Η αρχαία Καλλίπολης σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ( Θουκιδίδης, Παυσανίας @ Πολύβιος )      ήταν μια σημαντική Αιτωλική πόλη με αξιόλογη δραστηριότητα .  Δυστυχώς τα νερά του Μόρνου σκέπασαν το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής που εκτιμάται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη.

Αξιοσημείωτο είνσι το γεγονός οτι ούτε η αρχαιολογική έρευνα που ξεκίνησε καθυστερημένα έφερε στο φως σπουδαία ευρήματα που σήμερα φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείου Λιδωρικίου .  Αν μάλιστα υπήρχε χρόνος να συνεχιστούν οι έρευνες θα είχαμε σίγουρα και αλλά ευρήματα .

Βρήκαμε στον ιστότοπο του Κ Καψάλη το Λιδωρικι μια κατατοπιστική σχετική ανάρτηση την οποία αντιγράφουμε σε συνέχειες , ....

Β μέρος 

........

   Η Καλλίπολη , στην Ανατολική Αιτωλία , βρίσκεται 75 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Δελφών και 50 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του κόλπου της Ναυπάκτου , κοντά στο χωριό Βελούχοβο ( σημερινό Κάλλιο ), 6 χιλιόμετρα δυτικά από το Λιδορίκι .

   Η πόλη χτίστηκε στα μέσα του 4ου π.Χ αιώνα , στην ανατολική πλαγιά ενός λόφου 200 μέτρων ( 612 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας ) , που ανήκει στη νότια οροσειρά του συγκροτήματος των Βαρδουσίων , σε μια γεωγραφικά και στρατηγικά ευνοϊκή θέση , κοντά στη δεξιά όχθη του ποταμού Μόρνου ( του αρχαίου Δάφνου ) , όπου η διέλευση μπορούσε να ελεγθεί από ένα στενό πέρασμα . Ακόμη και σήμερα ο κεντρικός δρόμος Δελφών - Άμφισσας - Ναυπάκτου , περνάει από μια στενή γέφυρα αυτού του περάσματος . Τούτος ο οικισμός είναι αξιοπαρατήρητος για τα καλά διατηρημένα οχυρωτικά του τείχη , που εκτείνονται σε μεγάλο μήκος . 

   Από την αρχή ήδη του αιώνα μας , ταυτίστηκε με την αρχαία Καλλίπολη , της οποίας τη φοβερή καταστροφή , από τους Γαλάτες , στα 279 π.Χ , περιγράφει ο Παυσανίας ( Χ 19,4 ) . Μετά την αποκάλυψη επιγραφών ( κυρίως τιμητικών  ή προξενικών διαταγμάτων ) στις οποίες συχνά εμφανίζεται το όνομα Καλλίπολις , σαν πόλη που απονέμει την τιμήν ή το προξενικό αξίωμα ,δεν μπορεί να υπάρξει πια αμφιβολία σχετικά με την ταύτιση .

   Τις πρώτες πληροφορίες σχετικά με τη χώρα των Αιτωλών , όπου βρίσκεται η Καλλίπολη , οφείλουμε στον Θουκυδίδη (ΙΙΙ , 94 , 3 ) . Σ' αυτή τη δύσβατη , ορεινή περιοχή της Ελληνικής ηπειρωτικής χώρας , εγκαταστάθηκαν στην αρχαιότητα τρία φύλα : Οι Αποδότες στο νότο , οι Οφιονείς στην κεντρική Αιτωλία και οι Ευρυτάνες στο βορρά . Οι Οφιονείς χωρίζονται σε δυο μικρότερες ομάδες , τους Βωμιείς και τους Καλλιείς , οι δεύτεροι κατοικούσαν στην Ανατολική Αιτωλία , ανάμεσα στα βουνά , κατά μήκος της δεξιάς όχθης του Μόρνου . Ο κυριότερος οικισμός τους , ήταν φυσικά το Κάλλιο ή η Καλλίπολη . Σύμφωνα με το Θουκυδίδη , το Κάλλιο ήταν , όπως επίσης και οι άλλες πόλεις της Αιτωλίας , ένας οικισμός χωρίς την παραμικρή οχύρωση , " οικούν δε οι Αιτωλοί κατά κώμας ατειχίστους ". Ο Θουκυδίδης περιγράφει επίσης τους Αιτωλούς ως " γρήγορους στα πόδια " ( ποδώκεις ) , γενναίους πολεμιστές με ελαφρύ οπλισμό . Την ικανότητά τους εις τον άτακτον πόλεμο δοκίμασαν οι Αθηναίοι στον Πελοποννησιακό πόλεμο , όταν ο στρατηγός Δημοσθένης το 426 π.Χ , προσπάθησε να κυριεύσει την Αιτωλία . Οι Αθηναίοι νικήθηκαν οικτρά από τους ΑΙτωλείς και ιδιαίτερα από τους Καλλιείς μέσα στα απόκρημνα περάσματα και μόνον λίγοι κατάφεραν με δυσκολία και με πολλές απώλειες να φθάσουν στο στρατόπεδό τους , στη Ναύπακτο .

   Το όνομα της πόλης αναφέρεται ακόμη μια φορά σε μεταγενέστερη εποχή . Ο Πολύβιος εξιστορεί μια θαρραλέα πορεία του Ρωμαίου στρατηγού Ακίλιου Γκλάβριου από την πεδιάδα του Σπερχειού προς την Καλλίπολη το 191 π.Χ. Αλλά σταθμός   στην ιστορία της πόλης υπήρξε η ολοκληρωτική καταστροφή της από τους Γαλάτες στα 279 π.Χ , που μνημονεύει ο Παυσανίας . Οι λίγοι κάτοικοι , κυρίως γυναικόπαιδα και γέροντες , σφαγιάσθηκαν , τα δημόσια κτίρια και οι ναοί κάηκαν . Τέτοιες ανόσιες πράξεις ήταν πρωτοφανείς για τους Έλληνες μέχρι τότε .

   Οι πρώτες έρευνες που έγιναν το 1970 /71 και 1975/76 , έφεραν στο φως αξιόλογα αρχιτεκτονικά λείψανα στην εσωτερική πλευρά των τειχών της πόλης . Ανακαλύφθηκαν ακόμα Ελληνιστικοί και Ρωμαϊκοί τάφοι έξω απ' τα τείχη στη βόρεια και νότια Νεκρόπολη , ανάμεσά τους και ένας Ρωμαϊκός τάφος με μαρμάρινες σαρκοφάγους .  Τα αρχιτεκτονικά ερείπια προέρχονται κυρίως από Ελληνιστικούς , Ρωμαϊκούς και πρωτοχριστιανικούς χρόνους . Σημαντικό εύρημα ήταν ένας πρωτοχριστιανικός ναός , ή μάλλον ένα πρωτοχριστιανικό κτίσμα σε ρυθμό βασιλικής , με δάπεδο από μωσαϊκό , πλούσια διακοσμημένο και με επιγραφές , που σήμερα φυλάγεται στο Μουσείο των Δελφών .΄

   Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Δελφών , εγκαινίασε το 1977 ένα διεθνές έργο ανασκαφών , η κάτω πόλη διαιρέθηκε σε τρία τμήματα , τον βόρειο , τον μεσαίο και τον νότιο τομέα . Η Γαλλική σχολή ανάλαβε ανασκαφές στο βόρειο τομέα , κάτω απ' τη διεύθυνση του Robert  Raffieneur αι ανακάλυψε ερείπια οικοδομών που είχαν κτιστεί από χρησιμοποιημένα υλικά παλιότερων οικοδομημάτων . Ανάμεσα σ' αυτά και μεγάλα τεμάχια από ορθοστάτες μιας αψίδας ( εξέδρας ) , πρώιμης Ελληνιστικής εποχής , με ενδιαφέρουσες επιγραφές . Στον κεντρικό τομέα έκαναν ανασκαφές Αμερικάνοι αρχαιολόγοι , κάτω απ' τη διεύθυνση της καθηγητρίας Sharron Herbert στα1977 για ένα μικρό χρονικό διάστημα και προχώρησαν σε βάθος ως το φυσικό βράχο .