϊλή, που ήταν χαμηλότερα στον πάτο της λεκάνης, που στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού της ΕΟΚ είχαν γίνει σύγχρονες πια. Δρόμος οδηγούσε εκεί και το προκατασκευασμένο σπιτάκι (τσοπαναραίων) να ξεχωρίζει στο λιγοστό φως. Τα σκυλιά μας υποδέχτηκαν, κουδούνια προβάτων ακούγονταν και σφυρίγματα ανθρώπου, αλλά άνθρωπο δεν βλέπαμε πουθενά. Ξεδιψάσαμε απ’ το νερό του ρυακιού (Καρυώτικο ρέμα) και κολλήσαμε στην απέναντι πλευρά της λεκάνης, σμίγοντας με το κοπάδι. Η κορφή Σκούφια με τις Σούφλες.. Χαιρετηθήκαμε ζεστά, γιατί είχαμε τόσα χρόνια αναπτύξει σχέση μαζί τους. Βλέπεις είναι μετακινούμενοι Σαρακατσαναίοι, και βγαίνουν κάθε άνοιξη στις στάνες των Μουσουνιτσιώτικων λιβαδιών. Είπαμε τα νέα μας και ξανασυστηθήκαμε. Αναφέραμε την ερήμωση της στάνης στο Πάνω Ραϊλή και μας απάντησε ότι χρησιμοποιείται μαζί με την στάνη του Κάτω Ραϊλή. Γνωστοί, όσο μπορεί να είμαστε, εδώ, στα Βαρδούσια, είχαμε ξαναβγεί και σμίξει με τους ανθρώπους. Και αυτοί μας θυμόντουσαν.. Μαζί του το εγγόνι, παιδί του γιού του, που το είχε για συντροφιά. Γελάσαμε λέγοντας κουβέντες στο πόδι, γιατί το κοπάδι προχωρούσε και ο άνθρωπος είχε δουλειά. Αρνηθήκαμε ευγενικά στην επιμονή του «ελάτε στο κονάκι», μιας και η ώρα ήταν περασμένη και είχαμε δρόμο στο άγνωστο!. Απλώς δεν θέλαμε να φορτωθούμε στον άνθρωπο, θα βρίσκαμε κάτι παράμερα στο βουνό, ένα μέρος αγναντερό να στήσουμε την κατασκήνωση και να απολαύσουμε την νύχτα που έπεφτε. «Σας είδα από νωρίτερα» έκανε ο μπάρμπα Γιώργος «καθώς ανεβαίνατε από τα Μετερίζια. Σας έβλεπα και όση ώρα κολλούσατε ψηλότερα στην ράχη, μετά σας έχασα..» «εεε..» «Ωρέ βγήκατε επάνω! Ε, αφού δεν νυχτώσατε πάνω εκεί πάλι καλά». «..» «και πέσατε απ’ εκεί κάτω ε!» «ναι είπαμε να γυρίσουμε απ’ εδώ» «ορέ μπράβο, αφού είχατε τέτοια όρεξη.. Προ καιρού έπεσε ένας τράγος από εκεί ψηλά και πάει. Ξέρεις τί τόπος είναι. Μέχρι να φτάσει κάτω έγινε λάσπη!! Μόνον το τροκάνι (κουδούνι) του βρήκαμε στον πάτο και το έχουμε κρεμασμένο στο μαντρί μπροστά». «Το είδαμε..» «το είδατε; Αυτό ήταν δεν έμεινε τίποτα άλλο..».. «Έχει κάμποσο ύψος» έκανε ο Γιώργος, «θάναι καμιά 300αριά μέτρα.». «Ορέ τι τρακόσια μέτρα, πες 500 μέτρα τουλάχιστον, σου κόβεται η ανάσα»! Είμασταν πολύ κουρασμένοι για να μετρήσουμε το ύψος από τον πάτο της βάσης της κορφής. Το φως είχε πέσει αρκετά και η νύχτα ήταν μπροστά. Είπαμε να χωρίσουμε προσωρινά για την βραδιά. Ανανεώσαμε το ραντεβού το πρωϊ, που μπάρμπα Γιώργος θα ερχόταν από το μέρος μας (κατασκήνωση) για καφεδάκι. Νύχτα πια είπαμε να βάλουμε τα πόδια μας να περπατήσουν για να ξαναψηλώσουμε έως το διάσελο – πέρασμα για το χωριό Δάφνος (Βοστινίτσα). Ποιμενικές στάνες στο Πάνω Ραϊλή Ο μπάρμπα Γιώργος, σαν μας είδε να παίρνουμε τον δρόμο, μας φώναξε να κολλήσουμε «ευθεία μπροστά. Είναι μακρύς ο δρόμος από γύρα.. Τραβάτε ευθεία επάνω θα βγείτε γρήγορα». Το κάναμε, μόνο που στο τέλος μιας τόσο φορτωμένης ημέρας, δεν ξέρεις εάν οι δυνάμεις σου έχουν ξεπεράσει τα όρια ή ότι δεν έχεις άλλη επιλογή. Θέλεις η κούραση, θες η νύχτα που πέφτει μαγικά, το κεφάλι βουίζει, τα μάτια βλέπουν αστεράκια στη γη, τα αυτιά έχουν βουλώσει και παρακαλάς τα πόδια να σηκωθούν για άλλη μια φορά να ψηλώσουν. Να τόσο δα ίσα να μικρύνουν την απόσταση από το τέλος – αυτό το ορίζουμε εμείς – τούτης της ημέρας. Αύριο πάλι θα είναι μια καινούργια μέρα.. .. την άλλη μέρα κατασκηνωμένοι, απέναντι απ’ την Σκούφια να μας λούζει το φως… Περπατάς νύχτα στα αστέρια, στα ψηλώματα των Βαρδουσίων και δεν έχεις «χώρο» να χωρέσεις τις κουβέντες του τόπου. Τις αφήνεις και αυτές μένουν μετέωρες, όπως αυτές του μπάρμπα Γιώργη για τον τράγο, που έπεσε από ψηλά. Τι να θυμηθείς και που να σταματήσεις, ενώ συνεχίζεις να αγκομαχάς ανηφορίζοντας; Όλα είναι πρωτόγνωρα, όλα φαντάζουν μαγικά μέσα στο κεφάλι μου και γύρω. Όλα όμως θέλουν το χρόνο τους.. Όταν κάποια στιγμή φτάσει η ώρα να σταματήσεις, να λουφάξεις, συντροφιά με το αεράκι των ψηλών κορφών, στήνεις την κατασκήνωση για τη νύχτα, τρώγοντας κάτι που μαγειρεύεις, ξαναβρίσκεις τις δυνάμεις σου και τότε αναπολείς στην πορεία σου στην ράχη, το ύψος της Σκούφιας και τα δικαιολογείς όλα, να όπως προσπαθείς να δικαιολογήσεις στο κεφάλι σου, γιατί έπεσε ο τράγος και εσύ είσαι αραχτός στα ψηλώματα τούτη την ώρα.. Τάκη Ντάσιου, Καλοκαίρι 1990 Παραπομπές (1)Οικισμοί: Αθ. Διάκος (έως 1961 Άνω Μουσουνίτσα), υψ.960μ. οικισμός της Φωκίδας στις πλαγιές των Βαρδουσίων δήμου Καλλιέων νομού Φωκίδας. Στα 1928 είχε 595 κατοίκους, 1040 > 600, 1951 > 203, 1961 > 157, 1971 > 113, 1981 > 135, 1991 > 308, 2001 > 634. Πρόσωπα: Γεννήθηκε ο Διάκος Αθανάσιος, αγωνιστής του ΄21, ο.1786. Αρτοτίνα η, υψ. 1.180μ., οικισμός της Φωκίδας στις πλαγιές των Βαρδουσίων δήμου Βαρδουσίων νομού Φωκίδας. Στις 1928 είχε 1.124 κατοίκους, 1940 > 1.349, 1951 > 637, 1961 > 580, 1971 > 394, 1981 > 326, 1991 > 285, 2001 > 499. Πρόσωπα. Γεννήθηκαν: Καπετάν Κόρακας, μακεδονομάχος, τέλη 18ου αι. Λουκόπουλος Δημήτριος, λαογράφος1882. Σκαλτσοδήμος, αγωνιστής του ΄21, 1872 Δάφνος ο (έως 1928 Βοστινίτσα),υψ.1.000μ. οικισμός της Δωρίδας στις πλαγιές της κορφής Όρνιο των Βαρδουσίων δήμου Λιδορικίου νομού Φωκίδας. Στα 1928 είχε 454 κατοίκους, 1940 > 410, 1951 > 133, 1961 > 96, 1971 > 39, 1981 > 141, 1991 > 114, 2001 > 80. Ιστορικό διατηρητέο μνημείο η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, μεταβυζαντινή τρίκλιτη βασιλική με τρούλλο. (2) Βουνό Βαρδούσια, «Μεγάλο ορεινό συγκρότημα στην ΒΔ πλευρά του Ν. Φωκίδος, στα όρια με Ν. Φθιώτιδος. Στα βόρεια ο Ίναχος, παραπόταμος του Σπερχειού ποταμού το χωρίζει από τον ορεινό όγκο του Γουλινά, ενώ στα νότια καταλήγει στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου (430μ.). Στα Α-ΝΑ ο Μόρνος ποταμός το χωρίζει από το συγκρότημα της Γκιώνας, ενώ στα ΝΔ ορίζεται από τον Κόκκινο ποταμό, που το χωρίζει από την οροσειρά του Ξεροβουνιού. Στα Α-ΒΑ χωρίζεται από το συγκρότημα της Οίτης με τον αυχένα / διάβαση (1.200μ) και τα; Αντίθετης ροής ρέματα Αρκουδόρρεμα (του Μόρνου) και Δαφνόρρεμα (του Σπερχειού). Στα ΒΔ χωρίζεται από το συγκρότημα της Οξυάς με τον αυχένα / διάβαση (1.600μ.) και τα αντίθετης ροής ρέματα Τσατάλη (του Σπερχειού) και Σιτίστης (του Εύηνου). Στα δυτικά, χωρίζεται από την οροσειρά της Αετόπετρας με τον αυχένα / διάβαση (1.360μ.) της Σκοτεινής και τα αντίθετης ροής ρέματα Κακόρρεμα (του Κοκκινοπόταμου) και Καλογερικό (του Εύηνου). Τα πετρώματά του είναι ασβεστόλιθοι και φλύσχης. Τα Βαρδούσια, που στα χαμηλά έχουν δάση από έλατα, πουρνάρια και βουνοκυπάρισσα, έχουν ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 (2450001) και έχουν χαρακτηριστεί ως σημαντική περιοχή για τα πουλιά (105). Η ψηλότερη κορυφή των Βαρδουσίων είναι ο Κόρακας (τοπ. ονομ. ή Αηλιάς – από μία εικόνα του Προφήτη Ηλία, που είχε τοποθετηθεί ένα διάστημα στην κορυφή), 2.495μ.» (Νέζη Νίκου2010:τ.2, σ.133) «Έναν θρύλο, που κατέγραψε ο Νίκος Πολίτης: παραδόσεις περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, τόμος Α΄, σ.264 «τα νερά του Βαρδουσιού, μιλάει για τα άφθονα νερά του. Να πώς: «Κινήσαν δυο άνθρωποι να πάνε να μετρήσουν τα νερά των Βαρδουσίων και αφού πήγαν, όλη μέρα μέτραγαν. Μέτρησαν, μέτρησαν, το βράδυ έγειραν, χάθηκαν. Τους έφαγε το στοιχειό του Βαρδουσίου. Ματά πήγαν άλλοι την άλλη μέρα, το ίδιο έπαθαν και αυτοί. Μετά πηγαίνουν και άλλοι, το ίδιο και μ’ αυτούς. Μετά – μετά πήγαν άλλοι δυο και έγειραν σταυρωτά. Έβαλαν τα ποδάρια τους μαζί – μαζί και τα κεφάλια τους χώρια και φαίνονταν σαν άνθρωπος με δυο κεφάλια. Πάει το στοιχειό του Βαρδουσίου να τους φάει και τούρθε θάμασμα. Και τότε μαρτύρησε για τα νερά και είπε: «Μα τα εβδομήντα δυο νερά του Βαρδουσιού, άνθρωπο με δυο κεφάλια δεν ματείδα. Και τότε έμαθε ο κόσμος του πως το Βαρδούσι έχει εβδομήντα δυο νερά, σαν να λέμε τάχα βρύσες». Τα νερά των βαρδουσιώτικων λιβαδιών τροφοδοτούν δύο μεγάλα ποτάμια, τον Εύηνο και τον Μόρνο. Και τα δύο αυτά ποτάμια είναι εδώ και μερικές δεκαετίες οι κύριες πηγές υδροληψίας της πρωτεύουσας και της ευρύτερης περιοχής. Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια «Όλη η αγριάδα του δυτικού συγκροτήματος σβήνει στα Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια, ένα εξαίσιο θερινό βοσκότοπο με παχύ χορτάρι και άφθονα νερά, που δημιουργούν το Καρυώτικο ρέμα (κύριο τροφοδότη του Εύηνου). Εκείνο όμως, που περισσότερο απ’ όλα χαρακτηρίζει τα Βαρδούσια είναι τα καταπράσινα λιβάδια, που από παντού περιβάλλουν τις κορφές. Ποτισμένα από άφθονα τρεχούμενα νερά, υπήρξαν το στήριγμα της ανέκαθεν πλούσιας και ακμαίας κτηνοτροφίας των γύρω οικισμών. Η αντίθεση ανάμεσα στα ήσυχα βουκολικά τοπία των λιβαδιών και τις αλπικές κορυφές είναι αυτή που δημιουργεί την μαγεία των Βαρδουσίων. Το βουνό είναι άγριο και φιλικό ταυτόχρονα» (Πηνελόπη Ματσούκα1998). Στα Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια συναντάμε ποιμενικές στάνες, στις τοποθεσίες: Πάνω Ραϊλή, Κάτω, Άνω Πάδι και Κάτω Πάδι, Σκασμένη στρούγκα, κάτω απ’ τις ψηλές κορφές, κοντά σε νερό. Μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι, που ανεβαίνουν τους καλοκαιρινούς μήνες από την Αττική με τα κοπάδια τους. Καταφύγια: Τα Βαρδούσια έχουν δύο καταφύγια πάνω στη ράχη Πιτιμάλικο, που κατηφορίζει από τα Μετερίζια προς τον Σταυρό. Η πρόσβασή τους γίνεται από τον Αθανάσιο Διάκο με πεζοπορία 4 ωρών ή με χωματόδρομο (το καλοκαίρι) 12,5 χιλ. το πρώτο (ΕΟΣ Άμφισσας) κι άλλο ένα χιλιόμετρο το δεύτερο (ΠΟΑ) Καταφύγιο ΕΟΣ Άμφισσας, «Αθανάσιος Τζάρτζανος» υψόμετρο 1.920μ., χωρητικότητας 65 ατόμων. Θέρμανση: καλοριφέρ, σόμπες, τζάκι στο καθιστικό. Κουζίνα: οργανωμένη με φαγητό. Πηγή: 5 λεπτά από το καταφύγιο. Τηλ. Καταφυγίου 22650-62195 και 22650-62484. Υπεύθυνος καταφυγίου: Κώστας Παπαγεωργίου 6974824456 Καταφύγιο Π.Ο.Α., υψόμετρο 1.960μ. χωρητικότητας 18 ατόμων. Θέρμανση: ξυλόσομπες. Πηγή 5 λεπτά από το καταφύγιο. Κουζίνα: πετρογκάζ, σκεύη. Πληροφορίες: Πεζοπορικός Όμιλος Αθηνών τηλ.2108218401 (κθημεριν΄7 – 9 μ.μ.) Το ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων αποστάσεων (Ε4) «Ερχόμενο από τον οικισμό Αρτοτίνα (1.180μ) της οροσειράς της Αετόπετρας διασχίζει τα Βαρδούσια και περνώντας από το ρέμα Καλογερικό, τίς περιοχές: Μπάλα/Σταυρός, Κουφόλακκα, Μουσουνιτσιώτικα λιβάδια, Πάδι/Σταυρός, Προφήτης Ηλίας και τον οικισμό Αθανάσιος Διάκος (Άνω Μουσουνίτσα) και συνεχίζει για τον Μόρνο..» (Νέζη Νίκου2010:τ.2,σ.134) Ενδεικτική βιβλιογραφία • Πολίτη Γ. Νικολάου1904: Παραδόσεις, μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, τόμοι Α΄, Β΄, εκδ. «Ιστορική έρευνα» • Πετρόχειλου Ιωάννη1946: Βαρδούσια, στο Βουνό περιοδικό του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου, σ.147-162, Αθήναι • Σφήκα Γιώργου1980: Τα βουνά της Ελλάδας (1η έκδ. στην Αγγλική 1979), εκδ.Efstathiadis Group • Καψάλη Ε. Γιώργου: Φωκίδα, λησμονημένες σελίδες, εκδ. Έρευνα • Νέζη Νίκου1979:Τα ελληνικά βουνά, ορεογραφία – οδηγός, Αθήναι • Τ. Αδαμακόπουλος Π. Ματσούκα Β. Χατζηβαρσάνης1986: Τα βουνά της Ρούμελης, σειρά: Οδηγός πεδίου για τα Ελληνικά βουνά, εκδ. Πιτσιλός • Τσίπηρα Κώστα1992: Στα Ελληνικά βουνά, οι 50 ωραιότερες πεζοπορικές και οικολογικές διαδρομές, σειρά: πεζοπορία – 0ρειβασία, κεφ. Βαρδούσια, εκδ. Νέα Σύνορα – Α. Α. Λιβάνη • Τσίπηρα Κώστα1993: Στα Ελληνικά βουνά (Β’ μέρος) 50 ακόμη πεζοπορικές και οικολογικές διαδρομές, σειρά: πεζοπορία – ορειβασία, κεφ. Βαρδούσια, εκδ. Νέα Σύνορα – Α.Α. Λιβάνη • Χάρτης1998: Στερεά Ελλάδα 2α Βαρδούσια, κλίμακας 1:40.000, οδηγός πεδίου στον ορεινό χώρο και πολιτισμό + πλήρης αναρριχητικός οδηγός + οδηγός ορειβατικού σκι, εκδ. Ανάβαση • Παυλόπουλου Δημήτρη (Γεν. Επιμ.)2001: «Οδοιπορικά, Ρούμελη, Πελοπόννησος, Κρήτη». Τόμος ΛΣΤ, στο ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ, Κεφ: Ρούμελη σ.3-66 • Τσίπηρα Στεφ. Κώστα2002: Μικρές Πατρίδες 25 οδοιπορικά στο ελληνικό τοπίο, κεφ. Ρούμελη, διάσχιση των βουνών της, σ.129-148, εκδ. Κοχλίας • Μανιατέα Ηλία Τεγόπουλου Ιωάννη (Εκδ): Νομός Φωκίδος Στερεά Ελλάδα, Νο 15, σειρά: Ελλάδα, εκδ. Δομή. • Ματσούκα Πηνελόπη (Επιμ. Εκδ.)2009: Ορειβασία στην ορεινή Φωκίδα, Γκιώνα, Βαρδούσια, Παρνασσός, σειρά: Πράσινος οδηγός, εκδ. Anavasi • Νέζη Νίκου2010: Τα ελληνικά βουνά γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2 Ηπειρωτική Ελλάδα (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη), εκδ. Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης – Κληροδότημα Αθ. Λευκαδίτη • Σταματελάτου Μιχαήλ Βάμβα-Σταματελάτου Φωτεινή2012»: «Γεωγραφικό λεξικό της Ελλάδας», τόμοι Α΄, Β΄, Γ΄, ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, για αυτή την έκδοση Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη πηγη: https://oreinografies.wordpress.com/