Τρίτη 30 Μαΐου 2023
Κυριακή 28 Μαΐου 2023
Πέμπτη 25 Μαΐου 2023
Ο Οδυσσέας Τοσουνίδης ο γλύπτης που φιλοτέχνησε την σύνθεση στον Κόκκινο!
Η γιαγιά και η εγγονή που κοσμεί την ανατολική είσοδο του χωριού Κόκκινος είναι έργο ενός νέου αλλά καταξιωμένου καλλιτέχνη του Οδυσσέα Τοσουνίδη.
Διαβάστε την συνέντευξη του Οδυσσέα Τοσουνίδη στον Β. Ελευθεριάδη:
Από την Τυφλίδα στη Δράμα και σε όλο τον κόσμο!
Ο Οδυσσέας Τοσουνίδης μιλάει για την πορεία του στην τέχνη και τη ζωή. Ζει και διατηρεί το εργαστήριο του στην Προσοτσάνη Δράμας. Έχει στη φαρέτρα του περισσότερες από 15 ομαδικές εκθέσεις, τρεις ατομικές και έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές σε όλο τον κόσμο. Η γλυπτική για αυτόν λειτουργεί αφυπνιστικά και λυτρωτικά, τον βοηθάει να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του. Είναι ένας τρόπος να δημιουργεί και να επικοινωνεί. Η τέχνη είναι η ίδια η ζωή, αναφέρει, και πορεύεται με πάθος σε αυτό που επέλεξε να υπηρετήσει.
Συνέντευξη Βαγγέλης Ελευθεριάδης / Φωτογραφίες Βασίλης Κοβλακάς
– Πείτε μας για τα πρώτα χρόνια της ζωής σας. Που και σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε;
– Γεννήθηκα στην Τιφλίδα της Γεωργίας όπου κι έμεινα μέχρι τα δέκα μου χρόνια. Μεγάλωσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον όπου έμαθα να αγαπώ τον άνθρωπο και να σέβομαι τη διαφορετικότητα. Η οικογένεια έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στη ζωή μου. Ο αποχωρισμός από ένα αγαπημένο πρόσωπο, σε συνδυασμό με τη δύσκολη τότε κατάσταση της Γεωργίας μας έκανε να αναζητήσουμε τις ρίζες μας…
Μια νέα ζωή ξεκίνησε…
– Είχε κάποιος από την οικογένεια σας σχέση με την τέχνη;
-Άμεσα όχι, έμμεσα ο πατέρας μου… Πετράς στο επάγγελμα.
– Πως μπαίνει η γλυπτική στη ζωή σας;
-Μετά από μια σειρά γεγονότων… από μικρός παρατηρούσα τη δουλειά του πατέρα μου. Κάποια στιγμή που μας ζήτησαν μια σχολική εργασία, σκέφτηκα να κάνω ένα χαρακτικό σε γρανίτη… ενθουσιάστηκα!
Στην πορεία, ένα συμπόσιο στην πόλη μας… ήξερα τι ήθελα πλέον να κάνω!
«Η γλυπτική δεν αντιστέκεται πουθενά, συμβαδίζει με την εποχή της»
– Σπουδάσατε στην σχολή καλών τεχνών Πανόρμου Τήνου και στην εθνική ακαδημία καλών τεχνών της Γεωργίας. Ποιες ήταν οι εμπειρίες που σας διαμόρφωσαν καλλιτεχνικά στην Τήνο και την Τιφλίδα;
– Στην Τήνο έμαθα στην ουσία να δουλεύω την πέτρα και να βλέπω στην πορεία τα πρώτα μου έργα να παίρνουν μορφή. Κουβαλάω αυτόν τον τόπο πάντα μέσα μου… Με την επιστροφή μου στην Τιφλίδα, διεύρυνα τους ορίζοντες μου, κι έμαθα να αγαπάω και να κατανοώ ακόμη πιο πολύ αυτό που κάνω.
– Πως βρίσκουμε τον δρόμο μας; Πως επιλέγουμε δηλαδή να κάνουμε αυτό και όχι κάτι άλλο;
– Δεν υπάρχει απάντηση σε αυτό. Σίγουρα με τον καιρό ξέρουμε καλύτερα τι θέλουμε αλλά πάντα δεχόμαστε ερεθίσματα που καθορίζουν τις επιλογές μας
– Πιστεύετε στο ταλέντο;
– Φυσικά. Αλλά δεν αρκεί.
– Μπορείτε να φανταστείτε πως θα ήταν η ζωή σας εάν δεν είχατε την γλυπτική;
– Όχι!
– Συμμετοχές σε διεθνή συμπόσια γλυπτικής, διακρίσεις με πρώτα βραβεία, συλλογικές και ατομικές εκθέσεις, έργα σας σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές σε όλο τον κόσμο. Τι αφήνουν όλα αυτά όταν σβήσουν τα φώτα;
– Σκέψεις, απολογισμός, αλληλεπιδράσεις με ανθρώπους και έργα δίνουν λαβές για νέες δημιουργίες και εμπνεύσεις.
– Ποια η διαφορά του έργου κατά παραγγελία από την ελεύθερη επιλογή;
– Νομίζω ότι όποιο δημιουργό και να ρωτήσετε, θα σας δώσει την ίδια απάντηση. Η ελευθερία.
«Στην Τήνο έμαθα στην ουσία να δουλεύω την πέτρα και να βλέπω στην πορεία τα πρώτα μου έργα να παίρνουν μορφή. Κουβαλάω αυτόν τον τόπο πάντα μέσα μου»
– Νιώθετε ότι η γλυπτική αντιστέκεται στις κυρίαρχες τάσεις έκφρασης της εποχής μας;
– Η γλυπτική δεν αντιστέκεται πουθενά, συμβαδίζει με την εποχή της.
– Οι πηγές έμπνευσης σας ποιες είναι;
– Η ίδια η ζωή, το σύμπαν, η επαφή, η σύλληψη, η γέννηση κι ο θάνατος.
– Τα έργα σας έχουν ως κύριο θέμα τη ζωή και το θάνατο. Ποιο μήνυμα θέλετε να περάσετε με την συγκεκριμένη θεματολογία;
– Την έννοια της ύπαρξης.
– Η κατανόηση της σημασίας ενός έργου έχει να κάνει με το διανοητικό επίπεδο αυτού που το απολαμβάνει ή είναι ανεξάρτητου αυτού;
– Νομίζω πως δεν έχει σχέση. Μέσα από τα παιδικά μάτια και τις αυθόρμητες αντιδράσεις αυτό αποδεικνύεται.
– Η γλυπτική πόσο είναι τέχνη και πόσο τεχνική;– Πιστεύω πως η συνάντηση των δύο αυτόν παραγόντων κάνουν την γλυπτική.
– Υπάρχει καλή και κακή γλυπτική; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της καλής γλυπτικής;
– Φυσικά και υπάρχει! Βέβαια τα λάθη στο τεχνικό κομμάτι είναι αυτά που τα αντιλαμβάνονται κυρίως άνθρωποι του χώρου.
«Η κατανόηση ενός έργου δεν έχει σχέση με το διανοητικό επίπεδο. Μέσα από τα παιδικά μάτια και τις αυθόρμητες αντιδράσεις αυτό αποδεικνύεται»
– Τι είναι για εσάς η τέχνη και η γλυπτική;
– Είναι ένας τρόπος να δημιουργώ και να επικοινωνώ.
– Νιώθετε ευτυχισμένος για ό,τι έχετε καταφέρει ως τώρα στη ζωή σας;
– Νιώθω ικανοποιημένος. Αλλά νομίζω ότι έχω ακόμη δρόμο μπροστά μου.
– Σας φοβίζει η αποτυχία;
– Η επιτυχία δεν είναι στόχος. Άλλωστε κάποιες φορές η αποτυχία σε βοηθάει να εξελίσσεσαι σαν άνθρωπος και σαν δημιουργός.
– Τι είναι η επιτυχία για εσάς;
– Σε γενικά πλαίσια θέλω να υπάρχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για αρμονία και ηρεμία στη ζωή μου.
– Ποια ήταν η καλύτερη στιγμή στην πολύχρονη πορεία σας στην τέχνη;
– Η ολοκλήρωση ενός έργου πάντα μου δίνει πολύ χαρά!
– Πείτε μας μια φράση που να περιέχει την φιλοσοφία σας για τη ζωή;
– Η αλήθεια σε λόγια και πράξεις…
– Τι σας αρέσει να κάνετε στον ελεύθερο χρόνο σας; Τι σας δίνει χαρά;
– Μου δίνουν χαρά οι άνθρωποι που έχω επιλέξει να είναι στη ζωή μου.
Παρασκευή 19 Μαΐου 2023
«Χάρμα ιδέσθαι» στον Κόκκινο!
Ο «συνήθης ύποπτος» ξαναχτύπησε ευχάριστα: η γιαγιά με το εγγονάκι της εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο χωριό Κόκκινος και σφράγισαν την δημιουργική ανάπλαση στην ανατολική είσοδο του χωριού μας, εκεί που οι προγονοί μας ξεδιψούσαν απο την μοναδική βρύση και αγναντεύαν τον κάμπο τους. Η παρέμβαση, που έγινε με απόλυτο σεβασμό στο εμβληματικό τοπόσημο του χωριού, προσφέρει στους επισκέπτες μια εικόνα που είναι χωρίς υπερβολή χάρμα ιδέσθαι!
Ευχαριστούμε αγαπητέ μας Σπύρο, να είσαι πάντα καλά και να δημιουργείς!!
Τετάρτη 17 Μαΐου 2023
Τα νερά της λίμνης θάβουν το Κάλλιον (Βελούχι) 1978
Πέμπτη 11 Μαΐου 2023
Μετανάστες από το Λούτσοβο στην Αμερική στις αρχές του περασμένου αιώνα.
Πολλοί από του προγόνους μας είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική στις αρχές του προηγούμενου αιώνα για να εργαστούν και να καταφέρουν να επιβιώσουν οικονομικά οι ίδιοι και οι οικογένειες τους.
Πιο κάτω αναγράφονται τα ονόματα κάποιων που καταφέραμε να εντοπίσουμε:
Ηλικία Γεννήθηκε Άφιξη σε ΗΠΑ
1. Αδαμόπουλος Πανάγος 18. 1889. 1907
2. Ανάστου Κωνσταντίνος 18. 1889. 1907
3. Αδαμόπουλος Αθανάσιος. 32. 1875. 1907
4. Ανάστος Αναστούλας. 17. 1893 1909
5. Ανάστος Θωμάς. 37. 1877. 1914
6. Ανάστου Θεμιστοκλής. 37. 1877. 1914
7. Ανέστος Γεώργιος. 38. 1876. 1914
8. Ανέστος Παναγιώτης. 17. 1897. 1914
9. Μπερτσιάς Κωνσταντίνος. 28. 1886. 1914
10. Μπερτσιάς Γεώργιος. 17. 1892. 1909
11. Μπερτσιάς Κωνσταντίνος. 38. 1874. 1912
12. Μπερτσιάς Παναγιώτης. 18. 1892. 1910
13 Καραμπέτσος Αθανάσιος 20. 1887. 1907
14. Καραμπέτσος Δημήτριος 24 1888. 1912
15. Καραμπέτσος Δημήτριος 18. 1889. 1907
16. Καραδήμας Αθανάσιος 18. 1894. 1912
17. Καραδήμας Χαράλαμπος 27. 1880. 1907
18. Καραδήμας Κωνσταντίνος 35. 1887. 1912
19. Καραδήμας Ηλίας. 19. 1891. 1910
20. Καραδήμας Γεώργιος. 18. 1893. 1911
21. Κολοκύθας Κώστας. 18. 1891. 1909
22 Κολοκύθας Γεώργιος 18. 1893. 1911
23. Κολοκύθας Νικόλαος. 25. 1885. 1910
24. Κολοκύθας Γιάννης. 26. 1884. 1910
25 Κοράκης Γεώργιο. 18. 1896 1914
26 Κοράκης Θεμιστοκλής. 20. 1890. 1910
27. Κοντογιάννης Ιωάννης. 25. 1885. 1910
28. Κρανιάς Γεώργιος. 38. 1873. 1911
29 Καραδήμας Κωνσταντίνος. 38. 1877. 1915
Δευτέρα 8 Μαΐου 2023
Η μάχη της Γραβιάς
Η Μάχη της Γραβιάς
Δόθηκε στις 8 Μαΐου 1821 και έληξε με ήττα των Οθωμανικών δυνάμεων του Ομέρ Βρυώνη από τους Έλληνες επαναστάτες υπό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.
Μετά την ήττα των Ελλήνων στην Αλαμάνα (23 Απριλίου 1821), άνοιξε διάπλατα ο δρόμος για τους Τούρκους πασάδες Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέτ προς την Ανατολική Στερεά και την Πελοπόννησο. Ο μαρτυρικός θάνατος του Αθανάσιου Διάκου είχε αφήσει χωρίς ικανό αρχηγό τους εξεγερμένους ραγιάδες. Ο φόβος κυρίευσε τα ήδη επαναστατημένα κέντρα (Λιβαδιά, Σάλωνα και Αττική), όπου είχε χυθεί αίμα ντόπιων Τούρκων. Όλοι ανέμεναν να ξεσπάσει η χωρίς οίκτο οργή των δύο πασάδων. Η Επανάσταση κινδύνευε σοβαρά ένα μήνα μετά την εκδήλωσή της και σώθηκε χάρη στις στρατιωτικές ικανότητες του Οδυσσέα Ανδρούτσου και τους κακούς υπολογισμούς του Ομέρ Βρυώνη.
Ο ελληνικής καταγωγής αλβανός πασάς, αντί να προελάσει προς τις καταπτοημένες περιοχές της Ανατολικής Στερεάς και να διεκπεραιωθεί το ταχύτερο δυνατό στην Πελοπόννησο, έκρινε ότι έπρεπε να ενισχύσει τις δυνάμεις του, προτού περάσει τον Ισθμό. Θεώρησε ότι με το να προσεταιριστεί του Έλληνες οπλαρχηγούς, τους οποίους γνώριζε από την Αυλή του Αλή Πασά, θα προκαλούσε την παράλυση των Πελοποννησίων ανταρτών. Με αυτή τη λογική είχε προτείνει και στον Αθανάσιο Διάκο να ενταχθεί στις δυνάμεις του, αλλά αυτός είχε αρνηθεί. Ο Ομέρ Βρυώνης δεν είχε αντιληφθεί την έκταση και την έννοια του ελληνικού ξεσηκωμού. Πίστευε ότι επρόκειτο για μια απλή ανταρσία, που θα ήταν εύκολο να κατασταλεί και όχι για τον ξεσηκωμό ενός ολοκλήρου έθνους, που διεκδικούσε την ελευθερία και την αυτοδιάθεσή του.
Την εποχή εκείνη βρισκόταν στην Ανατολική Στερεά ο τρομερός και φοβερός Οδυσσέας Ανδρούτσος, παλιός αρματολός της περιοχής, ο οποίος είχε πέσει σε δυσμένεια του σουλτάνου, ως άνθρωπος του Αλή Πασά. Από το 1818 ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και ένθερμος υποστηρικτής του Αγώνα. Ο Ομέρ Βρυώνης βρήκε μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να τον προσεταιρισθεί, επειδή γνώριζε πολύ καλά τις στρατιωτικές του ικανότητες. Του έγραψε μια επιστολή ως παλιός φίλος και του ζήτησε τη σύμπραξή του κατά των ελλήνων ανταρτών, με πλήθος υποσχέσεων και δόλωμα την οπλαρχηγία ολοκλήρου της Ανατολικής Στερεάς. Του πρότεινε, μάλιστα, να συναντηθούν στη Γραβιά και συγκεκριμένα σε ένα μικρό πλινθόκτιστο χάνι. Ο Ανδρούτσος απεδέχθη την πρόσκληση κι έσπευσε στην περιοχή με άλλο σκοπό κατά νου.
Η διαφωνία στο πολεμικό συμβούλιο στο Χάνι της Γραβιάς
Αμέσως συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο στο Χάνι της Γραβιάς, με τη συμμετοχή των οπλαρχηγών Δυοβουνιώτη και Πανουργιά. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Ομέρ Βρυώνης θα κατήρχετο στην Πελοπόννησο, όχι δια του Ισθμού, αλλά δια του Γαλαξειδίου. Διαφώνησαν, όμως, ως προς το σχέδιο αντιμετώπισής του. Ο Ανδρούτσος πρότεινε να δώσουν τη μάχη στο Χάνι, ενώ οι Δυοβουνιώτης και Πανουργιάς το έκριναν ακατάλληλο, επειδή ήταν πλινθόκτιστο και ευρίσκετο σε ανοικτό πεδίο. Εν τω μεταξύ, ο Ομέρ Βρυώνης με 9.000 άνδρες πλησίαζε στη Γραβιά και είχε πληροφορηθεί την παρουσία του Ανδρούτσου στο χάνι με μικρή δύναμη. Δεν ανησύχησε, όμως, πιστεύοντας ότι ο Ανδρούτσος θα έκανε αποδεκτή την πρότασή του.
Σε μια δεύτερη σύσκεψη των ελλήνων οπλαρχηγών, που δεν είχαν στη διάθεσή τους πάνω από 1200 άνδρες, λύθηκε η διαφωνία τους. Αποφάσισαν ο μεν Δυοβουνιώτης με τον Πανουργιά να πιάσουν τις γύρω περιοχές, ο δε Ανδρούτσος να χτυπήσει τον εχθρό από το χάνι σε μια οπωσδήποτε παράτολμη ενέργεια. Μαζί του βρέθηκαν 117 άνδρες, που μετέτρεψαν το πλινθόκτιστο κτίριο σε οχυρό με πρόχειρα έργα.
Το πρωί της 8ης Μαΐου 1821, ο Ομέρ Βρυώνης με τον στρατό του πλησίασε σε απόσταση βολής από το χάνι και αμέσως δέχτηκε καταιγισμό πυρών. Κατάλαβε ότι ο παλιός του φίλος δεν πήγε εκεί με φιλικούς σκοπούς, αλλά για να τον πολεμήσει. Πρώτα διέταξε να γίνει επίθεση κατά των ανδρών του Δυοβουνιώτη και του Πανουργιά, τους οποίους διασκόρπισε στα γύρω βουνά, όπως και στη Μάχη της Αλαμάνας. Στη συνέχεια, επικεντρώθηκε στο Χάνι και τον Ανδρούτσο.
Έκανε μια απόπειρα να τον μεταπείσει, στέλνοντας ένα δερβίση ως αγγελιοφόρο. Η αποστολή του ιερωμένου είχε τον λόγο της. Ο Ομέρ Βρυώνης γνώριζε ότι ο Ανδρούτσος ήταν Μουσουλμάνος Μπεκταξής. Ο δερβίσης προχώρησε έφιππος προς το Χάνι, αλλά ξαφνικά δέχθηκε μια σφαίρα στο μέτωπο κι έπεσε άπνους. Οι Οθωμανοί επιτέθηκαν κατά κύματα στο Χάνι. Ο Ανδρούτσος και οι άνδρες του κρατούσαν γερά. Ο Ομέρ Βρυώνης εξεμάνη με την ανικανότητα των αξιωματικών του και διέταξε και νέα επίθεση κατά το μεσημέρι. Και αυτή απέτυχε.
Τις πρώτες ώρες του δειλινού διέταξε κατάπαυση του πυρός, συνειδητοποιώντας ότι είχε διαπράξει ένα ακόμη λάθος. Από υπερβολική εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του και υποτιμώντας την ανδρεία των Ελλήνων είχε εκστρατεύσει χωρίς πυροβολικό. Αποφάσισε να αποσύρει προσωρινά τις δυνάμεις του και να διατάξει να του φέρουν κανόνια από τη Λαμία. Ήταν αποφασισμένος το πρωί της επόμενης ημέρας να ισοπεδώσει το Χάνι, με τους αυθάδεις υπερασπιστές του. Την κίνηση αυτή του Ομέρ Βρυώνη μάντεψε ο Ανδρούτσος και γύρω στις δύο τα ξημερώματα της 9ης Μαΐου επεχείρησε με τους 110 άνδρες του ηρωική έξοδο. Οι έξι είχαν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια της ολοήμερης μάχης. Αιφνιδίασαν τις τουρκικές φρουρές που είχαν περικυκλώσει το Χάνι και χάθηκαν μέσα στα σπαρτά.
Η Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς στοίχισε στον Ομέρ Βρυώνη πάνω από 300 νεκρούς και 200 τραυματίες Κυρίως, όμως, προκάλεσε κλονισμό στο ηθικό του στρατού του και τον δικό του δισταγμό για το αν έπρεπε να συνεχίσει την εκστρατεία του. Για λίγο καιρό, τουλάχιστον, ένας σοβαρός κίνδυνος για την Πελοπόννησο εξέλιπε. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος αναγνωρίσθηκε απ' όλους ως αναμφισβήτητος ηγέτης της Ανατολικής Στερεάς.
Πηγή: https://www.sansimera.
Τυροκομείο Λακαφώση
Τυροκομείο Λακαφώση
Ένα από τα πρώτα τυροκομεία που έμαθα από μικρή ήταν αυτό τουΛακαφώση. Η οικογένεια ξεκίνησε το ταξίδι της από το βουνό της Γκιώνας, για να έρθει στη Σταμάτα τη δεκαετία του ’50 με τα κοπάδια της και να μοιράζει το πολύτιμο γάλα και το γιαούρτι που έφτιαχναν στις γειτονιές. Τότε ο γαλατάς ήταν πολύτιμος σε κάθε περιοχή και πολλοί ήταν αυτοί που εγκατέλειπαν τις δύσκολες συνθήκες ζωής της επαρχίας για να έρθουν πιο κοντά στην πόλη και να δοκιμάσουν την τύχη τους σε αυτήν. Έτσι, σιγά-σιγά, δημιουργήθηκε το πρώτο γαλακτοπωλείο της οικογένειας στον Άγιο Στέφανο και σήμερα, τρίτη γενιά τυροκόμοι, συνεχίζουν να μας προσφέρουν αυθεντικές, παραδοσιακές γεύσεις στα προϊόντα τους, που φτιάχνονται αποκλειστικά με γάλα της Αττικής.
Το κατάστημά τους στη Σταμάτα είναι ένα κόσμημα και μια πολύ καλή ευκαιρία για να βγούμε λίγο εκτός πόλης και να γυρίσουμε σπίτι με απίστευτα νόστιμο και θρεπτικό αγελαδινό γάλα, γιαούρτι πρόβειο, λευκό, αιγοπρόβειο τυρί μακράς ωρίμανσης, ρυζόγαλο και τα πιο νόστιμα παγωτά που θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Φτιαγμένα και αυτά με αιγοπρόβειο γάλα, χωρίς αυγά, με καραμελωμένους ξηρούς καρπούς και φρέσκα φρούτα, τα παγωτά του Λακαφώση είναι αγνά και απολαυστικά, κάτι σαν ταξίδι σε άλλη εποχή.
Γαλακτοπωλείο Λακαφώση, Λεωφόρος Σταμάτας 47, 210 6217810
Πηγή: lifo.gr/Δώρα Μάστορα.
Παρασκευή 5 Μαΐου 2023
Τετάρτη 3 Μαΐου 2023
Αλμπάνης: επάγγελμα που χάθηκε …
αλμπανης η πεταλωτης.
Το επάγγελμα είναι ξεχασμένο σήμερα, αλλά σε μια εποχή πριν από το αυτοκίνητο, όπου τα υποζύγια έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην καθημερινή ζωή, η κοινωνική ανάγκη για πεταλωτήδες ήταν πολύ μεγάλη. Ο αλμπάνης πετάλωνε τα μεγάλα ζώα, αλλά πολλοί αλμπάνηδες ασκούσαν παράλληλα και την τέχνη του σιδερά, κάτι λογικό, ενώ άλλοι έπαιζαν και ρόλο πρακτικού κτηνίατρου.
Θα παραθέσω αποσπάσματα από μια συνέντευξη που έδωσε το 1997 ο Στέλιος Δούκας από το Μανταμάδο. Γεννημένος το 1916, ήταν τότε ένας από τους τελευταίους αλμπάνηδες της Λέσβου. Είχε μάθει ως έφηβος την τέχνη πλάι σε έναν θείο του, σιδερά, μετά υπηρέτησε στον στρατό στο ιππικό με ειδικότητα (φυσικά) πεταλωτής και, όπως είπε, έκανε και τη δουλειά του σιδερά (θεωρούσε άλλωστε ότι ο όρος «αλμπάνης» καλύπτει και το πετάλωμα και τη σιδηρουργική εργασία) κατασκευάζοντας γεωργικά εργαλεία στο χωριό. Και συνεχίζει:
Η βασική δουλειά μας ήταν τα πεταλώματα, και βόδια πεταλώναμε και γαϊδούρια πεταλώναμε, και άλογα πεταλώναμε. […] Όλες οι δουλειές είναι επικίνδυνες, και σ’ αυτή μπορούσες να την πάθεις την ζημιά, να πετάξει κανένα σίδερο, ήταν και τα ζώα τα οποία έχει πολλά που είναι άγρια.
Λοιπόν, παίρνεις τα μέτρα, γιατί υπάρχουν μεγέθη, διάφορα μεγέθη. Μα τα ξέρεις πια τα χορταίνεις, τα χορταίνεις. Τα κόβαμε εμείς τα κόβαμε τα πέταλα, αλλά τώρα έχει και έτοιμα πέταλα. Τότε από λαμαρίνα κόβαμε εμείς τα πέταλα και ξέραμε, κόβεις μικρά, μεγάλα, μέτρια και μεγάλα και τα ταιριάζεις πάνω στα ζώα. Δεν είναι χοντρό, πρέπει να είναι τρία χιλιοστά-δυό χιλιοστά λαμαρίνα για να κάνεις το πέταλο, που κάναμε τότε. Μετά το σάζεις (φτιάχνεις) εκεί και το τρυπάς, κάνεις τις τρύπες κι είναι έτοιμα να τα πεταλώσεις. Τα βόδια είναι δίχαλα τα οποία μπορείς να τα καλουπώσεις κιόλας. Τα βόδια που οργώναν τότε, γι’ αυτό και τα πεταλώναν. Το άλογο δεν είναι δίχαλο, ενώ το βόδι είναι δίχαλο. Εμείς τα κάναμε και τα πέταλα τα βοδίσια, στο εμπόριο δεν υπήρχε.
Στα άλογα καρφώνουμε το πέταλο στο περιόπλιο να πούμε, δηλαδή στην οπλή από κάτω, άμα κόψεις και καθαρίσεις, φαίνετα ένα γαϊτανάκι γύρω, μέχρι εκεί επιτρέπεται να βάλεις καρφί. Και δεν βάζεις ένα, άμα στα μεγάλα τα ζώα τώρα βάζουμε τέσσερα από την μιά και τέσσερα από την άλλη οχτώ, άμα είναι πιο μικρά άλογα βάζουμε από τρία, δηλαδή έξι στο κάθε πέταλο.
Από δυό χρονών τα πεταλώνουμε, πιο μικρό δεν είχε ανάγκη από πετάλωμα, διότι δεν εργαζόταν. Από δυό χρονών όμως που τα βάζαν σαμάρι και τα λοιπά αρχίζαν και τα πεταλώναν, το πετάλωμα τα βοηθούσε τα ζώα, δεν τα εμπόδιζε. Και στο χώμα και στο λιθόστρωτο, το οποίο ήταν πέτρα-πετραδίτσα και τα λοιπά, γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε να σηκώνει βάρη και να ανεβαίνει βουνά, και πετρώδη και τα λοιπά. Δουλεύαν τα ζώα τότε, δουλεύαν συνέχεια, η κύρια δύναμη ήταν τα ζώα. Τότε στο μήνα έπρεπε να πεταλώσεις, κανονικά για τα ζώα που δουλεύαν έπρεπε να πεταλώσεις γιατί παλιώναν. Η ίδια διαδικασία πάλι.
Ο Μανταμάδος είχε πολλά ζώα και μετά το 1940 και πριν το 1940 είχε πολλά. Από τότε όμως που βγήκε το αυτοκίνητο, αλλά κανονικά από το 1950 και μετά, μετά τον εμφύλιο πόλεμο και τα λοιπά και την μετανάστευση, άρχισε να λιγοστεύει να πούμε, έφυγε ο κόσμος. Βέβαια και όσοι μείνανε κοιτάζανε να προμηθευτούνε, όσοι είχαν την δυνατότητα, αυτοκίνητο. Σιγά-σιγά λοιπόν το 1965-1970 τα αυτοκίνητα πληθύναν και τα ζώα λιγοστεύαν. Και φτάσαμε σήμερα όπου δεν είναι μηδέν αλλά είναι σχεδόν μηδέν. Για να προσφέρει υπηρεσία σημερα ζώο στο χωριό, είναι πολύ λίγα. Κυκλοφορούν σήμερα στο χωριό μέσα καμιά δεκαριά ζά και οι πιο πολλοί είναι γέροι να πούμε, που δεν ταίριαξε να πάρουν αυτοκίνητο. Για ώρα ανάγκης έχει όμως άλλα ζώα, τον καιρό της συγκομιδής της ελιάς να πούμε, από ορεινό μέρος άμα θέλουν να κατεβάσουν στον δημόσιο ή σε αγροτικό δρόμο, έχει κάποια ζώα. Αλλά αυτά είναι για πρόχειρα, αυτά που κινούνται κάθε μέρα δέκα δεν είναι, στο χωριό μέσα. Έχει και κάμποσα που τα συντηρούν αποκλειστικά για τα πανηγύρια. Ήταν εποχή που πεταλώναμε και πενήντα ζώα την εβδομάδα και περισσότερα πολλές φορές, τώρα να σου πω πως είναι πέντε-έξι το μήνα!»
Τρίτη 2 Μαΐου 2023
Δευτέρα 1 Μαΐου 2023
Τα Χάνια του Στενού
Από την ιστοσελίδα:πολιτισικος Σύλλογος Λιδωρικίου
Τα Χάνια του Στενού
Η μικρή όαση που χάθηκε
Συνοπτική αναδρομή στο χρόνο: Γύρισμα πίσω στη δεκαετία του ’50 και πριν. Τότε που το Λιδωρίκι προσπαθούσενα σβήσει τα κάρβουνα που άφησε το κάψιμο του χωριού από τους Γερμανούς.
Για να γίνει κατανοητό το θέμα, θα πρέπει να κάνουμε αναδρομή στο χρόνο. Για όσους γεννήθηκαν μετά – το λιγότερο – από τα μέσα του ’60, η τοπωνυμία «Χάνια Στενού» δεν τους θυμίζει τίποτα, γιατί από τις αρχές του ’70, όλη η φυσιογνωμία του χώρου που κάλυψε η Λίμνη του Μόρνου, αλλοιώθηκε, ώσπου το 1978 σκεπάστηκε οριστικά και η λίμνη έγινε ο υγρός τάφος της περιοχής.
Επομένως βιωματικά τα Χάνια είναι για όσους γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έζησαν, τουλάχιστον, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα.
Να δούμε τα αντικειμενικά στοιχεία που συγκροτούσαν τον μικρό Οικισμό των 10 κατοικιών και 60 ψυχών που γεννήθηκαν και εκεί έζησαν, άλλος πολύ, άλλος λιγότερο, μέχρι που χάθηκε ο Οικισμός οριστικά κάτω από τον υγρό τάφο της.
Ο Οικισμός δεν υπήρξε ολοκληρωμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Κεντρικός πυρήνας ήταν το Χάνι του «Μαλλιάτσου», που η αρχή του χάνεται σε βάθος χρόνου. Θα λέγαμε ότι ο Οικισμός άρχισενα συγκροτείται όταν έχασε το Χάνι τον πρωταρχικό του σκοπό.
Μνήμες και βιώματα – αποσπασματικά.
Τα νερά λιγοστά, γιατί η Γκιώνα τα κρατεί στα έγκατα της και τα διώχνει στον Κορινθιακό ή «τις οίδε που αλλού». Το καλοκαίρι δύσκολο. Νεροδότριες περιφερειακές βρύσες, όπως ο «Αντώνης», ο «Σερεντέλης», ο «Κούστης» και του «Χουσάδα το Περιβόλι». Οι άλλες βρύσες φτωχές σε νερό. Το πράσινο λίγο, εκτός από αμυγδαλιές.
Γενικά η περιοχή που κλείνεται στα όρια της Κοινότητας Λιδωρικίου θα λέγαμε ότι είναι άνυδρη. Το λίγο πράσινο το συναντήσαμε στις παραποτάμιες περιοχές «Φτελιά», «Κώστεβο» και «Μπλάβλακα».
Όλα αυτά γράφτηκαν για να δοθεί έμφαση στην επικεφαλίδα του θέματος. Γιατί η μικρή λωρίδα πρασίνου, όλο το χρόνο, ήταν η περιοχή «Χανίων του Στενού». Η ευρύτερη περιοχή έχει χωριά καταπράσινα με πολλά νερά και τοπία «Ελβετικά».
Η σύγκριση γίνεται με τον υπόλοιπο χώρο της περιοχής Λιδωρικίου.
Άς έρθουμε στα «Χάνια του Στενού». Εκτείνονται στα ριζά της «Πλέσιβας» γύρω στα 250-300 μέτρα από το στενότατο σημείο του Μόρνου, όπου σε μια κοίτη των 30 μ., μαζεύονται τα νερά του ποταμιού και ξεχύνονται δυτικά για να σμίξουν σε 200 μ., μετον ορμητικό «Κόκκινο» Παραπόταμο.
Τα Χάνια βρίσκονται σε κομβικό πέρασμα που ενώνει τη Βορειοδυτική Δωρίδα μετο Λιδωρίκι. Εκεί σμίγουν τα νερά του Μόρνου με τα νερά του χείμαρρου «Μπελεσίτσα» και απέναντι μετα νερά της κύριας πηγής των Βαρδουσίων.
Οι κατοικίες στα Χάνια 11. Οι ψυχές 60. 200 μ. από το Στενό, όπου οι γέφυρες, η παλιά πέτρινη που στέκεται ακλόνητη πάνω από 200 χρόνια και η νέα που ένωνετο δρόμο Λιδωρίκι – Ναύπακτος, αριστούργημα αρχιτεκτονικής με ζωή σχεδόν 5 χρόνων [1938 – 1943]. Μετά την ανατίναξη της, συνδέθηκε το Στενό στα 1944 με τη στρατιωτική γέφυρα τύπου «Μπέλευ».
Το φυσικό περιβάλλον μαγευτικό. Είχε ποικιλία βλάστησης από αυτοφυή άγρια φυτά, πλατάνια, φτελιές, μοσχοϊτιές και λεύκες. Αλλά και καναπίτσιες. Και βεβαίως ποικιλία οπωροφόρων. Κάθε σπίτι είχε και το περιβόλι του (τα γιούρτια, όπως τα λέγαμε).
Για κάποιους μπορεί να ήταν ένα απλό πέραμα. Για όσους έζησαν έστω και περιοδικά, τα βιώματά τους ήταν έντονα συναισθηματικά. Γιατί στα αυτιά τους εναλλάσσοντας ήχοι αρμονικοί. Το καλοκαίριν’ ακούς το γουργούρισμα της νεροχελώνας, τα κοάσματα των βατράχων, το θρόϊσμα από τα φύλλα της λεύκας, τα ουρλιαχτά των σκυλιών και των τσακαλιών, το μουρμούρισμα και το κελάρισμα της «Μπελεσίτσας» όταν δεν ήταν «κατεβασμένη», το τροχάνισμα από τις «μυλόπετρες» του Ανδριτσαίϊκου Μύλου, το βουητό από την κατεβασιά του Μόρνου, το αχόρταγο άρωμα από τις μοσχοϊτιές, να τρέξεις να ψάξεις τις καλαμωτές για καμιά τηγανιά ψάρια, το πέρασμα του Μόρνου, όταν χαμήλωναν τα νερά του, μετα ξυλοπόδαρα, που βεβαίως ήθελε αισιοδοξία.
Τα σπίτια από δυτικά προς ανατολικά ήταν: Πρώτα οι πρόγονοι των Γουραίων, με τον Κώστα Γούρα, μετά του Γεωργούτζου, Γιάννη Γούρα, Παπανικόλα, Ανεσταίων (Ζορμπαίων), Γεροδήμου, Σίδερη, Νάκου, και τέλος των Αρβανιταίων. Πολυμελείς φαμίλιες. Με ρίζες οι οικογένειες (με τη σειρά των σπιτιών) :
1. Γούρα από Θεσσαλία.
2. Γεωργούτζου από Γρανίτσα [Διακόπι].
3. Παπανικόλα [Παπανικολάου] από Άβορο.
4. Ανέστου από Λούτσοβο [Κόκκινο].
5. Γεροδήμου από Τριβίδι.
6. Σίδερη από Βελούχι [Κάλλιο].
7. Νάκου από Κράβαρα και σε βάθος χρόνου από Βόρειο Ήπειρο.
8. Αρβανίτη από Δωρικό και σε βάθος χρόνου από Ήπειρο.
Σάββατο 29 Απριλίου 2023
Πέμπτη 27 Απριλίου 2023
Τρίτη 25 Απριλίου 2023
Σάββατο 22 Απριλίου 2023
Παρασκευή 21 Απριλίου 2023
ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ ΜΑΝΕΣΗΣ: το πέρασμα από το Λιδωρίκι
ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΠ’ ΤΟ ΛΙΔΟΡΙΚΙ
Όλοι οι Έλληνες γνωρι´ζουν τον αξέχαστο επιστήμονα και άνθρωπο , Αριστόβουλο Μάνεση, λίγοι όμως θα γνωρίζουν , πως ο κορυφαίος Έλληνας Συνταγματολόγος , “ φιλοξενήθηκε “ ως .. εκτοπισμένος “ ..εξόριστος δηλαδη, όπως το λέει ο λαός μας , στο Λιδωρικι κατά την επταετία .
ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ ΜΑΝΕΣΗΣ
21η Απριλίου: Αυτοί που στάθηκαν όρθιοι όταν όλα τα ‘σκιαζε η φοβέρα…
Ο καθηγητής Αριστόβουλος Μάνεσης (πέθανε 2 Αυγούστου 2000) στο τελευταίο μάθημά του(1968) είπε στους φοιτητές του: «Σε τέτοιες στιγμές, σαν τις τωρινές, το ουσιώδες είναι, πιστέψτε με, να προστατεύσει κανείς τον εαυτό του, όχι από τη δίωξη, αλλά από τον εξευτελισμό. Να περισώσει την αξιοπρέπειά του ως ανθρώπου, ως πολίτη, ως επιστήμονα. Και έτσι να περιφρουρήσει, επίσης, το κύρος της πανεπιστημιακής έδρας που έχει την τιμή να κατέχει, η οποία, ως έδρα της πολιτικής ελευθερίας, είναι φυσικό, εφόσον βρίσκεται στο ύψος της, να δέρνεται από τις πολιτικές καταιγίδες …
Φαίνεται ότι ήδη έφτασε η ώρα να εφαρμοσθούν οι υποθήκες που έχουν εξαγγελθεί. Σε ό,τι με αφορά, το ξαναδηλώνω: όσο θα μπορώ να διδάσκω το μάθημα του Συνταγματικού Δικαίου, θα το διδάσκω σαν μάθημα της πολιτικής ελευθερίας. Αν δε το αποψινό μου μάθημα συμβεί να είναι το τελευταίο, θα ήθελα να σας παρακαλέσω να κρατήσετε από τη διδασκαλία μου την ουσία της: τη σημασία της πολιτικής ελευθερίας, ως ιστορικής κατακτήσεως για την παραπέρα εξέλιξη του κοινωνικού βίου και ως προϋποθέσεως για τη γενικότερη απελευθέρωση και καταξίωση του ανθρώπου. Και επειδή θεωρία και πράξη είναι αλληλένδετες, το ουσιώδες είναι να μείνει κανείς ελεύθερος, όρθιος και αλύγιστος απέναντι στους καταναγκαστικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς των κρατούντων.
Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν. Διατηρήστε, μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς, άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας, περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας. Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους, σας πει ότι, έτσι κάνοντας, δεν είστε φρόνιμοι και νομοταγείς πολίτες, αποδείξτε της ότι καλός πολίτης είναι μόνον ο ελεύθερος πολίτης, ο συνειδητός, ενεργός και υπεύθυνος πολίτης. Και θυμίστε της ότι ο Περικλής είχε πει στον «Επιτάφιο»: όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι, όχι Φιλήσυχος, αλλ’ άχρηστος, «αχρείος» πολίτης. Και μη ξεχνάτε, στις σημερινές δύσκολες για την Πατρίδα μας και το Λαό μας περιστάσεις, τα λόγια του ποιητή – και θέλω μ’ αυτά να σας αποχαιρετήσω: «Όσοι το χάλκεον χέρι // βαρύ του φόβου αισθάνονται, // ζυγόν δουλείας ας έχωσι· // Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία».
Δευτέρα 17 Απριλίου 2023
Πέμπτη 13 Απριλίου 2023
Ο Φούσκας και οι ένδεκα μαντράχαλοι! (Διήγημα)
Ο Φούσκας και οι ένδεκα μαντράχαλοι!
Είχε σκοτεινιάσει για τα καλά όταν φθάσαμε στο μικρό χωριό στα ριζά ενός λόφου και στα στενά θεοσκότεινα δρομάκια τα μονά ζωντανά, που τους ενοχλούσε η άφιξη μας, ήταν μια πολυάριθμη ομάδα σκυλιών, που με τα άγρια αλυχτίσματά τους προσπαθούσαν να μας κρατήσουν μακριά από τον χώρο, που είχαν ορίσει ως δικό τους.
Εντοπίσαμε ένα σπίτι, που ταίριαζε στην περιγραφή που μας είχε δοθεί και χτυπήσαμε δισταχτικά την πόρτα. Σε λίγο άνοιξε, και μας υποδέχτηκε ο συμμαθητής μας ο Δημήτρης ο Φραντζής, δεν ήταν βέβαια αυτό το όνομα του, αλλά του είχαμε κολλήσει το Φραντζής γιατί έμοιαζε καταπληκτικά με έναν πολύ δημοφιλή ποδοσφαιριστή της Προοδευτικής.
Ο Φραντζής είχε προσκαλέσει, εμένα και δυο φίλους μας συμμαθητές, τον Κώστα και τον Βασίλη να επισκεφτούμε το χωριό του, που βρισκόταν στα νοτιοανατολικά της κωμόπολη μας, πρωτεύουσα μιας ορεινής επαρχίας στο κέντρο της Στερεάς Ελλάδος. Στην μικρή μας πόλη λειτουργούσε εξατάξιο γυμνάσιο όπου εμείς που καταγόμασταν από τα γύρω χωριά της επαρχίας ζούσαμε μόνοι μας σε κάποιο μικρό δωμάτιο που οι γονείς μας είχαν ενοικιάσει . Δύσκολη η ζωή μακριά από την οικογενειακή εστία αλλά είχε όμως και τα καλά της. Είχες σημαντική ελευθερία που αν κατάφερνες να την χειριστείς σωστά μεγάλωνες πιο υπεύθυνα και καλλιεργούσες από μικρός την αρετή της αυτοπεποίθησης και της αυτοπειθαρχίας.
Χωρίς την στενή επίβλεψη των γονιών μας ήταν πιο εύκολο να δεχθούμε την πρόσκληση του φίλου μας χωρίς να λογαριάσουμε ότι θα έπρεπε να περπατήσουμε περίπου μιάμιση ώρα και μάλιστα η επιστροφή μας θα ήταν γύρω στα μεσάνυχτα..
Βέβαια η πρόσκληση ήταν πολύ δελεαστική, θα βλέπαμε για πρώτη φορά τηλεόραση και μάλιστα ένα παιγνίδι για το οποίο αγωνιούσε όλη η Ελλάδα.
Ο Παναθηναϊκός εκείνο το βράδυ έπαιζε για το πρωτάθλημα Ευρώπης με την πρωταθλήτρια της Αγγλίας, την Έβερτον.
Το 1971 οι τηλεοράσεις σπάνιζαν, ελάχιστοι είχαν την οικονομική ευχέρεια να αποκτήσουν μια ασπρόμαυρη, για έγχρωμη δεν γίνεται καν λόγος αφού δεν υπήρχε ακόμη έγχρωμη εκπομπή, αλλά και αυτοί που θα μπορούσαν να αγοράσουν στις περισσότερες περιπτώσεις θα τους ήταν άχρηστη μιας και δεν είχαν εγκατασταθεί αρκετοί αναμεταδότες για να μεταφέρουν το τηλεοπτικό σήμα.
Ο φίλος μας, ο Φραντζής, είχε ένα ξάδελφο, που είχε αγοράσει τηλεόραση και είχε την τύχη η θέση του χωριού, στους πρόποδες ενός λόφου να επιτρέπει να «πιάνει» το σήμα από τα Γεράνια, μάλλον εξ αντανακλάσεως..
Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι που ζούσαμε εκείνα τα χρόνια στα ορεινά χωριά, την τηλεόραση ακουστά την είχαμε και ελάχιστοι ήσαν εκείνοι οι τυχεροί που είχαν επισκεφθεί την Αθήνα και είχαν δει το πως λειτουργούσε αυτό το μαγικό κουτί.
Πέρασαν μάλιστα πολλά χρόνια για να μπορέσουν τα χωριά μας τα περίκλειστα από ορεινούς όγκους να «πιάσουν σήμα» έστω και με πολλά «χιόνια», όπως βάπτισαν την κακή λήψη…
Ο Φραντζής μας σύστησε στον ξάδελφο του και στην οικογένεια του,που μας καλοδεχθήκαν πολύ θερμά, μας πέρασαν σε ένα ευρύχωρο δωμάτιο όπου στην μια άκρη υπήρχε το αναμμένο τζάκι. Βρισκόμασταν στις αρχές Μαρτίου με το κρύο να είναι ακόμη αρκετά έντονο, ιδιαίτερα τα βραδιά. Στην άλλη άκρη πάνω σε ένα τραπεζάκι ήταν τοποθετημένο το «μυθικό κουτί», η περίφημη τηλεόραση. Κοντά στο τζάκι υπήρχε ένα τραπέζι με τις καρέκλες όπου καθίσαμε όλοι με πλάτη στο τζάκι και βλέπαμε μπροστά μας την οθόνη της τηλεόρασης που εκείνη την στιγμή παρουσίαζε το δελτίο ειδήσεων. Έμοιαζε μάλλον σαν τα κινηματογραφικά επίκαιρα που βλέπαμε στον σινεμά πριν ξεκινήσει να παίζει η ταινία. Η αλήθεια είναι ότι ενώ εντυπωσιάστηκα από το γεγονός ότι συμβαίνει κάτι τόσο μακριά και μπορείς και το βλέπεις εκείνη την στιγμή καθισμένος στην καρέκλα του σπιτιού σου, δίπλα στην ζεστασιά του τζακιού, δεν ενθουσιαστικά όμως γιατί η εικόνα ήταν χάλια, κάποιες φιγούρες διακρίναμε και με δυσκολία ξεχωρίζαμε τα πρόσωπα. Η τηλεόραση είχε πολλά «χιόνια», η φωνή όμως του εκφωνητή ήταν αρκετά καθαρή και έτσι ακούγαμε τα πάντα και ας μην τα διακρίναμε ευκρινώς.
Το παιγνίδι θα ξεκινούσε σε μισή περίπου ώρα και έτσι αρχίσαμε την συζήτηση με θέμα ποιο άλλο βέβαια από την πορεία του Παναθηναϊκού!
Θυμάμαι ότι εμείς οι νεαροί μαθητές μονοπωλούσαμε την συζήτηση που οι μεγαλύτεροι ήσαν μάλλον άφωνοι ακροατές εκτός από τον ιδιοκτήτη του σπιτιού που ήταν ποδοσφαιρικά ενήμερος, οπαδός του Ολυμπιακού αλλά για παιγνίδια του Παναθηναϊκού με τις ξένες ομάδες γινόταν φανατικός παναθηναϊκός και όπως μας δήλωσε με στόμφο: “πάνω από όλα η πατρίς!”
Διανύαμε ήδη τον πέμπτο χρόνο της στρατιωτικής διακυβέρνησης και η πατρίς μαζί με την θρησκεία και την οικογένεια αποτελούσαν το αγαπημένο μότο των συνταγματαρχών!
Ξαφνικά η ηλικιωμένη γιαγιά που φρόντιζε το τζάκι μας διέκοψε και ζήτησε αν μπορούσε να ρωτήσει κάτι. Σταματήσαμε την συζήτηση και περιμέναμε με περιέργεια της γιαγιάς το ερώτημα.
«Σας ακούω τόση ώρα εσάς τα παιδιά, που πηγαίνετε και στο γυμνάσιο, να αραδιάζεται ένα σορό ονόματα και να λέτε τόσα πράγματα γι αυτούς που κυνηγάνε ένα τόπι σε ένα χωράφι με γρασίδι που έχουν αρχηγό ένα Φούσκα – τον Πούσκας εννοούσε -λες και αυτό θα σας δώσει ψωμί να φάτε. Αυτά είναι τα γράμματα που μαθαίνετε; Θα κάνετε τρεις ώρες ποδαρόδρομο στα θεοσκότεινα για να δείτε σε αυτό το παράξενο κουτί κάτι μαντράχαλους να κυνηγάνε και να κλωτσάνε ένα τόπι. Να με συμπαθάτε παιδιά μου εγώ δεν μπορώ να σας καταλάβω».
Και συνέχισε:«βέβαια πολλά δεν τα πιάνει το μυαλό μου, έχω γεράσει αρκετά .. να αυτό το κουτί που έφερε ο γιος μου πριν δυο βδομάδες, τηλεόραση μου είπε ότι το λένε.. πως στο καλό έρχονται εδώ μπροστά μας και βλέπουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους! Αυτοί δεν μας βλέπουν; τους έχουμε βάλει στο σπιτι μας ..ευτυχώς που υπάρχει το κουμπί και κλείνει και μπορούμε να ξαπλώσουμε στο κρεβάτι μας χωρίς να μας βλέπουν!»
«Ρε μάνα σιγά σιγά θα τα καταλάβεις ..βάλε τώρα ξύλα στο τζάκι και φέρε τα στραγάλια με το ούζο να μας τρατάρεις, και μην ξεχάσεις και τα λουκούμια για τα παιδιά» και συνέχισε «στην εποχή σου μάνα είχατε αλλά πράγματα που δεν καταλάβαιναν οι παλιότεροι, έτσι πορεύεται ο κόσμος».
Η γιαγιά δεν αντιμίλησε και σηκώθηκε να πάει στην διπλανή κάμαρα για να εκτελέσει την επιθυμία του γιου της, μαζί της σηκώθηκε και πήγε και η νύφη της.
Γεγονός ήταν ότι στα επτά χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας η μόνη ουσιαστική διέξοδος της νεολαίας ήταν ο αθλητισμός και για την επαρχία, το ποδόσφαιρο κατά κύριο λόγο. Ο Ασλανίδης, ο γενικός γραμματέας αθλητισμού, με το προσφιλές του σύνθημα: «κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο», προέτρεπε την νεολαία να ασχολείται αποκλειστικά με τα αθλητισμό ώστε να παραμένει μακριά από πολιτικές αναζητήσεις που σίγουρα μπελάδες θα έφερναν στο καθεστώς. Οι αθλητικές εφημερίδες με κυρίαρχες το Φως τω σπορ και την Αθλητική ηχώ έκαναν ρεκόρ πωλήσεων.
Στα διαλείμματα των μαθημάτων μας οι μόνες συζητήσεις μεταξύ των αγοριών ήταν το ποδόσφαιρο και ομηρικοί ήταν οι καυγάδες για το πια ήταν η καλύτερη ομάδα. Τα μεγάλα μέτωπα των συγκρούσεων αφορούσαν τους οπαδούς του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού. Στην δίκη μου τάξη εγώ είχα αναδειχθεί αρχηγός των κόκκινων και ο συμμαθητής μου ο Θανάσης αρχηγός των πρασίνων. Η ζωή όμως κάνει τα δικά της παιγνίδια και ο Θανάσης «άλλαξε» στρατόπεδο και βρέθηκε στο κατακόκκινο στρατόπεδο, ως σημαίνον στέλεχος του ΚΚΕ
Πριν μερικά χρόνια που ο Θανάσης μιλούσε σε μια συγκέντρωση του ΚΚΕ στα δυτικά προάστια Αττικής και πήγα να τον συναντήσω, σχεδόν 50 χρόνια από τους ομηρικούς καυγάδες μας. Μόλις κατέβηκε από την εξέδρα τον πλησίασα και πολύ σοβαρά του επισήμαινα ότι δεν περίμενα ποτέ να αλλάξει παράταξη και να γίνει κόκκινος, αιφνιδιάστηκε και με αμήχανο ύφος μου απαντά: «δεν σας καταλαβαίνω κύριε εγώ πάντα κόκκινος ήμουν». «Για θυμήσου καλύτερα.. εγώ θυμάμαι πολύ καλά ότι στα χρόνια του γυμνασίου ήσουν φανατικός πράσινος» του απαντώ γελώντας! Η εγκάρδια χειραψία και το τρανταχτό του γέλιο μας πήγε στα χρόνια εκείνα τα αλλοτινά …
Το παιγνίδι ξεκίνησε με τον Παναθηναϊκό να παλεύει και να στέκεται όρθιος. Η άμυνα του με τον Καμάρα και τον Σούρπη και τα αλλά παιδιά να μην αφήνουν μύγα να περάσει και αν περνούσε κάποια βολίδα των Άγγλων ο Τάκης ο Οικονομόπουλος να πιάνει τα άπιαστα. Το απίθανο συμβαίνει στο 81 λεπτό που ο ψηλός ο Αντωνιάδης στέλνει την μπάλα στα δίχτυα της ´Εβερτον.
Η χαρά ήταν τόσο μεγάλη που ο Γιώργος ξεκρέμασε το δίκαννο που ήταν στον τοίχο δίπλα στο τζάκι και έτρεξε στο μπαλκόνι για να ρίξει τους χαρμόσυνους πυροβολισμούς αλλά η γυναίκα του έμπηξε τις φωνές θυμίζοντας ότι έχουμε στρατιωτικό νόμο και θα μπλέξουμε …
Η γιαγιά ήταν η μόνη ατάραχη και μάλιστα χαμηλόφωνα μονολογούσε: «δεν πάει καλά ο κόσμος, Παναγία μου βοήθησε μας!». Δυστυχώς η χαρά δεν διήρκεσε για πολύ και το όνειρο της νίκης έσβησε ακριβώς στη λήξη του παιγνιδιού αφού οι Άγγλοι κατάφεραν να ισοφαρίσουν.
Φύγαμε αμέσως, είχαμε και μια επιστροφή δύσκολη. Μόλις αφήσαμε τα τελευταία σπίτια του χωριού και σταματήσαμε να ακούμε τα άγρια αλυχτίσματα των σκυλιών νιώσαμε την απόκοσμη πήχτρα του σκοταδιού και πλησιάζοντας τον μικρό χείμαρρο, που διέσχιζε την στενή ορεινή κοιλάδα, ρέοντας προς το μεγάλο ποταμό, που τον συναντούσε στα περίπου τεσσάρα χιλιόμετρα, ένα πυκνό πούσι μας εμπόδιζε να δούμε πέραν της μύτης μας. Η αλήθεια είναι πως αρχίσαμε να φοβόμαστε και ανησυχούσαμε αν βρισκόμασταν και στο σωστό μονοπάτι. Πλησιάσαμε αρκετά κοντά στον χείμαρρο για να προσανατολιστούμε από την κατεύθυνση των νερών. Ευτυχώς σε λίγο βγήκαμε στην δημοσιά που μας ήταν γνώριμος δρόμος και ηρεμήσαμε.
Συναντήσαμε την γέφυρα που ένωνε τις όχθες του χείμαρρου και εκεί ο φίλος μας ο Κώστας θα συνέχιζε ευθεία στην δημοσιά για περίπου έξι χιλιόμετρα για να φθάσει στο σπίτι του, που ήταν το Χάνι στην άκρη μιας μεγάλης γέφυρας και σταυροδρόμι αρκετών δρόμων που ένωναν τα ορεινά χωριά της επαρχίας. Οι υπόλοιποι θα πηγαίναμε δεξιά για να επιστρέψουμε περασμένα μεσάνυχτα στα σπίτια μας στην κωμόπολη περπατώντας πέντε έξι χιλιόμετρα. Χαρούμενοι ήμασταν και χωρίς άγχος μια και κανείς δεν μας περίμενε…..
Κωνσταντίνος Μπερτσιάς
πόνημα δημιουργικής γραφής
Απρίλιος 2023
Τρίτη 11 Απριλίου 2023
Δευτέρα 10 Απριλίου 2023
Παρασκευή 7 Απριλίου 2023
Γιατί κλείνει η γέφυρα του Μόρνου;
Τετάρτη 5 Απριλίου 2023
Δευτέρα 3 Απριλίου 2023
Σάββατο 1 Απριλίου 2023
Τρίτη 28 Μαρτίου 2023
Αξέχαστοι πατριώτες μας
Κυριακή 26 Μαρτίου 2023
Μια ανάγνωση του βιβλίου «Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι»
Μια ανάγνωση του βιβλίου «Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι»
Η μελέτη του Ιωάννη Στεφανίδη «Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι» για το Σύνταγμα 5/42 και τον Δημήτριο Ψαρρό (Επίκεντρο, 2022) οπωσδήποτε είναι αξιόλογη και καλύπτει σε σημαντικό βαθμό την ανάγκη για μια εμπεριστατωμένη και λεπτομερή ματιά στα γεγονότα που ορθώς καταγράφονται ως «Κατοχικός Εμφύλιος, 1943-44». Ο συγγραφέας συγκεντρώνει με υπομονή τις διαθέσιμες ψηφίδες από τις διαθέσιμες πηγές (μαρτυρίες, αρχειακά υλικά) και συνθέτει μια ήρεμη, έντιμη και κατά το δυνατόν πλήρη εξιστόρηση.
Άλλο όμως η εξιστόρηση και άλλο η ερμηνεία των γεγονότων. Ο τίτλος του βιβλίου προξενεί μια πρώτη απορία, αλλά διευκρινίζεται από το ίδιο το κείμενο. Το «ανεπιθύμητοι» μπορεί να εξηγηθεί εύκολα. Το «αναλώσιμοι», ωστόσο, είναι πιο δύσκολο. Ο συγγραφέας υιοθετεί την άποψη στελεχών του 5/52, ότι «Δεν θα ήταν επομένως υπερβολικό το συμπέρασμα ότι για τους φορείς της βρετανικής πολιτικής στην κατεχόμενη Ελλάδα ο Ψαρρός και οι άντρες του αποδείχθηκαν αναλώσιμοι, ιδίως από τη στιγμή που η εξόντωση τους έδινε ένα ακαταμάχητο επιχείρημα για την ηθική καταδίκη και πολιτική απομόνωση του εαμικού κινήματος» (σ.283). Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας αποδέχεται την άποψη ότι οι Βρετανοί θυσίασαν εν ψυχρώ το Σύνταγμα 5/42 και τον Δημήτρη Ψαρρό, γιατί αυτό εξυπηρετούσε την πολιτική τους πολεμική και προπαγάνδα εναντίον του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Παρόμοιες αντιλήψεις έχουν διατυπωθεί από βετεράνους της ΥΒΕ-ΠΑΟ (Μακεδονία), αλλά και του ΕΣ (Ελληνικός Στρατός – Πελοπόννησος). Στους Βρετανούς αποδίδεται από πολλούς που συμμετείχαν στα γεγονότα ότι για δικούς τους λόγους επέλεξαν να ενισχύουν τον ΕΛΑΣ και καταδίκασαν έτσι όλες τις «εθνικές αντιστασιακές οργανώσεις», πλην του ΕΔΕΣ και της οργάνωσης του Φωστερίδη (Αντών Τσαούς), σε αφανισμό.
Στην περίπτωση του 5/42, όπως καταγράφεται σε πολλά σημεία του βιβλίου, η προσπάθεια να στηθεί μια άξια λόγου ένοπλη ομάδα σε μια περιοχή (Δωρίδα) η οποία δεν μπορούσε λόγω έλλειψης πόρων να θρέψει ούτε καν τους κατοίκους της, οδηγούσε στην απόλυτη εξάρτησή της από τις βρετανικές «ρίψεις» όπλων, υλικών, τροφίμων και λιρών. Αυτό ήταν ξεκάθαρο από τη πρώτη στιγμή. Όπως επίσης ήταν ξεκάθαρο ότι η περιοχή διέθετε ήδη, από πολλούς μήνες, ένοπλο αντάρτικο, αυτό του ΕΛΑΣ. Η επιλογή να στηθεί στο συγκεκριμένο χώρο το 5/42 υπήρξε κυρίως πολιτική, από τη πλευρά των Βρετανών και της ΕΚΚΑ (Καρτάλης). Οι μοναρχικοί, που είχαν με τα πολλά δραστηριοποιηθεί (για την αντιμετώπιση του ΕΑΜ) αρχικά με τον Παπάγο και στη συνέχεια με τους Ζαλοκώστα – Μαρκεζίνη, έσπευσαν να επωφεληθούν και στην περίπτωση του 5/42, στέλνοντας φιλοβασιλικούς αξιωματικούς. Όλοι, αν εξαιρέσουμε τον ίδιο τον Ψαρρό, απέβλεπαν, ουσιαστικά, στον αποκλεισμό των διόδων του ΕΛΑΣ προς την Αθήνα, κατά την αναμενόμενη απελευθέρωση. Ήδη από τα τέλη του 1943 είχε διαφανεί ότι το 5/42 δεν μπορούσε να παίξει αυτό το ρόλο, αλλά οι Βρετανοί συνέχισαν να το στηρίζουν, στο μέτρο των περιορισμένων δυνατοτήτων τους λόγω των γενικότερων εξελίξεων του πολέμου, ως την τελευταία (κυριολεκτικά) στιγμή.
Είναι εξαιρετικά πιθανόν ότι στην περίπτωση του 5/42 η αποτυχία δεν έχει αποκλειστική αιτία τους Βρετανούς, αλλά και μια πολυποίκιλη ελληνική συμμετοχή. Επιμένω σ’ αυτό το σημείο, γιατί μέσω του τίτλου «Ανεπιθύμητοι και Αναλώσιμοι» ο Στεφανίδης υποστηρίζει μια θέση η οποία προφανώς χρειάζεται περισσότερο φωτισμό.
Εντύπωση προξενούν ορισμένες θέσεις, όπως διατυπώνονται. Για παράδειγμα: «Μικρότερης βαρύτητας αλλά όχι αμελητέο κίνητρο, όπως ήδη αναφέρθηκε, θα μπορούσε να θεωρηθεί και η ποσότητα οπλισμού και, κυρίως, χρημάτων που θα απέφερε η διάλυση του Συντάγματος σε μια δύναμη, όπως ο ΕΛΑΣ, που μονίμως αντιμετώπιζε ζήτημα ρευστότητας» (σ. 271). Και αλλού, για τον Ηλία Καρρά (Ηρακλή), ο οποίος χαρακτηρίζεται «εξαιρετικά αδιάλλακτος» εντός εισαγωγικών και παλαιός τρόφιμος της Ακροναυπλίας (εκτός εισαγωγικών) (σ. 197). Αλλά αυτό που επιζητεί επισήμανση είναι συνολικά η ανάλυση που γίνεται σε ό,τι αφορά το ΚΚΕ και το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, σε σχέση με τα ιστορούμενα γεγονότα. Αυτή συμπυκνώνεται σ’ ένα ξεχωριστό υποκεφάλαιο («Η βία ως μέσο για την άνοδο στην εξουσία», σ. 266-72) και εμφανίζει το ΚΚΕ και το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ ως έναν μονοδιάστατο οργανισμό που έχει εξαρχής και μέχρι τέλους ως σκοπό την βίαιη κατάληψη της εξουσίας. Ούτε καν αναφέρεται η παράλληλη (και εξίσου αδίστακτη, όπου μπορούσαν να το κάνουν) χρήση βίας από τους εσωτερικούς αντιπάλους του ΕΑΜ στις κατοχικές εσωτερικές αντιπαραθέσεις. Η βία εμφανίζεται ως μονομερής και αποκλειστική επιλογή του σταλινισμού. Το θέμα αυτό δεν εξαντλείται εύκολα, πολύ περισσότερο που, όσο μπορώ να γνωρίζω τη βιβλιογραφία για τον Εμφύλιο, γενικά αντιμετωπίζεται μάλλον με «ιδεολογική προδιάθεση» παρά με ψυχραιμία και νηφαλιότητα.
Η αιματηρή διάλυση του Συντάγματος 5/42 και η δολοφονία του Ψαρρού ήταν το τέταρτο καρφί το οποίο το ΚΚΕ και το ΕΑΜ -ΕΛΑΣ κάρφωσαν οι ίδιοι το πολιτικό τους φέρετρο. Τα τρία που προηγήθηκαν ήταν η επίθεση τον Οκτώβριο του 1943 στον ΕΔΕΣ, η δημιουργία της «Κυβέρνησης του Βουνού» χωρίς πραγματική στρατηγική αντίληψη (ουσιαστικά: χωρίς λόγο) και η ανταρσία στο Στρατό και το Ναυτικό στη Μέση Ανατολή. Η δολοφονία του Ψαρρού, την ίδια άνοιξη του 1944, ήταν το αποκορύφωμα – και ο καταλυτικός παράγοντας για τη σφυρηλάτηση μιας πραγματικής πολιτικής συμμαχίας ακροδεξιάς – μοναρχικών – βενιζελικών σε αντικομμουνιστική βάση, η οποία παρέμεινε αρραγής (και νικηφόρα) ως το τέλος της δεκαετίας του 1940 και του Εμφυλίου.
Πάνος Ζέρβας
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)