Πως σώθηκε η Ελλάδα

ΔΗΜΟΣΙΕΎΤΗΚΕ ΣΤΙ

Μάχη ΚΑΛΛΙΠΟΛΗΣ

Στο βράχο που ο κόρακας σβήνει , γέρνοντας στα κρουσταλλένια νερά
του Μόρνου κι απλώνει το γεφύρι του Στενού , τα παλιά-παλιά χρόνια , ανθούσε
πόλη έμορφη , η Αιτωλική Καλλίπολη . Στις μέρες μας , ένα γκρενισμένο τείχος και
σωρός ονόματα , σπαρμένα δω κι’ εκεί , μαρτυράνε του τόπου τούτου του δύστυχου ,
τη μοίρα .

Ξεχασμένοι , στριμωγμένοι , ανάμεσα στη Γκιώνα και τα Βαρδούσια οι
Καλλιπολίτες , πνιγμένοι στην αφάνεια , καρτέραγαν την τρανή στιγμή , να τους
υψώσει – αστέρια και ήλιους -στην ιστορία , τη γιομάτη θυσίες . Και τη » στιγμή
» , την έφεραν οι Γαλάτες .

Κάπως έτσι έγινε τότε . Οι Γαλάτες ( Κέλτες ) απ’ τον 5ο π.Χ αιώνα
, διάβηκαν τις Άλπεις , πλημμύρισαν την πεδιάδα του Πάδου , κι’ από εκεί
ξαπλώθηκαν – αργότερα – στη Μακεδονία . Νομαδικός λαός , με πολλές πατριές και
μη έχοντας ξεπεράσει την οργάνωση του γένους , ζούσε απ’ το πλιάτσικο πού ‘κανε
κάθε κλάδος , για δικό του λογαριασμό και μόνο . 

Το Φθινόπωρο του 279 , ο τρομερός Βρέννος – με συνάρχοντά του τον
Ακιχώριο – έπεισε και τους υπόλοιπους αρχηγούς να ξεχυθούν κάτω απ’ τον Όλυμπο ,
βάζοντας στο μάτι τους Δελφούς και τ’ άλλα πλούσια ιερά . Για την καινούρια του
επιχείρηση , μάζεψε πολύ στρατό . Πάρα πολύ . Ο Παυσανίας , μιλάει για 152.000
πεζούς και 61.000 ιππείς , με τους υπηρέτες τους . ( Βέβαια τόσοι δεν μπορεί να’
ταν , γιατί αν βάλουμε πως σαν νομάδες , έσερναν μαζί και τις οικογένειές τους ,
θα ‘φταναν το ένα εκατομμύριο ψυχές , πράγμα αδύνατο ). Άλλοι λένε πιό λίγους .
Κι η αλήθεια δεν βρίσκεται , όσοι όμως μαζεύτηκαν , 20 – 30.000 μάλλον – ήταν
αρκετοί .

Σύμμαχός τους , μπροστά , έτρεχαν οι διαδόσεις , μια φήμη που τους
ήθελε απάνθρωπους , τρομερούς , σκληρούς , ανθρωποφάγους κι ότι άλλο χώραγε ο
νους . Τούτο ξύπνησε τους Έλληνες , τους έκανε να παρατήσουν τις φαγωμάρες και
να ενωθούν , για να σταθούν εμπόδιο στον εχθρό ,που θόλωνε τον ουρανό με τον
κουρνιαχτό που σήκωναν οι πολεμιστές του .

Τριάντα χιλιάδες άντρες αρματώθηκαν στις Θερμοπύλες , βάζοντας
αρχηγούς – για την παλιά δόξα και για τ’ ότι στεόλαν και μεγάλη δύναμη – στους
Αθηναίους , μ’επικεφαλής τον Κάλλιπο . Οι Αιτωλοί κι οι Οζόλες Λοκροί , έδωσαν
το » παρών » στο εθνικό αυτό προσκλητήριο με αρκετούς πεζούς – κατάλληλους για
κάθε είδους μάχη – μπόλικο ιππικό , εφτακόσιους ενενήντα » ψιλούς » και πάνω
από εφτά χιλιάδες οπλίτες , με στρατηγούς τους : Πολύαρχο , Πολύφρονα και
Λακράτη . Στην πρώτη κρούση των επιδρομέων , η ατσαλένια θέληση των υπερασπιστών
τους τσάκισε και τους ξανάστειλε στη Θεσααλία . Ο βρέννος , ψύχραιμος , γερός
οδηγητής , δεν τα ‘χασε .

Για να τους αναγκάσει να φύγουν εξασθενίζοντας τη φρουρά , χώρισε
τους μισούς πεζούς , πρόσθεσε κι οχτακόσιους ιππείς και βάζοντας αρχηγούς τον
Ορεστόριο και τον Κόμβουτι – τους χάραξε γραμμή – κάνοντας ελιγμό πίσω στη
Θεσσαλία , να χτυπήσουν στη γειτονική Αιτωλία . Πιστοί στις εντολές του , δεν
άφηναν χλωρό χορτάρι όπου πατούσαν . Κι’ ήταν γραφτό να γίνει έτσι
.

Μια γενιά πριν , η κόρη του βασιλιά των Χαόνων , Φαεννίς , είχε
πει στους Δελφούς , προβλέποντας την επιδρομή , πως » ο ολέθριος στρατός των
Γαλατών θα λεηλατήσει τον τόπο , όπου περάσει «. Το περίμεναν λοιπόν , οι
Έλληνες . Το περίμεναν , όχι όμως και στο μέγεθος που έγινε . 

Ο Ορεστόριος και ο Κόμβουτις ξεθεμελιώνοντας κάθε τι που τύχαινε
μπροστά τους , άγγιξαν την χωρίς φρουρά – έλειπαν στις Θερμοπύλες οι άντρες –
και δίχως τείχη , Καλλίπολη . Τσακίζοντας την ασθενική αντίσταση , οι Κέλτες ,
λεύτεροι διέπραξαν » ..τα μεγαλύτερα ανοσιουργήματα απ΄όσα εξ ακοής γνωρίζομεν
που δεν ομοιάζουν καθόλου με τολμηρά κακουργήματα ανθρώπων , όπως λέει ο
Παυσανίας . Κάθε άνδρας , χωρίς διάκριση , γέρος ή νέος , έφηβος ή βρέφος στα
στήθια της μάνας του , πέρασε από μαχαίρι . Από τα βυζανιάρικα , όσα ήταν πιό
παχειά αφού τα σκότωναν , έπιναν το αίμα κι’ έτρωγαν τις σάρκες τους . Από τις
γυναίκες , μια και είχαν μάθει για τούτους , όσες μπόρεσαν κι’ όσες πρόλαβαν ,
αυτοκτόνησαν την ώρα που γονάτισαν οι υπερασπιστές . Οι άλλες , όσες έζησαν ,
δέχτηκαν κάθε είδους εξευτελισμούς . Κι’ όσες βρίσκαν Γαλατικά σπαθιά ,
προτιμούσαν τον θάνατο , ενώ και στις υπόλοιπες – δεν άργησε να’ρθει ευεργέτης –
μετά από βασανιστήρια , πείνα και αϋπνία βδομάδων .

Ρήμωσε η Καλλίπολη , οι Καλλιείς , οι άμαχοι , οι γερόντοι , τα
γυναικόπαιδα , οι ανήμποροι χάθηκαν . Οι κατακτητές αφού άδειασαν σπίτια κι
‘ιερά και κάθε τι αξίας , έβαλαν φωτιά κι’ ύστερα περήφανοι , πήραν την κοιλάδα
του Μόρνου , προς τα κάτω , τη Ναύπακτο . Δεν έσωσαν όμως , φτεροκόπησαν τα
μαύρα μαντάτα , κι έφτασαν ως τις Θερμοπύλες . Οι αγγελιοφόροι του κακού ,
σκόρπισαν την είδηση παντού . Οι Αιτωλοί , παράτησαν τις θέσεις τους κι’ έτρεξαν
στη χώρα τους , να σώσουν τις άλλες πόλεις που κινδύνευαν και να πάρουν εκδίκηση
.

Στο μεταξύ , σ’όλη την ΑΙτωλία , όποιος μπορούσε να κρατήσει όπλο
, όποιος ήταν ικανός να κάνει το παραμικρό κακό στον επιδρομέα , ενωνόταν στη
στρατιά από άντρες και γυναίκες , γερόντους και παιδιά – που δυναμωμένη από την
κρίσιμη περίσταση – ορκίστηκε να διαλύσει τον εχθρό .

Ακόμα και από τη θάλασσα , έρχονταν – μόνοι απ’ τους Αχαιούς – οι
γείτονες Πατρινοί , έξυπνοι και αντρείοι μαχητές . Με τους Κέλτες , αντάμωσαν
κάπου κοντά στη Ρέρεση , έδωσαν γερή μάχη , αλλά έχασαν , κάτω απ’ τον όγκο και
την τρελή αποφασιστικότητα των ξένων . Δεν υπεχώρησαν όμως , έπιασαν τα στενά
κι’ ανάγκασαν τους βαρβάρους να υποχωρήσουν . Αυτό ήταν η καταστροφή τους . Στο
γυρισμό , σ’ όλο το δρόμο , δεξι΄;α κι’ αριστερά , στις πυκνοφυτεμένες πλαγιές ,
στα πλούσια πλατάνια , οι Αιτωλοί -με μανιασμένες τις γυναίκες – τους πέταγαν
ακόντια , ξύλα , λιθάρια κι’ ‘οτι άλλο βρίσκαν πρόχειρο . Οι Γαλάτες οπλισμένοι
μόνο με μικρές ασπίδες , δεν μπορούσαν να φυλαχτούν , κι έχασαν πολλούς άνδρες
γιατί – κι όταν τους κυνήγαγαν εκείνοι χάνονταν , μια και δεν είχαν βαρος , και
βγαίναν πιο πέρα , ξαναχτυπώντας τους . Το κακό ήταν μεγάλο , πάνω από τους
μισούε Κέλτες χάθηκαν σ’ αυτόν τον κλεφτοπόλεμο , κι’ όσοι μείναν – κουρέλια
στην ψυχή – δεν μπόρεσαν να μη νικηθούν αργότερα στη μάχη των Δελφών
.

» Έτσι , μολονότι αι συμφοραί των Καλλιέων είναι τόσον μεγάλαι ,
ώστε να κάνουν και τα αναγραφόμενα εις τα Ομηρικά έπη , περί Λαιστρυγόνων και
Κυκλώπων , να μη φαίνονται ως αναληθή , η επελθούσα εκδίκησις ήτο ανταξία » ,
σημειώνει ο Παυσανίας . Η συντριβή των Γαλατών , βέβαια , δεν ήταν απλή
Αιτωλολοκρική νίκη , σώθηκε η Ελλάδα .

Στη Μακεδονία , υπήρχαν κι άλλοι Κέλτες , έτοιμοι να τρέξουν , αν
τους καλούσαν οι συμπατριώτες τους . Τι θα γινόταν ; Αν ο Βρέννος δε νικιόταν ,
μετά τον αφανισμό της Καλλίπολης , φαίνεται απίθανο αν θα υπήρχε δύναμη να τον
κρατήσει στον Ισθμό ή αλλού , ενώ – όπως να’χε – είναι σίγουρο πως θα ρήμαζε τη
χώρα κα θα’ ταν δύσκολο να διωχτεί . Κι ήταν φοβεροί στο » μάζεμα » . Τόσο
φοβεροί – που για να καταλάβει κανένας – αρκεί ν σημειωθεί πως οι Πατρινοί , από
τα λάφυρα που πήραν , απ’ όσα είχαν κλέψει οι Κέλτες – έφτιαξαν στην αγορά τους
, το πιό καλό Ωδείο στην Ελλάδα , μετά της Αθήνας .

Απ’ το θρίαμβο ανάσαναν όλοι . Οι Αμφικτίονες , όρισαν ειδική
γιορτή – τα Σωτήρια – κι οι Θεσπιείς αφιέρωσαν στην Ολυμπία , αδριάντα του
Αιτωλού στρατηγού Ευρύδαμου . Του ίδιου – κι αγάλματα και άλλων Αιτωλών
στρατηγών – ύψωσαν κι οι Αιτωλολοκροί στους Δελφούς , μαζί με μαρμάρινα της
Αρτέμιδας , της Αθηνάς και του Απόλλωνα ( δύο ) ενώ τέλος , σκάλισαν τρόπαια κι
άγαλμα οπλισμένης γυναίκας , που συμβόλιζε την Αιτωλία και το ‘ βαλαν κι αυτό
στο ιερό , μαζί με πολλά όπλα των Κελτών που στήθηκαν – απ’ τους ιερείς – πλάϊ
στις χρυσές ασπίδες , εκείνες που χάρισαν οι Αθηναίοι μετά τη νίκη στο Μαραθώνα
, όταν έσωσαν κι αυτοί – όπως οι Αιτωλοί – την Ελλάδα .

Η ολοζώντανη αυτή ιστορική περιγραφή της καταστροφής της
Καλλίπολης , που κυριολεκτικά..» ξεχειλίζει » απ’ το μοναδικό περιγραφικό
λογοτεχνικό ύφος του αξέχαστου Λιδορικιώτη Γιώργου Καψάλη , δημοσιεύτηκε στην
Αθηναϊκή ημερήσια εφημερίδα » Βραδυνή » στις 13 Δεκεμβρίου 1965 

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρoς

Η Μεταμόρφωση του Σωτήρoς, μια παμπάλαια εκκλησία στις όχθες του Κόκκινου ,παραπόταμου του Μόρνου , ήταν ένα από τα δυο εξωκλήσια του χωριού που και τα δυο γιόρταζαν τον Αύγουστο. Το άλλο ήταν της Παναγίας ,γνωστό ως Αΐμονή, κτισμένο στις όχθες του Μόρνου σε ένα μικρό ύψωμα απέναντι από το αβορόρεμα και γιόρταζε στις είκοσι τρεις .
Από πολύ παλιά όλοι, μικροί μεγάλοι ,περιμέναμε την μέρα αυτή με ιδιαίτερη προσμονή  και από  νωρίς το πρωί παρέες παρέες μαζευόμασταν και πιάναμε τις θέσεις μας γύρω από την εκκλησία .
Η κάθε οικογένεια η μάλλον το κάθε σόι είχε "αγκαζάρει " από πάππου  προς πάππου την θέση του . Μάλιστα  κάποιοι μερακλήδες για να ενισχύσουν  τον ίσκιο των μεγάλων πλάτανων που αφθονούσαν στην περιοχή ,  έκαναν και τα περίτεχνα τσαρδάκια σκεπασμένα  με δεματσούλες.
Βέβαια η φήμη του πανηγυριού ξεπερνούσε τα όρια της κοινότητας μας και είχαμε πολλούς  προσκυνητές από την διπλανή κοινότητα την Γρανίτσα ( Διακόπι) και μπορώ να πω ,πως και λόγω της στενής γειτνίασης οι γρανιτσιώτες το θεωρούσαν και σαν δικό τους πανηγύρι .
Πολλοί προσκυνητές ερχόντουσαν από το Βελούχι  ,την Αγλαβίστα,την Πενταγιού,το Κλήμα ,το Σεβεδίκο ,τον Αβορο , από τα διπλανά  Χανιά και από τα Χάνια του Στενού και δεν απουσίαζαν και οι προσκυνητές από την πρωτεύουσα της επαρχίας μας το Λιδωρίκι .
Οι νοικοκυρές είχαν ετοιμάσει και είχαν φέρει μαζί  τους τα λιτά αλλά πεντανόστιμα φαγητά τους και οπωσδήποτε τις περίφημες κολοκυθόπιτες  και τηγανισμένα ψάρια από τον ποτάμι μας τον Μόρνο .

Ας γυρίσουμε στο πανηγύρι , αμέσως μετά την λειτουργία στρώναμε τραπέζι και ακολουθούσε γλέντι με ζωντανή μουσική από οργανοπαίχτες της γύρω περιοχής όπως οι Καρμαίοι από το Σεβεδίκο , Φαλιαμπάλιας ,Πανάγος κτλ.
Βέβαια και οι δυο μαγαζάτορες του χωριού μας  (Καραμπέτσος και Καραγιάννης) για τις ανάγκες της ημέρας μετέφεραν τα μαγαζιά τους στο προαύλιο χώρο της εκκλησίας , και παρόλη την νηστεία , το κοκορέτσι και η ψητή προβατίνα έδιναν και έπαιρναν ....
Για τα παιδιά ήταν ακόμη μεγαλύτερη  η χαρά τους γιατί από το πάγκο που κάποιος μικροπωλητής έστηνε ( Γιαλαμάς ,Καλμαντής,κτλ) μπορούσαν (;) να αγοράσουν διάφορα μπιχλιμπίδια από σουγιάδες μέχρι σφυρίχτρες .
Επίσης και οι φωτογράφοι ήσαν παρόντες για τα οικογενειακά και όχι μόνο ενσταντανέ . Ο Γιαλαμάς από το Λιδωρίκι και ο Πανουργιάς ( Κολοκυθάς ) ο Νίκος που είχε καταγωγή από το χωριό μας .
Το γλέντι βαστούσε μέχρι αργά το απόγευμα και ουσιαστικά μέχρι  την ώρα  του σκάρου μια και οι περισσότεροι πανηγυρτζήδες είχαν και τα πράματα τους και έδιναν ραντεβού για το άλλο πανηγύρι του χωριού στις 23 Αυγούστου της Αΐμονής..

Ο Σύλλογος Κοκκινιωτων Δωριδος σας ενημερώνει ότι φέτος θα πραγματοποιηθούν διάφορες εκδηλώσεις στο Χωριό μας. Από 7-9 Αυγούστου υπό την καθοδήγηση της καλλιτέχνιδος Άννα Κρανιά-Μολινδρη θα πραγματοποιηθούν μαθήματα ντεκουπάζ σε κυρίες που θα βρίσκονται στο χωριό. Στις 10 Αυγούστου θα πραγματοποιηθεί για πρώτη φορά ΓΙΟΡΤΉ ΓΛΥΚΟΎ προσφορά από κυρίες του χωριού μας. Στις 11-12 Αυγούστου θα πραγματοποιηθεί έκθεση ζωγραφικής για παιδιά από 4-14 ετών που θα βρίσκονται στο χωριό. Τα υλικά για την ζωγραφική θα δωθουν από τον Σύλλογο. Το θέμα θα είναι ζωγραφίζω το χωριό μου. Όλα τα παιδιά θα βραβευτούν. Στις 14 Αυγούστου θα γίνει το καθιερωμένο όπως κάθε χρόνο πανηγύρι στην πλατεία του Αγίου Βασιλείου. Ο σημαντικότερος στόχος μας είναι η διατήρηση της παράδοσης, το αντάμωμα καθώς και η διασκέδαση των συγχωριανων και φίλων που αγαπούν το χωριό μας και μας τιμούν με την παρουσία τους.    
  Σας περιμένουμε.                

 ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΌ ΣΥΜΒΟΎΛΙΟ

Παραδοσιακοί χοροί στο Λιδωρίκι

 

Ευάγγελος Γ. Σπύρου,  16/7/2019 - 12:13

• facebook
• twitter
• linkedin

Ποιος ήταν ο Επειός, ο γιος του Πανοπέα από τη Φωκίδα, και τι διδάσκει στην καθημερινότητά μας;

Ο Επειός ήταν γιος του Πανοπέα από τη Φωκίδα. Έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο με τριάντα πλοία από τις Κυκλάδες. Αυτός, με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς, κατασκεύασε τον Δούρειο Ίππο, με τον οποίο κυριεύτηκε η Τροία.

Ο Όμηρος γράφει για τον Επειό στην «Ιλιάδα», Ραψωδία Ψ 665-699, και στην «Οδύσσεια», στη Ραψωδία Θ 492-520, όπου στο νησί των Φαιάκων ο Οδυσσέας παρακαλεί τον ξακουστό τραγουδιστή Δημόδοκο να του τραγουδήσει για το ξύλινο (Δούρειο) άλογο (Ίππο) που έκαμαν ο Επειός και η Παλλάδα Αθηνά. Για το έργο του Επειού, τον Δούρειο Ίππο, κάνει πάλι αναφορά ο Όμηρος στη Ραψωδία λ της «Οδύσσειας», όταν ο Οδυσσέας κατεβαίνει στον Άδη και συνομιλεί με πολλούς και μεταξύ των άλλων περιγράφει (1523) πώς μπήκαν στο ξύλινο άλογο, του Επειού έργο, και πώς αυτός όριζε τα πάντα, πότε η κρύπτη να ανοίγει και πότε να κλείσει και ποιων τα πόδια έτρεμαν και ποιων όχι και ποιων έτρεχαν δάκρυα στα μάτια και ποιοι παρακαλούσαν να βγουν με τα σπαθιά τούς Τρώες να βλάψουν...

Άγνωστο είναι πόσοι Έλληνες γνωρίζουν τον Επειό και κυρίως πόσα Ελληνόπουλα της πατρίδας του Φωκίδας.

Το ίδιο ισχύει για το πόσοι ασφαλιστές γνωρίζουν τον Επειό. Όμως τα μηνύματα του Δούρειου Ίππου που έφτιαξε με βοήθεια της θεάς Αθηνάς είναι σημαντικά στην καθημερινότητα όλων και κυρίως τρία βασικά.

Πρώτον, οι Έλληνες πολεμούσαν δέκα χρόνια και δεν νίκησαν με τακτικό στρατό και τους πιο ξακουστούς στρατιώτες και στρατηγούς (Οδυσσέας, Αγαμέμνων, Αχιλλέας, Μενέλαος, Αίαντας, Διομήδης, Νέστωρ, Αγαπήνωρ, Μελέαγρος, Ιδομενέας, Τληπόλεμος, Νηρέας, Πρωτεσίλαος, Φιλοκτήτης, Μαχάονας και πολλοί ακόμα).

Δεύτερον, καθοριστικό ρόλο έπαιξε ο Δούρειος Ίππος.

Τρίτον, η θεά Αθηνά δίνει στον Επειό έμπνευση και βοήθεια.

Αυτά τα τρία μηνύματα ήθελα να μοιραστώ με όσους διάβασαν αυτό το άρθρο, έχουν εφαρμογή σε άτομα, ομάδες, οικογένειες, εργάτες, διευθυντές, διευθύνοντες συμβούλους, managers και στην ασφαλιστική μας αγορά κυρίως, που τόσα εκατομμύρια ευρώ επενδύει σε εκπαίδευση, οργάνωση, ανθρώπινο δυναμικό, προϊόντα, επικοινωνία, κτίρια, εγκαταστάσεις, μηχανοργάνωση, πληροφορική κ.λπ.

«Ο Κίτσος Τζαβέλας, πιάνοντας τά χωριά Βελούχοβο, Γρανίτσα καί Αρτοτίνα, μπόρεσε καί απόκλεισε 800 Αλβανούς στό χωριόΛαμποτίνα. Αρματολοί πού είχαν προσκυνήσει, όπως ο Βασίλης Μαστραπάς, ο Κομνάς Τράκας καί ο Γιάννης Φαρμάκης, πήραν τά όπλα καί μπήκαν ξανά στόν Αγώνα, στό πλευρό τού Κίτσου Τζαβέλα, πού η δύναμή του είχε φθάσει στούς 1800 άνδρες. Κάλεσε τότε τούς Αλβανούς νά παραδοθούν. Η γραφή πού τούς έστειλε ήταν στήν ελληνική καί γι' αυτό ο αρχηγός τών Αλβανών, ο ντερβέναγας τών Κραβάρων Αχμέτ Νεπρεβίστανης τού έστειλε τήν ακόλουθη αποκριτική επιστολή:

"Αγαπητέ μου Κίτσο Τζαβέλα. Τό γράμμα σου έλαβα, τά γραφόμενά σου καλώς εκατάλαβα. Τζαβέλα ήξευρε ότι από τόν καιρόν όπου έβαλα τό ντουφέκι εις τόν ώμον στοχάζομαι τόν εαυτό μου τώ όντι διά βασιλέα καί τά ιδικά σου τά ελληνοκορφομπλίσματα νά τά ειπής εκεί οπού περνάνε, ειδέ εις εμένα μένουν άκαιρα, ορφανέ! Ότι άν θέλης νά δείξης τό ελληνικό σου έρχεσαι εδώ καί τότε θέλεις καταλάβει, δυστυχισμένε, εκείνους όπου τρώγουν τά ψημένα κάστανα. Ορέ Κίτσο Τζαβέλα, τό νά μού λέγης ότι η Υψηλή σου Πόρτα τής Ρωσίας πολεμά τά κάστρα τής Πόλεως καί τόν βασιλέα μας τόν έχουν κλεισμένο εις Ουτζκαλεσή, τό γνωρίζεις, καϊμένε, ότι μ' αυτά σάς γελούν οι Φράγκοι, καί σάς στέλνουν εδώ, διά νά σάς σκοτώνωμεν σάν τά σκυλιά, καί έχομεν ελπίδα εις τόν Θεόν, όπου ο πολυχρονεμένος βασιλέας μας τήν Υψηλήν Πόρταν τής Ρωσίας θέλει τή χαμηλώσει.

Λέγεις ότι ο τόπος είναι ελληνικός. Ήξευρε ότι εγώ όπου έχυσα τόσον αίμα ως καθώς λέγεις, άλλον τόσον θέλεις χύσει καί εσύ, καί τότε θά φάς Κράβαρα καί Λοιδορίκι. Πλήν μή στέλνεις καί μαζώνεις καρβουναραίους, ότι αυτοί διά κάρβουνα ηξεύρουν καί όχι διά ντουφέκι, πολλά λόγια δέν σού λέω. Σύρε εκεί όπου ήλθες, ορφανέ! Ότι σάς λυπούμαι όπου εμείνατε τρείς Σουλιώτες καί θά χαθήτε όλοι. Καί διά τόπον ελληνικόν όπου τόν λέγεις εδώ, τόπος είμαι εγώ καί νησαλά (άν θέλει ο Αλλάχ), θέλεις μέ γνωρίσεις ογλίγωρα. Μωρέ, Κίτζο, εγώ σέ ηξεύρω Αρβανίτην ωσάν εμένα, εσύ πού στό διάβολον τά έμαθες αυτά τά ελληνικά καί εγώ δέν τά ηξεύρω;"

Δέν πέρασε όμως ένας μήνας καί ο Κίτσος Τζαβέλας έδειξε τό "ελληνικό" του στόν επηρμένο Αλβανό, πού κατάλαβε ποιός τελικά τρώει τά "ψημένα κάστανα"! Στίς 22 Οκτωβρίου 1827, οι πολιορκημένοι Αλβανοί έκαναν προσπάθεια νά σπάσουν τόν ελληνικό κλοιό. Απέτυχαν παταγωδώς. Από τούς 800, μόνο 150 σώθηκαν στό φρούριο τής Ναυπάκτου. Οι άλλοι σκοτώθηκαν καί μόνο 80 αιχμαλωτίστηκαν. Ανάμεσά τους καί ο Αχμέτ Νεπρεβίστανης. Ο Κίτσος διέταξε νά τούς σφραγίσουν μέ πυρωμένο σίδερο πού είχε τήν παράσταση τού αναγεννώμενου Φοίνικα.»

Σαράντος Καργάκος Αλβανοί, Αρβανίτες, Έλληνες

Δυνατός σαν το σίδερο και γλυκός σαν τη ζάχαρη!!

Δυνατός σαν το σίδερο και γλυκός σαν τη ζάχαρη!!

Ασυνήθιστη κίνηση εκείνο το πρωινό της εικοστής Οκτωβρίου, στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα, στο σπιτικό του Μπάρμπα Κώστα ή Κώτσιου όπως ήταν πιο γνωστός στον μικρό εξωχώριο αγροτικό διάσπαρτο οικισμό στην κοιλάδα του Μόρνου με τα όμορφα και γόνιμα παρόχθια αγροκτήματα .

Στα παλιότερα χρόνια οι άνθρωποι είχαν μια καλύτερη, συνήθως βιωματική, αντίληψη για την φύση και τους κινδύνους και με περισσή φροντίδα επέλεγαν να κτίζουν τα χωριά τους σε μέρη με το κατάλληλο κλίμα .

Οι κάμποι και οι παραποτάμιες τοποθεσίες με τις έντονες υγρασίες και τους πάγους, τα έλη με τα κουνούπια και τις θανατηφόρες ελονοσίες δεν ήσαν ιδανικοί τόποι για μόνιμη διαμονή .

Έκτιζαν τα σπίτια τους σε κατάλληλα ημιορεινά και ορεινά μέρη και πηγαινοερχόντουσαν στους κάμπους για τις καθημερινές εργασίες .
Έτσι και εδώ, στην κοιλάδα του Μόρνου, σχεδόν όλα τα χωριά ήσαν κτισμένα στα ψηλά, πέριξ της κοιλάδας, σε μέρη που ήσαν καλά προφυλαγμένα και με πιο υγιεινό κλίμα .
Το καθημερινό πήγαινε έλα, οπωσδήποτε βασανιστικό και σίγουρα χάσιμο χρόνου, ανάγκαζε πολλούς να κτίζουν και στους αγρούς τους πρόχειρα καταλύματα και σε κάποιες περιόδους, κυρίως το καλοκαίρι έμεναν εδώ σχεδόν μόνιμα .

Μια τέτοια περίπτωση ήταν και του μπάρμπα Κώτσιου που καμία τριανταπενταριά χρόνια πριν όταν γύρισε από την Αμερική αγόρασε μια μεγάλη έκταση και άρχισε να την καλλιεργεί. Έκτισε δε στην αρχή ένα μικρό υπόστεγο που σιγά σιγά μετεξελίχθηκε σε ένα ολοκληρωμένο αγροτόσπιτο – σε ένα πλήρες μόνιμο νοικοκυριό .
Ο μπάρμπα Κώτσιος, με πατημένα τα εβδομήντα , δούλεψε σκληρά στην Αμερική σχεδόν είκοσι χρόνια ανοίγοντας δρόμους και σύριγγες στα γρανιτώδη όρη και απλώνοντας σιδηροτροχιές στην Μινεσότα . Στην μακρόχρονη παραμονή του στα ξένα μόνο δυο φορές έκανε το ταξίδι της επιστροφής , μια-μόνιμα-  λίγο πριν το κραχ του είκοσι εννιά  και αρκετά χρόνια παλιότερα για να πολεμήσει στους βαλκανικούς πολέμους .
Ήταν ένας πράος και καλοκάγαθος άνθρωπος με χαλύβδινη θέληση και υπομονή και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους συγχωριανούς του για την ακεραιότητα του χαρακτήρα του και την σοφία του .
Η μακρόχρονη παραμονή του στην Αμερική, πέρα από την καλή γνώση των εγγλέζικων,  του πρόσφερε επίσης πλούσια εμπειρία και πρωτόγνωρες γνώσεις από τον Νέο Κόσμο που σαφώς έλλειπαν από την μικρή και απομονωμένη κοινωνία της ορεινής Δωρίδας .

Ο μπάρμπα  Κώτσιος ήταν πολύ καλός αφηγητής και με υπερηφάνεια διηγείτο πάμπολλες φορές την συμμετοχή του στη πολιορκία των Ιωαννίνων, τη πτώση του Μπιζανίου και την είσοδο του στα Γιάννενα με το στρατιωτικό σώμα που συνόδευε τον διάδοχο Κωνσταντίνο.
Είχε αποκτήσει έξι  παιδιά , τεσσάρα από τον πρώτο του γάμο και δυο από τον δεύτερο είχε χάσει τις δυο κόρες του και τη πρώτη γυναίκα του από αρρώστιες,  που σήμερα θα θεραπευόντουσαν  πανεύκολα .Το σπίτι της οικογένειας Κ.Δ. ΜΠΕΡΤΣΙΑ στην θέση Μαρμαράκι, σήμερα στο βυθό της λίμνης Μόρνου.

Αυτό το πρωινό φαίνεται να είναι πολύ σημαντικό για τον μπάρμπα Κώστα .
Η νύφη του η Ευθυμία γυναίκα του μικρού γιου του , του Γιώργου, θα έφερνε στο κόσμο μια καινούργια ζωή . Ο Γιώργος ήταν το στερνοπούλι του, ήταν δε και ο μόνος που έμεινε μαζί του μια και οι υπόλοιποι τρεις γιοί του είχαν διαλέξει από χρόνια τον δρόμο της ξενιτιάς .
Ο Δημήτρης και ο Θεμιστοκλής από τον πρώτο του γάμο είχαν μετακομίσει πριν από τον πόλεμο στην Αθήνα όπου επαγγελματικά είχαν αποκατασταθεί και είχαν στήσει τις δικές τους οικογένειες.
Ο Σπύρος από το δεύτερο γάμο είχε εδώ και τέσσερα  χρόνια μετακομίσει και αυτός στην Αθήνα όπου δούλευε και μάθανε την τέχνη του μηχανικού αυτοκινήτων σε στρατιωτικό εργοστάσιο .
Τα εργατικά χέρια που είχε η οικογένεια του μπάρμπα Κώστα και που μπορούσαν να βοηθήσουν στις αγροκτηνοτροφικές εργασίες λιγόστευαν και έπρεπε επειγόντως να ενισχυθούν.
Την λύση την έδωσε ο γάμος του νεαρού Γιώργου , μόλις 19 χρόνων, με την Ευθυμία, δυο χρόνια μεγαλύτερη του που ήταν μια από τις πιο αξιότερες κοπέλες του χωριού.
Πριν δέκα μήνες η Ευθυμία ήλθε νύφη σε αυτό το σπίτι και σήμερα ετοιμάζεται να φέρει το πρώτο παιδί . Μεγάλο γεγονός τα γεννητούρια σε ένα νιόπαντρο ζευγάρι. Έφθανε η στιγμή της ολοκλήρωσης του γάμου, η ευχή για «καλούς απογόνους» έπιανε τόπο. Έχουν έλθει να της συμπαρασταθούν και οι λίγες γυναίκες που ζουν στα πέντε -έξι σπίτια που είναι διάσπαρτα στα παρακείμενα αγροκτήματα σε μια ακτίνα τριών-τεσσάρων χιλιομέτρων .

Ευθυμία έχει αρχίσει να πονά ενώ δίπλα η μάνα της και η πεθερά της την ενθαρρύνουν και την στηρίζουν ψυχολογικά, «σιώπα κορούλα μου, κουράγιο καλή μου, όλα θα τελειώσουν καλά» ακούγονται όλα γλύκα οι κουβέντες τους, βάλσαμο για την νεαρή ετοιμόγεννη .
Καλή ξελευτεριά ακούγεται και ξανακούγεται στο μικρό δωματιάκι .

Η Ευθυμία καλοκαμωμένη γυναίκα, συνεσταλμένη με τόσους ανθρώπους γύρω της, συγκρατούσε όσο μπορούσε τους λυγμούς και τα φωνητά αλλά κάποιες στιγμές δεν άντεχε και ξεφώνιζε.
Ο Γιώργος, ο άνδρας της, όπως και οι υπόλοιποι άνδρες περίμεναν με αγωνία έξω στο μπαλκόνι και ξαφνικά ακούγεται ο μπάρμπα Κώστας να φωνάζει με στεντόρεια φωνή, «έρχεται».
Όλοι κοιτάζουν στον απέναντι λοφίσκο, στο μονοπάτι που ερχόταν από το χωριό, διακρίνεται καθαρά ένα μουλάρι και η μορφή της Γαλάτως, η πρακτική μαμμή που είναι καβάλα στο ζώο που του φωνάζει επιτακτικά να πάει πιο γρήγορα.

Σε λίγα λεπτά η μαμμή ξεπεζεύει και ανεβαίνει γρήγορα τα σκαλιά και μπαίνοντας στην πόρτα αφήνει να συρθεί η ζώνη της! Ήταν το γούρι, «έτσι να σύρει το μωρό και να βγει εύκολα».
Φτάνει κοντά στην Ευθυμία και πριν την μιλήσει βάζει στο στόμα της νερό, που της προσφέρει η κυρά Βασιλική, η μάνα της επίτοκης, και μετά το ρίχνει ανάμεσα στα στήθια της ετοιμόγεννης και λέει την ευχή, «όπως τρέχει το νερό έτσι να κατέβει το παιδί».
Μετά χαϊδεύει την Ευθυμία και της εύχεται καλή λευτεριά και αρχίζει την εξέταση, την κοίταξε από εδώ, την ψηλάφισε από εκεί και όλα καλά ήταν η γνωμάτευση .

Η ώρα περνούσε βασανιστικά για όλους, οι πόνοι δυνάμωναν και η Γαλάτω βοηθούσε με τα λόγια και τα χέρια της την Ευθυμία. Η μαμμή ήταν μεν πρακτική αλλά οι γνώσεις που είχε αποκτήσεις από τις δεκάδες γεννήσεις της έδινε την αυτοπεποίθηση και το αέρα να λειτουργεί αποτελεσματικά και να την εμπιστεύονται απόλυτα οι ετοιμόγεννες .
Οι πόνοι έφτασαν στην κορύφωση και με την χρηστική βοήθεια της Γαλάτως η Ευθυμία λευτερώθηκε και γέννησε έναν πραγματικό παίδαρο.
Οι άλλες γυναίκες ανέλαβαν να φροντίσουν την λεχώνα , η μαμμή άρχισε να φροντίζει το μωρό και ακούστηκαν και τα πρώτα κλάματα προς μεγάλη ανακούφιση όλων.

Τότε μπαίνει στο δωμάτιο ευθυτενής και κοτσονάτος ο μπάρμπα Κώστας και φωνάζει δυνατά στην γυναίκα του: «Μαρία φέρε το ταψί και το κουτί με την ζάχαρη».
Λάμποντας από χαρά και ευχαρίστηση παίρνει προσεκτικά το μωρό και το βάζει στο σιδερένιο ταψί φωνάζοντας δυνατά: «να γίνεις δυνατός σαν το σίδηρο» και ταυτόχρονα με ένα μικρό κουταλάκι του βάζει ζάχαρη στο στόμα και συνεχίζει την ευχή: «και γλυκός σαν την ζάχαρη».

Ο Κωνσταντίνος Δ.Μπερτσιάς σε ηλικία 80 ετών στην αυλή του σπιτιού του ετοιμάζεται να πάει στο πανηγύρι της Αϊμονής,(23 Αυγούστου) .

πόνημα δημιουργικής γραφής.
Κ.Γ.Μπερτσιάς
Ιουνιος 2019

Από δεξιά, η Αικατερίνη Στέφου και η μητέρα της Τασία Καραδήμα. 

Φωτό από το προσωπικό αρχείο του Θανάση Στέφου.

Μερική άποψη της λίμνης από τον Άγιο Αθανάσιο (Πάνω από τα παλιάμπελα.)

μερική άποψη του χωριού από το νεκροταφείο

το εκκλησάκι Άγιος Αθανάσιος πάνω από τα παλιάμπελα, θέση λούστρες, δημιούργημα της οικογένειας Γ ΚΟΡΑΚΗ ( της Αγγέλως γιος )

1974

η γέφυρα στο ΣΤΕΝΟ

Δήμος Δωρίδας

• ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 

Αποφασισμένος για τη νίκη στον δήμο Δωρίδας ο Τάσος Φλώρος

Ανατροπές έφερε η εκλογική αναμέτρηση στον δήμο της Δωρίδας. Ο συνδυασμός του δημάρχου Γιώργου Καπεντζώνη δεν κατάφερε νίκη από τον πρώτο γύρο, καθώς ο δεύτερος σε ψήφους, Τάσος Φλώρος, εμφανίστηκε ιδιαίτερα ενισχυμένος σε περιοχές με υψηλή συγκέντρωση ψηφοφόρων, όπως αυτές της δημοτικής ενότητας Ευπαλίου και Λιδωρικίου.

Ο κ. Φλώρος αν και υποτιμήθηκε ως αντίπαλος, λανθασμένα προφανώς όπως αποδεικνύει το αποτέλεσμα, συσπείρωσε τον πυρήνα της Νέας Δημοκρατίας παρά το γεγονός ότι είχε πολλά στελέχη της και ο κ. Καπεντζώνης στο ψηφοδέλτιό του. Η στήριξη, όμως που δέχεται και από στελέχη του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ, ως ένα άτομο με προφίλ ευρείας αποδοχής τού εξασφάλισε ένα ποσοστό που οδήγησε τον αντίπαλό του σε δεύτερο γύρο εκλογών.

Το προφίλ του κ. Φλώρου φαίνεται να είναι περισσότερο κοντά στον, επίσης ενισχυμένο από το αποτέλεσμα, Θάνο Ασημάκη, η στάση του οποίου κρίνεται καθοριστική για την τελική διαμόρφωση του αποτελέσματος την προσεχή Κυριακή.

Ο Τάσος Φλώρος στην επιστολή του εμφανίζεται αποφασισμένος και τονίζει: «Αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά όλες και όλους τους δημότες της Δωρίδας που στηρίξατε με την ψήφο σας την προσπάθειά μας, δίνοντας ένα ηχηρό μήνυμα και ένα δυναμικό παρών στα δρώμενα του τόπου μας.

Ευχαριστώ και συγχαίρω τους υποψήφιους δημοτικούς συμβούλους του Συνδυασμού μας για τον καλό αγώνα που δώσαμε και συνεχίζουμε να δίνουμε για το καλό του τόπου μας με ήθος, αξιοπρέπεια, χωρίς αλαζονεία και παραγοντισμούς.

Δηλώνω δυνατός και αποφασισμένος να οδηγήσουμε μαζί τον τόπο μας σε μια Νέα Εποχή και καλώ όλους τους ψηφοφόρους της Δωρίδας να συμμετάσχουν στην εκλογική διαδικασία της Κυριακής. Η ψήφος σας είναι καθοριστική για την επόμενη μέρα της Δωρίδας μας!».

ΣΠΥΡΟΣ ΜΠΕΡΤΣΙΑΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΕΡΤΣΙΑΣ, ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ

Τρεις αξέχαστοι παλιοί Κοκκινιώτες, από δεξιά : Θύμιος Καραγιάννης , Κώστας Κολοκυθάς και Θανάσης Καραδήμας .

από τον Κόκκινο ο επικεφαλής της ΝΕΑΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΩΡΙΔΑ 

 ΦΛΩΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΤΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
(Υποψήφιος Δήμαρχος)

Εκλογική  Περιφέρεια Βαρδουσίων

ΚΑΡΑΔΗΜΑ ΘΕΟΔΩΡΑ του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ

ΜΑΡΤΕΚΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΜΠΡΟΥΜΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ

ΣΑΪΤΗ ΤΑΣΟΥΛΑ του ΛΟΥΚΑ

ΣΑΡΑΦΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ του ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

Εκλογική  Περιφέρεια  Ευπαλίου

ΓΕΡΑΝΤΩΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του ΑΝΔΡΕΑ

ΓΙΩΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΑΝΤΩΝΙΟΥ

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΔΙΚΜΑΣΑΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΜΑΥΡΟΔΗ

ΔΙΟΝΑ ΕΛΕΝΗ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΑ του ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ

ΚΑΓΙΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ΕΥΘΥΜΙΟΥ

ΚΑΖΑΝΑ ΜΑΡΙΑ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ

ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΚΑΤΣΑΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΚΑΤΣΑΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

ΚΩΣΤΑΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΙΩΑΝΝΗ

ΣΚΑΝΤΖΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

ΣΟΦΙΟΥ ΣΟΦΙΑ του ΙΩΑΝΝΗ

ΣΤΑΜΑΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ

ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ του ΙΩΑΝΝΗ

ΤΟΜΑΡΑ ΒΛΑΣΙΑ ΝΕΚΤΑΡΙΑ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ

Εκλογική  Περιφέρεια Λιδωρικίου

ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΓΚΟΛΦΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ του ΙΩΑΝΝΗ

ΖΕΚΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΚΑΡΥΜΠΑΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του ΑΧΙΛΛΕΩΣ

ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΡΑΜΜΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ του ΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΤΣΩΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΦΑΚΟΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ

ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ του ΘΕΟΧΑΡΗ

Εκλογική  Περιφέρεια  Τολοφώνος

ΓΚΙΚΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

ΖΩΗΤΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ του ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ

ΚΟΚΜΟΤΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΕΥΘΥΜΙΟΥ

ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ

ΠΕΡΔΙΚΗ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΣΙΨΑΚΟΥ ΤΡΙΑΔΑ του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ

ΣΤΡΟΥΖΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του ΙΩΑΝΝΗ

Ο επικεφαλής του συνδυασμού 

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΩΡΙΔΑ

ΦΛΩΡΟΣ  ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

ο Γιώργος Κ Μπερτσιάς σε επισκευαστικές εργασίες στο σπιτι του στο χωριό γύρω στο 1980

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΡΑΚΗΣ 1980

στη θέση Μαρμαράκι στο κάμπο του χωριού το σπίτι των ΜΠΕΡΤΣΑΊΩΝ  1972 

Ευθυμία Γ. Μπερτσιά στην αυλή του σπιτιού της στο χωριό

Η θεά Αθηνά σώζει την ελιά στην κοιλάδα του Μόρνου.

Η θεά Αθηνά σώζει την ελιά της στη κοιλάδα του Μόρνο


Φθινόπωρο του 1977 και η «κατάρα του Ποσειδώνα για την Αθήνα θα σπάσει οριστικά». Η Αθήνα δεν θα ξαναδιψάσει .
Ο ποταμός Μόρνος, 260 χιλ. από την Αθήνα έδωσε την λύση. Σε ένα στένωμα της κοίτης του, κοντά στη θέση Μαυρονέρι, φτιάχθηκε χωμάτινο φράγμα με υλικά από την εύφορη κοιλάδα που πριν πλουσιοπάροχα της χάριζε τα νερά του ,που έδιναν ζωή στα καλαμπόκια και στα δημητριακά καθώς και στα πλούσια περιβόλια των φιλοπρόοδων καλλιεργητών της κοιλάδας.
Ξεκοιλιάστηκε κυριολεκτικά η περιοχή και όλο το χώμα μεταφέρθηκε και αποτέλεσε την πρώτη ύλη για να κατασκευαστεί το χωμάτινο ανάχωμα πλάτους 350 μέτρων και ύψους 150.
Όλα καλά για τους διψασμένους Αθηναίους και όλα στραβά και μαύρα για τους κατοίκους της κοιλάδας.
Το νερό άρχισε σιγά σιγά να πλημμυρίζει την περιοχή και ο Ποσειδώνας έδινε την ευλογία του να δημιουργηθεί η λίμνη .
Έπρεπε να αφήσουν τα σπίτια και τις περιουσίες τους, να πάρουν μαζί τους τις αναμνήσεις, τα βιώματα τους και τα κόκαλα των προγόνων τους και να ψάξουν για καινούργια πατρίδα .
Κάποιοι το είχαν πάρει απόφαση πολύ πιο πριν και είχαν μεταναστεύσει σε άλλους τόπους .
Η δίκη μου οικογένεια, ήδη από το 1972 που ξεκίνησαν τα έργα , είχε εγκατασταθεί στη Αθήνα , όπου στήσαμε το νέο σπιτικό μας .
Από την Αθήνα μαθαίναμε για την πρόοδο των έργων χωρίς να έχουμε την δυνατότητα όλα αυτά τα χρόνια να επιστρέψουμε και να έχουμε άμεση εικόνα.
Εγώ είχα μια έντονη επιθυμία να επιστρέψω αλλά μου ήταν αδύνατο, ήμουν φοιτητής και ταυτόχρονα εργαζόμουν. Όταν έμαθα ότι το φράγμα τελείωσε και το νερό του ποταμού άρχισε να σκεπάζει τα πρώτα στρέμματα της κοιλάδας αποφάσισα να κάνω το ταξίδι. Ήθελα να δω για τελευταία φορά τον τόπο που γεννήθηκα και μεγάλωσα πριν ενταφιαστεί οριστικά στο υδάτινο όγκο που η λίμνη θα έφερνε.
Ζήτησα μια ολιγοήμερη άδεια και κάπου στα μέσα του  Οκτώβρη μετά από πέντε χρόνια απουσίας ήμουν στον τόπο που γεννήθηκα .
Το χωριό δεν θα ενταφιαζόταν στα νερά της λίμνης, θα γινόταν παραλίμνιο, θα έχανε όμως την εύφορη κοιλάδα του, θα έμενε το κεφάλι χωρίς τα υπόλοιπα ζωτικά του όργανα…
Ζούσαν στο χωριό ο παππούς και η γιαγιά, μόλις έφθασα πήγα σπίτι τους . Ήταν μεσημέρι και στο σπίτι ήταν μόνο η γιαγιά . Χαρές οι γιαγιά για τον ερχομό μου , ετοίμασε στα γρήγορα μια τυρόπιτα .
Η γιαγιά που πλησίαζε τα ογδόντα δεν είχε ξεχάσει ότι το αγαπημένο μου φαγητό ήταν η τυρόπιτα με τα επτά χειροποίητα φύλλα, με γέμιση από πρόβεια φέτα , επτά φρέσκα αυγά και λίγο φρέσκο γίδινο γάλα και ψημένη στο ξυλόφουρνο . Η γιαγιά δεν είχε την φήμη της καλής μαγείρισσας αλλά σε εμένα άρεσε υπερβολικά η τυρόπιτα της .
Μετά από πέντε χρόνια έφαγα το πιο νόστιμο φαγητό , τα φρέσκα υλικά και ο ξυλόφουρνος φέρνουν άλλες μυρουδιές και προσφέρουν  άλλη γεύση !
Ο Παππούς έλειπε, είχε φύγει από το πρωί και είχε κατέβει στο περιβόλι που απείχε τρία χιλιόμετρα από το χωριό , ήταν στη περιοχή Πελεκάνια ,που θα σκεπαζόταν από  τα νερά της λίμνης .
Μετά το φαγητό αποφάσισα να πάω να τον βρω . Πήρα τον δρόμο προς το περιβόλι . Περπατούσα και σκεφτόμουν τον παππού .
Ο μπάρμπα Νικολός , όπως τον αποκαλούσαν οι χωριανοί του ενώ ξεπερνούσε τα ογδόντα δεν το έβαζε κάτω . Ήταν μετρίου αναστήματος, λιπόσαρκος , χωρίς καθόλου μαλλιά, πάντα με τραγιάσκα και ζωσμένος με μια δερμάτινη ζώνη δικής του κατασκευής που έφερνε μόνιμα πάνω της τρία – τεσσάρα μαχαίρια διαφόρων μεγεθών και ένα μικρό τσεκούρι για τις δύσκολες περιπτώσεις όπως έλεγε …
Από δέκα ετών κάπνιζε τσιμπούκι και το είχε μόνιμα στο στόμα του εκτός από τις ώρες του ύπνου και του φαγητού .
 
ο μπάρμπα Νικολός και η γυναίκα του η Βασιλική 
 
Το τσιμπούκι, ήταν δικής του κατασκευής από ρείκι, ένας θάμνος που ευδοκιμεί στην περιοχή και το ξύλο της ρίζας του είναι κατάλληλο για κατασκευή διαφόρων ξύλινων κομψοτεχνημάτων .
Καπνό χρησιμοποιούσε λαθραίο , δηλαδή καπνό που φύτευε παράνομα και καλλιεργούσε με περισσή φροντίδα σε κάποιες απόκρημνες άκρες του περιβολιού .
Ο καλός καπνός ήθελε πρώτα – πρώτα προσεκτικό ψιλοκόψιμο των φύλλων πάνω σε ένα καθαρό ξύλο. Μοσχοβολούσε ο τόπος σαν ακούμπαγε η ακονισμένη κόψη του κοπιδιού, ένα είδος μαχαιριού ,πάνω στον καπνό που έτριζε κάτω από τα δάχτυλα του και έκοβε ίσια – ίσια να γεμίσει την καπνοσακούλα του για να μην ξεθυμαίνει.
Από αυτό το ξανθό συννεφάκι που παραμέριζε από τα φύλλα με το κοφτερό μαχαίρι, έπιανε με τα δάχτυλά του μια μικρή τούφα που σπαρταρούσε σαν ζωντανή και την έστρωνε με ένα ειδικό μικροεργαλείο μέσα στο τσιμπούκι .
Η καπνοσακούλα φτιαγμένη από κατάλληλο ύφασμα εμπόδιζε την υγρασία να υποβαθμίσει την ποιότητα του καπνού .
Ο παππούς ήταν μερακλής , απολάμβανε όλη αυτή την διαδικασία του καπνίσματος , κάποιες στιγμές αισθανόμουν ότι δεν αγαπούσε το κάπνισμα αυτό καθεαυτό αλλά όλα τα πριν από το κάπνισμα.
Λάτρευε να σπέρνει τους σπόρους του αγρινιώτικου καπνού, που κάποιος φίλος του έμπορος του προμήθευε,  φυσικά παράνομα.
Να περιποιείται με ευλαβική φροντίδα τα νεαρά φυτά, να μαζεύει πολύ πρωί τα φύλλα και να τα απλώνει με τέχνη στον ήλιο για να αποξηρανθούν .
Και βέβαια το ό,τι ήταν απαγορευμένο και λειτουργούσε παράνομα του έδινε ακόμη μεγαλύτερη ευχαρίστηση .
Θυμάμαι κάποτε τι χαρά πήρε που όταν ήλθαν οι χωροφύλακες να ψάξουν στο περιβόλι του και δεν κατάφεραν να βρουν την παράνομη φυτεία .
Βέβαια τον ερχομό των χωροφυλάκων την χρέωσε σε κάποιο γείτονα του με τον οποίο είχε διαφορές για τα σύνορα κάποιων χωραφιών . Αφού καυγάδισαν άγρια μέχρι ξυλοδαρμού δεν ξαναμίλησαν ποτέ ..
Με αυτές τις σκέψεις στο νου δεν κατάλαβα πως πέρασε η ώρα και ήδη βρισκόμουν στο φράχτη του περιβολιού . Το περιβόλι ήταν κοντά σε μια ρεματιά που μέσα από ένα μεγάλο αιωνόβιο πλάτανο ξεπηδούσε μια πηγή με λίγο νερό αλλά αρκετό να γεμίζει μια δεξαμενή , γούρνα την έλεγε ο παππούς , που το νερό της έφθανε να ποτίζει όλο το περιβόλι που δεν ξεπερνούσε τα τρία στρέμματα . Επειδή το έδαφος ήταν επικλινές και δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί, ο παππούς είχε δημιουργήσει επτά πεζούλες πλάτους περίπου τεσσάρων περίπου μέτρων . Για την συγκράτηση του χώματος χρησιμοποιούσε τις ξερολιθιές, τεχνική που χρησιμοποιείται κατά κόρον στα νησιά .
Βέβαια στα νησιά οι πέτρες είναι άφθονες ενώ εδώ έπρεπε να κουβαληθούν από μακριά .
Αυτό περιβόλι αν θυμάμαι καλά από κάποια διήγηση της μητέρας μου ήταν έργο τουλάχιστον τριών γενεών .
Στο κορφή του περιβολιού είχε φτιάξει ο παππούς ανά πρόχειρο κατάλυμα ,ταράτσα την έλεγε , οι τοίχοι ήσαν από πέτρες και λάσπη και η σκεπή από μεγάλα ξύλα πλεγμένα με αλλά μικρότερα και σκεπασμένη με ένα αργιλώδες χώμα καλά πατημένο που εμπόδιζε να νερά της βροχής να εισέλθουν στο εσωτερικό . Όταν βέβαια είχε ξηρασία η χωμάτινη σκεπή ρηγματωνόταν και έπρεπε με την πρώτη βροχή να ξαναπατηθεί καλά για να στεγανοποιηθεί .
Από εδώ αγνάντευες ένα μεγάλο μέρος της κοιλάδας που σε λίγους μήνες θα την σκέπαζαν τα νερά . Έβλεπες και μια μεγάλη πολυτοξωτή τσιμεντένια γέφυρα περίπου εκατό μέτρων που γεφύρωνε τις όχθες ενός παραποτάμου του Μόρνου και απ΄όπου περνούσε ο δημόσιος δρόμος που συνέδεε τα Σάλωνα και το Λιδορίκι με την Ναύπακτο , που και αυτή θα χανόταν σε λίγο …

η κοιλάδα ( μερική άποψη ) που σκεπάστηκε από τα νερά του Μόρνου
Στην μια άκρη της γέφυρας οι Ιταλοί το 1941 είχαν φυλάκιο και έλεγχαν την διάβαση. Στην ιταλογερμανική κατοχή ο παππούς με την οικογένεια του ζούσε εδώ, σε αυτό το περιβόλι, που απείχε περίπου πεντακόσια μέτρα από το φυλάκιο των Ιταλών .
Ιταλοί στρατιώτες σε μια επίσκεψη τους προσπάθησαν να πάρουν από το παππού κάποια κουνέλια που έτρεφε . Ο παππούς αντέδρασε έντονα και σίγουρα θα είχε κακό τέλος αλλά την τελευταία στιγμή εμφανίστηκε ένα Ιταλός αξιωματικός και έβαλε τις φωνές στους στρατιώτες του και ζήτησε μάλιστα και συγνώμη από τον παππού .
Μόλις μπήκα στο περιβόλι βρήκα τον παππού να προσπαθεί να φορτώσει μια τεράστια ελιά στο μουλάρι. Μόλις με είδε αφού με καλωσόρισε μου λέει «ο θεός σε έστειλε παιδί μου, δυσκολεύομαι να φορτώσω αυτό το δένδρο» .
«Τι είναι αυτό και που θα το πας; » τον ρωτώ . Και άρχισε να μου λέει τον πόνο του .
«Ξέρεις ότι σε δυο τρεις μήνες το περιβόλι μου θα σκεπαστεί από τα νερά της λίμνης , μεγάλη καταστροφή…  εδώ μεγάλωσε ο παππούς μου και ο πατέρας μου και με αυτό το περιβόλι μεγάλωσα εγώ την δική μου οικογένεια , εδώ μεγάλωσε η μάνα σου , στην κατοχή μας έσωσε από την πείνα …τώρα το χάνω και δεν μπορώ να κάνω τίποτα για να αποφύγω την καταστροφή .
Ξέρεις ποσά οπωροφόρα δένδρα έχω εδώ ; Κάθισα και τα μέτρησα σήμερα,  165 !!
Από το μυαλό μου πέρασαν διάφορες ιδέες, να μέχρι και να κτίσω ένα ανάχωμα για να εμποδίσω το νερό να το πνίξει.
Το είπα στο πρόεδρο και μου είπε ότι δεν γίνεται αυτό , το περιβόλι το έχει απαλλοτριώσει το Κράτος και δεν είναι πλέον δικό σου, άκου τι μου είπε  δεν είναι δικό μου …
Σήμερα σκέφτηκα να μεταφέρω κάποια δένδρα στο άλλο το περιβόλι που έχω πιο ψηλά στης Σωτήρως το μνήμα που είναι κάτω από τον Άγιο Γεώργιο . Τα λυπάμαι πρέπει να τα σώσω .
Ξεκίνησα με αυτή την ελιά είναι δεκαπέντε χρόνων, οι ελιές είναι κι αιωνόβιες κρίμα να χαθούν….
Έλα βοήθησε να την φορτώσουμε γιατί έχουμε πολύ δρόμο να κάνουμε».
Την φορτώσαμε με πολύ κόπο στο μουλάρι και ξεκινήσαμε .
Ανοίξαμε την πόρτα , μια πρόχειρη κατασκευή από ξύλα ιτιάς και πλάτανου , αμπάρα την έλεγαν οι ντόπιοι αυτή την κατασκευή, σύραμε από το καπίστρι το μουλάρι που με δυσκολία πέρασε από το άνοιγμα , ο όγκος της ξεριζωμένης ελιάς ήταν τεράστιος.
Ανεβαίναμε σιγά σιγά, με το ζώο να δυσανασχετεί και ο παππούς με υπεράνθρωπες προσπάθειες να το οδηγεί στον ανηφορικό επικίνδυνο μονοπάτι .
Μετά από δέκα λεπτά πορείας φθάσαμε σε ένα πλάτωμα και σταματήσαμε , το ζώο χρειαζόταν ξεκούραση .
Από εδώ βλέπαμε πολύ καλύτερα την γέφυρα του Κόκκινου, του παραπόταμο του Μόρνου, που αυτή την εποχή δεν είχε νερό .
Ο Κόκκινος πηγάζει από τα Βαρδούσια όρη . Οι κύριες πηγές του βρίσκονται στις υπώρειες της κορφής του Κόρακα, πάνω από τα χωριά Δάφνος και Γρανίτσα .
Μέχρι το τέλος Ιουνίου και μερικές χρονιές μέχρι τα μέσα Ιουλίου , ανάλογα με τις βροχοπτώσεις, τα νερά του έφταναν μέχρι τον Μόρνο όπου συναντιόντουσαν με τα περισσότερα νερά του Μόρνου . Ακολουθούσαν κοινή πορεία περίπου 40 χιλ. μέχρι την θάλασσα στα ανατολικά της Ναυπάκτου.
Στην Ανατολική άκρη της γέφυρας υπήρχε το Χάνι του Γκέκα . Το Χάνι στεγαζόταν σε ένα μικρό κτίριο, στην αριστερή πλευρά του δρόμου προς Ναύπακτο . Το Χάνι , άρχισε να λειτουργεί προπολεμικά και λειτουργούσε σχεδόν όλα αυτά τα χρόνια της κατασκευής του φράγματος .
Πρόσφερε καφέδες , αναψυκτικά και πρόχειρο  φαγητό .
Ιδιοκτήτης ήταν ο Μήτσος ο Κολοκύθας ή  Γκέκας, όπως όλοι τον ήξεραν. Είχε καταγωγή από το δικό μας χωριό . Τον μπάρμπα Μήτσο τον γνώριζα πολύ καλά και με τον ένα γιο του τον Κώστα ήμασταν συμμαθητές και φίλοι κολλητοί.
Το Χάνι ήταν κτισμένο σε προνομιακή θέση ,αποτελούσε το σταυροδρόμι του κεντρικού δρόμου  Λιδορικίου – Ναυπάκτου  με τους άλλους επαρχιακούς χωματόδρομους, που πήγαιναν στα γύρω ορεινά χωριά τις Δωρίδας , που εξυπηρετούνταν , προβληματικά κατά κανόνα , με τις λεγόμενες άγονες γραμμές , Διακόπι , Δάφνος , Πενταγιού , Αρτοτίνα , Κόκκινος  κλπ .
Λειτουργούσε επίσης και σαν διαμετακομιστικό κέντρο των κοπαδιών των αιγοπροβάτων , όλων των χωριών , γιατί τα κοπάδια, κατέβαιναν μέχρι το Χάνι , κι’ εκεί επιβιβάζονταν στα φορτηγά , για το Λεκανοπέδιο Αττικής , όπου και ξεχείμαζαν όλα σχεδόν τα κοπάδια των ορεινών χωριών , σε Ανάβυσσο , Γλυφάδα , Ηλιούπολη , Κερατέα , Αυλώνα , Σχιστό , Παιανία , Μαραθώνα κλπ .
Οι πρόγονοι κάποιων από τους ιδιοκτήτες σήμερα των γνωστών γαλακτοκομικών βιομηχανικών μονάδων της χωράς μας σε αυτό το Χάνι δυο φορές το χρόνο έπιναν τον καφέ τους ….

η μισοκατεστραμένη γέφυρα του Κόκκινου , στην άκρη δεξιά διακρίνεται το Χάνι
Όπως επίσης διηγούνται οι μεγαλύτεροι απ’ το τέλος περίπου της δεκαετίας του ‘50 , και για 5-6 χρόνια , στο Χάνι ερχόταν κινητό Ιατρικό κλιμάκιο , του  Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού , και οι γιατροί εξετάζανε τους ασθενείς των χωριών και τους χορηγούσαν τα απαραίτητα φάρμακα .
Τις σκέψεις μου τις διέκοψε η φωνή του παππού: «πάμε έχουμε πολύ δρόμο και σε λίγο έρχεται το βράδυ»
Συνεχίσαμε το δρόμο μας, η ελιά έπρεπε να σωθεί.
Η Θεά Αθηνά με τον παππού μπροστάρη  θα έσωζε το δικό της ιερό δένδρο από την καταστροφή που ο Θεός Ποσειδώνας σε λίγο έσπερνε στη κοιλάδα του Μόρνου με το τεράστιο υδάτινο θεριό που πλημμύριζε και έθαβε τα πάντα   …

Δημιουργικής γραφής πόνημα

Κωνσταντίνος Γ. Μπερτσιάς
Μάρτιος 2019

1965

Παρέλαση στο Λιδωρίκι το 1965 ,ο πρώτος αριστερά είναι ο δικός μας ο  Γιάννης ο  Κρανιάς .