Καλλίστη: ένα βιβλίο εμπνευσμένο από το δικό μας Κάλλιο - Βελούχι-

 

2010.  Κ. Σ. ΜΠΕΡΤΣΙΑΣ,  Γ.Η. ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΣ,  ΘΥΜΙΟΣ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ

Οι νέοι κοινοτάρχες στη Δωρίδα

Καλή θητεία σε όλους τους κοινοτάρχες μας !!

Αμυγδαλιά: Τσέλλου Γεωργία (Γιαννόπουλος)

Γλυφάδα: Τρίγκας Κωνσταντίνος (Καπεντζώνης)

Διακόπι: Ταλάντης Ιωάννης (Γιαννόπουλος)

Ερατεινή: Κατσούλης Θοδωρής (Γιαννόπουλος)

Ευπάλιο: Πετρόπουλος Κωνσταντίνος (Γιαννόπουλος)

Καλλιθέα: Μπάκας Ιωάννης (Γιαννόπουλος)

Καστράκι: Χάρος Ιωάννης (Γιαννόπουλος)

Κλήμα Ευπαλίου: Αναδιώτης Ιωάννης (Γιαννόπουλος)

Λιδωρίκι: Λαγγουράνη Αργυρώ (Γιαννόπουλος)

Μαλάματα: Αποστολάτος Βασίλης (Γιαννόπουλος)

Μαλανδρίνο: Ρήγας Θανάσης (Γιαννόπουλος)

Μαναγούλη: Κόκλας Σπύρος (Γιαννόπουλος)

Μαραθιάς: Τριανταφύλλου Θεοχάρης (Γιαννόπουλος)

Μοναστηράκι: Τσιγάρας Αριστομένης (Γιαννόπουλος)

Πεντάπολη: Μπάκας Ιωάννης (Γιαννόπουλος)

Ποτιδάνεια: Παπαγεωργίου Θανάσης (Καπεντζώνης)

Σεργούλα: Ανδρίτσος Αχιλλέας (Γιαννόπουλος)

Τείχιο: Καραίνδρος Ευάγγελος (Γιαννόπουλος)

Τολοφώνα: Στρούζας Παναγιώτης (Γιαννόπουλος)

Τρίκορφο: Βίτσας Κώστας (Καπεντζώνης)

Φιλοθέη: Θεοδωρόπουλος Βασίλης (Γιαννόπουλος)

Άβορος: Δούκας Γιάννης (Καπεντζώνης)

Αλποχώρι: Μπαρμπούτης Δημήτρης (Καπεντζώνης)

Αρτοτίνα: Χριστοδούλου Γιάννης (Γιαννόπουλος)

Βραΐλα: Γεωργουσόπουλος Θανάσης (Καπεντζώνης)

Δάφνος: Παπανδρέου Παντελής (Γιαννόπουλος)

Διχώρι: Κουτσόπουλος Δημήτρης (Καπεντζώνης)

Δροσάτο: Παπαϊωάννου Παναγιώτης (Γιαννόπουλος)

Δωρικό: Δούκας Νεκτάριος (Γιαννόπουλος)

Ελαία: Πατρινός Γιώργος (Καπεντζώνης)

Ζωριάνος: Ανδρεόπουλος Θανάσης (Γιαννόπουλος)

Κάλλιο: Γεροδήμος Απόστολος (Γιαννόπουλος)

Κάμπος: Παπανδρέου Δημήτρης (Γιαννόπουλος)

Καρούτες:  Μούρτος Γιάννης (Καπεντζώνης)

Κερασιές: Γκάνος Νικηφόρος (Καπεντζώνης)

Κόκκινος: Καραμπέτσος Βασίλης (Καπεντζώνης)

Κονιάκος: Μίχος Γιάννης (Καπεντζώνης)

Κουπάκι: Κοίνης Επαμεινώνδας (Καπεντζώνης)

Κριάτσι: Φλώρος Δημήτρης (Γιαννόπουλος)

Κροκύλειο: Αυγερόπουλος Κώστας  (Καπεντζώνης)

Λευκαδίτι: Λακαφώση Ιφιγένεια (Γιαννόπουλος)

Μακρινή: Αναδιώτης Κώστας (Γιαννόπουλος)

Μηλέα: Γκίκας Χαράλαμπος (Γιαννόπουλος)

Παλαιοξάρι: Ανδρεόπουλος Γιώργος (Γιαννόπουλος)

Πάνορμος: Μάμμαλης Βασίκης (Γιαννόπουλος)

Πενταγιοί: Καραδήμας Δημήτρης (Καπεντζώνης)

Περιβόλι: Καλλιαντέρης Θεμιστοκλής (Γιαννόπουλος)

Περιθιώτισσα: Σταθόπουλος Δημήτρης (Γιαννόπουλος)

Πύργος: Μελίστας Τάσος  (Καπεντζώνης)

Στίλια: Παπανακλής Γιώργος (Γιαννόπουλος)

Συκιά: Βλάχου Ελένη (Καπεντζώνης)

Σώταινα: Φάκος Παναγιώτης (Γιαννόπουλος)

Τριζόνια: Νικολακόπουλος Αλέξανδρος (Γιαννόπουλος)

Τρίστενο: Νικολέτος Φώτης (Γιαννόπουλος)

Υψηλό Χωριό: Θεοχάρης Ευθύμιος (Γιαννόπουλος)

Αξέχαστοι Κοκκινιώτες

 

Μπερτσιάς Γεωργιος και Θύμιος Καραγιάννης 

Αποχαιρετισμός Αναχωρησάντων ( Κωνσταντίνος Γ. Στέφος)

 Αποχαιρετισμός απο την κόρη του Καίτη:

Έφυγε την Παρασκευή  για το "μεγάλο ταξίδι" ο μπαμπάς μου ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΦΟΣ του Γεωργίου. Η κηδεία του θα γίνει την Τρίτη 24/10, στις 12:00 στο Νεκροταφείο Νέας Σμύρνης.  Αν κι έφτασε ψηλά (αντιστράτηγος ε.α. ΕΛ.ΑΣ.) δεν ξέχασε ποτέ το χωριό του,  το αγαπημένο του Λούτσοβο, - μικρό Παρισάκι το έλεγε.  Έχασε μικρός τον πατέρα του, έζησε τη σκληρότητα της ορφάνιας και  τη φρίκη του πολέμου, της Κατοχής, της πείνας.  Τυχερός όμως γιατί ήταν μέλος μιας υπέροχης οικογένειας, με μία εκπληκτική μάνα την Αικατερίνη και 3 ακόμη αδέλφια την Βασιλική, τον Χαραλάμπη, τον Θανάση, που ήταν τόσο αγαπημένα και δεμένα μεταξύ τους. Αυτή η οικογένεια είναι φωτεινό παράδειγμα για μένα για το τί μπορεί να κάνει ο άνθρωπος εάν έχει πίστη, αγάπη, ήθος, ικανότητες και διάθεση να αγωνιστεί. Πάλεψε λοιπόν στη ζωή του, τελείωσε- αριστούχος- τις 3 Σχολές της Αστυνομίας Πόλεων κι έφτασε πολύ ψηλά. Από μικρή τον θυμόμουν πάντα Διοικητή σε διάφορα Παραρτήματα Ασφαλείας. Έβλεπα έναν αξιωματικό αξιοπρεπή, νέο, όμορφο, λεβέντη, προστατευτικό και τον καμάρωνα γιατί ήταν ο μπαμπάς μου.  Όσοι τον γνώρισαν λένε ότι πάνω απ' όλα ήταν Άνθρωπος, έντιμος, ηθικός, προστατευτικός, οικογενειάρχης, ζεστός συγγενής χωρίς έπαρση, απλά στηριγμένος στις δικές του δυνάμεις. Πόσους ανθρώπους βοήθησε, σε πόσους στάθηκε δίπλα..  Εμάς τα παιδιά του μας μεγάλωσε με πολλή αγάπη, φροντίδα και κόπο και μας δίδαξε πολλά και καλά πράγματα. Διέγραψε μια λαμπρή πορεία στην Αστυνομία κι όταν βγήκε στη σύνταξη, είχε και κάποιες επαγγελματικές  προτάσεις, όμως όπως έλεγε "εγώ πλέον αποστρατεύτηκα, κρέμασα τη στολή μου, είμαι μόνο συνταξιούχος". 

Μπαμπά μου, ήσουν πάντα "πατρικός" προς όλους. Τη μαμά, τον Νίκο, εμένα, τα αδέλφια σου, τους συγγενείς, τους φίλους. Για μένα είσαι αναντικατάστατος. Σ ευχαριστώ για όλα.. Να προσέχεις και να με προσέχεις..

ΣΕ ΛΑΤΡΕΥΩ...

Μπαμπά μου,  λατρεμένε μου μπαμπά, σε αποχωρίζομαι την Τρίτη 24/10,  στις 12 το μεσημέρι στο Κοιμητήριο Νέας Σμύρνης..

Αποχαιρετισμός αναχωρησάντων ( Νικόλαος (Νικ) Κοράκης)

Ένας ακόμη χωριανός μας έφυγε για το μεγάλο ταξίδι..

Ο Νίκος Κορακης που γενήθηκα στις  10 Ιουνίου 1931.

Με πολλή αγάπη, περιτριγυρισμένος από τη σύζυγό του και τα παιδιά του, ο Νικ Κοράκης πέθανε ειρηνικά στο νοσοκομείο Humber River στις 4:30 μ.μ.στις 10 Οκτωβρίου 2023. Ο Νίκος Κοράκης ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος που πάντα έβαζε την οικογένειά του πάνω από όλα. Ήταν ένας στοργικός πατέρας, σύζυγος, παππούς και αγαπημένο μέλος της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο Νικ ήταν γενναίος, έντιμος και ευγενικός. Ήταν σοβαρός άνθρωπος αλλά είχε πάντα ένα χαμόγελο στα χείλη του. Ο Νικ γεννήθηκε στις 10 Ιουνίου 1931 στο μικρό αγροτικό χωριό Κόκκινος. Ήταν γιος του Θεμιστοκλή και της Τασίας (Καραμπέτσας) και ήταν το έβδομο από τα οκτώ παιδιά. Είχε προηγηθεί ο θάνατος από τους γονείς του και όλα τα αδέρφια του, Βασιλική, Παπασπύρος, Πηνελόπη, Σπυριδούλα, Δημήτρη, Γιώργο και Θεόδωρο. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα ρίχτηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Είχε καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις στις οικογένειες, οπότε αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, ο Νικ άφησε την Ελλάδα και μετανάστευσε στον Καναδά. Έφτασε στο Χάλιφαξ το 1950 σε ηλικία 19 ετών. Εργάστηκε πολύ σκληρά σε έναν σιδηρόδρομο στο Γουίνιπεγκ και στη συνέχεια μετακόμισε στο Λονδίνο όπου εργάστηκε στον ξενοδοχειακό κλάδο. 

Ο Νικ υποστήριξε τον αδελφό του Τεντ για να έρθει στον Καναδά το 1955. Το 1957 μετακόμισε στο Τορόντο όπου έφερε πολλά ξαδέρφια από την Ελλάδα. Πάντα βοηθούσε την οικογένειά του που είχε ανάγκη και έδινε τόπο στις δικές τους ελπίδες και όνειρα. Ο Νικ επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου γνώρισε τη Ζωή, και ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Παντρεύτηκαν το 1971 και μετά μετακόμισε στο Τορόντο. Ξεκίνησαν μια όμορφη κοινή ζωή και μεγάλωσαν τα δύο τους παιδιά, τον Θέμη και τη Σούλα. Ο Νικ εργάστηκε στο αεροδρόμιο ως διακομιστής για περισσότερα από 20 χρόνια, όπου η υπηρεσία και η αφοσίωσή του τιμήθηκαν με πολλά βραβεία.

Ήταν ένας απλός, τίμιος άνθρωπος και δεν απαιτούσε πολλά περιττά πράγματα στη ζωή. Ήταν έξυπνος, αποταμίευε τα χρήματά του, αγαπούσε την κηπουρική και την κονσερβοποίηση των καρπών του κόπου του και μοιραζόταν με άλλους. Υπήρχαν πολλά απίστευτα ταξίδια στο Μίσιγκαν και στην Ελλάδα για να επισκεφθείτε και να επανασυνδεθείτε με την οικογένεια. Αγαπούσε όλα τα αδέρφια, τις αδερφές, τα ανίψια, τους ανιψιούς, τα ξαδέρφια και τους φίλους του με όλη του την καρδιά. Ο Νικ πάλεψε με το λέμφωμα Non-Hodgkin το 2009, βγήκε δυνατός και το νίκησε. Αργότερα διαγνώστηκε με Αφασία το 2015. Ο Νικ έμεινε από τη σύζυγό του Ζωή (Ζαχαροπούλου), τα δύο παιδιά του Θεμιστοκλή και Χρυσούλα (Scott) και ήταν περήφανος παππούς του Alexander Nicholas Burgess. Ο Αλέξανδρος ήταν το καμάρι και η χαρά του και έλαμπε κάθε φορά που τον έβλεπε. Περιττό να πούμε ότι ο Αλέξανδρος έφευγε πάντα με μια τσέπη από την Παππού. Είμαστε τόσο ευλογημένοι με υπέροχη οικογένεια και φίλους. Σας ευχαριστούμε για την αγάπη και την υποστήριξη όλων! ΑΙΩΝΙΑ ΤΟΥ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ

Αποχαιρετισμός αναχωρησάντων (Κώστας Ανέστος)

  Έφυγε από τη ζωή ο χωριανός μας ο Κώστας Ανέστος, ο δάσκαλος. Ο Κώστας ήταν ένας εξαίρετος άνθρωπος, με πολύ αγάπη για το χωριό μας, ένας από τους πιο αγαπητούς συγχωριανούς μας που η πραότητα του, η καλοσύνη του και η αγάπη του για τους συνανθρώπους του αποτελούσαν τα κυρία προτερήματα του χαρακτήρα του. Διακόνησε με τον καλύτερο τρόπο το λειτούργημα του δασκάλου σε διάφορα δημοτικά σχολεία της πατρίδας μας. Δημιούργησε με την εκλεκτή σύζυγο του, την Θοδώρα, μια ζηλευτή οικογένεια. Αιώνια η μνήμη του θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια του.

Η κηδεία θα γίνει το Σάββατο 21 Οκτωβρίου στο χωριό. Η οικογένεια θα βάλει Πούλμαν το οποίο θα φύγει το Σάββατο το πρωί ώρα 7-7.30 από το Στάδιο. Όποιος επιθυμεί να πάει με το Πούλμαν να επικοινωνήσει με την οικογένεια.

Η οικογένεια της Ασήμω Ανέστου ( 6/6/1950) 

 Μπερτσιάς Αριστείδης έφυγε από πολύ μικρός στην Αμερική, περίπου στις αρχές του 1900, όπου και έμεινε μόνιμα μέχρι τον θάνατο του (1964). Ήταν αδελφός του Κώστα Μπερτσιά και της Ρήνας Κρανια- Μπερτσιά.

Το νεκροταφείο του χωριού από ψηλά

 

Ξεθωριασμένες αναμνήσεις …

 

Γεώργιος, Κωνσταντίνος και Μαρία Μπερτσιά 

 

Εθελοντική εργασία από τον Λευτέρη!

Πρόταση για την " πολιτιστική προστασία και ανάδειξη της περιοχής γύρω από τον Ταμιευτήρα του Μόρνου".

 Πρόταση, από Αφροδίτη Παπαθανάση,

για   την " πολιτιστική προστασία και ανάδειξη της περιοχής γύρω από τον Ταμιευτήρα του Μόρνου". 

Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Φωκίδας συμβάλλει και ο Ταμιευτήρας Μόρνου.

Η κατασκευή του επηρέασε την οικονομία της περιοχής γύρω από τον Ταμιευτήρα, αλλά και τις ζωές των κατοίκων.

Αποτελεί χρέος μας προς την πολιτισμική παρακαταθήκη της Δωρίδας και προς τις επόμενες γενεές, να μην αφήσουμε την ιστορία της περιοχής γύρω από τον Ταμιευτήρα να "ξεχαστεί".

Με πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, θα μπορούσε με συνέργιες με τα συναρμόδια Υπουργεία, να σχεδιαστούν δράσεις και προγράμματα χρηματοδότησης, για τα ακόλουθα θέματα που αφορούν την πολιτιστική προστασία και ανάδειξη της περιοχής γύρω από τον Ταμιευτήρα:

1. Συνεργασία με το Υπ. Πολιτισμού, όπου η Περιφέρεια θα μπορεί να εγγυηθεί δέσμευση πόρων για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Καλλίου και αρχαίου Φύσκου, καθώς το Υπουργείο θα προχωρά με τις μελέτες τοπογράφησης και αποτύπωσης και αποκατάστασης των μνημείων.

2. Συνεργασία με  το Δήμο Δωρίδας και την ΕΦΑ Φωκίδας, ώστε να είναι δυνατή η δημιουργία έκθεσης  εποπτικού υλικού, με δυνατότητα χρηματοδότησης του έργου από την Περιφέρεια, στην οποία παρουσιάζεται  η ιστορία του τόπου από τους αρχαίους έως τους βυζαντινούς χρόνους, με πρώτη επιλογή το δημοτικό σχολείο Δ.Κ. Μαλανδρίνου, με αναφορά στον αρχαίο Φύσκο.

3. Συνεργασία με Δήμο Δωρίδας και ΕΦΑ Φωκίδας για τις προδιαγραφές πρόσκλησης ΕΣΠΑ της ΣΤΕΡΕΑΣ  που να αφορά έργο για το ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ και τη δαπάνη για την ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ που απαιτείται. Αναλυτικά : άμεσα χρειάζεται επικαιροποίηση των οικονομοτεχνικών μελετών και  εκτέλεση των εργασιών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της επισκευής του κτηρίου του ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ, ενώ μετά το πέρας των εργασιών αυτών, θα πρέπει να ακολουθήσει και η μουσειολογική μελέτη.

4. Συνεργασία με το Υπ. Πολιτισμού, το Δήμο Δωρίδας και την ΕΥΔΑΠ ΠΑΓΙΩΝ για την δημιουργία μόνιμης έκθεσης οπτικοακουστικού υλικού, που θα αφηγείται την ιστορία της περιοχής, τις αλλαγές,  το Κάλλιο, τα μνημεία και τις υποδομές που χάθηκαν με την κατασκευή του φράγματος του Μόρνου. 

Να σημειώσουμε επίσης ότι στον απολογισμό της Εταιρικής Ευθύνης της ΕΥΔΑΠ ΑΕ δεν υπάρχει μια λέξη και μια δράση για την περιοχή του Ταμιευτήρα, ενώ μια εξαιρετική πρωτοβουλία, έκθεση για τα 90 χρόνια κατασκευής του φράγματος στον Μαραθώνα https://www.cnn.gr/focus/story/197145/90-xronia-fragma-marathona-gia-proti-fora-to-arxeio-tis-eydap-se-mia-monadiki-ekthesi

5. Ανακήρυξη του Καλλίου σε νεώτερο μνημείο και κατασκευή στην άκρη της λίμνης ξύλινης εξέδρας με σκοπό εκδηλώσεις στην περιοχή.

Αφροδίτη Παπαθανάση

Στον Άγιο Βασίλη στο εμπα του χωριού!

 

Η Μαρία Μπερτσιά του Κωνσταντίνου με την μικρή της κόρη, αρχές δεκαετίας του 80

Το περιοδεύον μανάβικο!

 

 

Νικόλαος Κοράκης, Γιωργος Μπερτσιάς, Νίκος Μπερτσιάς όρθιοι: κωστας Μπερτσιάς, Μαρία Μπερτσιά, Γιάννης Κρανιάς. Στον Ωρωπό γύρω στο 1980.

Κάλλιο (Βελούχι) 1975

 

Μετά από τρία χρόνια σκεπάστηκε από τα νερά της λίμνης και χάθηκε για πάντα…

Από το βιβλίο του Πάνου:η νερομάννα της Αθήνας.

Ρουμελιώτικη τυρόπιτα!

 

Ο φούρνος ετοιμάζεται ….(Ευθυμία Γεωργίου Μπερτσιά)

Τα φύλλα για τη τυρόπιτα έτοιμα, ανοιγμένα με το χέρι της κυρίας Ευθυμίας.

Αναμνήσεις από τα παλιά (Γυμνάσιο Λιδωρικίου)

 (Aντιγραφή από το FB Maria dede -Goura)

Μαθητές της έκτης τάξης του Γυμνασίου Λιδωρικίου σε συνάντηση  τους τον Αύγουστο του 1992 με παρόντες τους καθηγητές Δημήτρη Κωσταρά, φαίνεται στην φωτό, και την Ελένη Χριστοπούλου.

Στις Καστανιές στο περίβολο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

 

 Η αείμνηστη Βασιλική Κοράκη γνωστή και ως Νικολού, με τον Κώστα Κοράκη του Δημητρίου, εγγονός του Καμάρα.

Στο περίβολο της Θεοτόκου

 

Η Λαμπρινη και ο Γρηγόρης φίλοι του χωριού .

Ορεινογραφίες: Στο Μακρυλάκο της Γκιώνας… «μας διώξανε»!

 

Ορεινογραφίες

Στο Μακρυλάκο της Γκιώνας… «μας διώξανε»!

Πηγή: Ορεινογραφίες Aug 28 Μέχρι να φτάσουμε στον κόμβο εικονοστάσι για χ. Καρούτες, νερό δεν βρήκαμε, αλλά γι’ αυτό, που όλη την ώρα μιλάγαμε, πάμε παρακάτω. Έχοντας εμπειρία της έλλειψης νερού από άλλες φορές κατά την διάρκεια «στεγνών» περιόδων στα βουνά, η αναζήτησή του τώρα ήταν απ’ τα πρώτα που είχαμε να σκεφτούμε. Ούτε συζήτηση για ανάβαση στις ψηλές κορφές του βουνού, εάν δεν λύναμε το «θέμα» νερό. Πήραμε το δρόμο γιο το χ. Προσήλιο. Η χαμηλή νέφωση δεν άφηνε περιθώρια ορατότητας προς τα πάνω, ενώ χαμηλά βλέπαμε ακόμη. Περάσαμε «γνωστά» σημεία, από άλλες φορές και παίρναμε νερό. Πήγαμε στην δεξαμενή και στην ποτίστρα, τίποτα. Βγήκαμε στον χωματόδρομο για την τοποθεσία Λεινοκλάδικαι συναντήσαμε ανθρώπους όπου μας επιβεβαίωσαν ότι θα βρίσκαμε νερό. «Συνεχίστε για το χωριό Προσήλιο, μετά τα νταμάρια θα πέσετε πάνω» μας είπαν. Ψάχνοντας το βρήκαμε. Ήταν από πηγούλα, πάνω στην γη που ευτυχώς έτρεχε! Γεμίσαμε ότι είχαμε και δεν είχαμε και τον άνθρωπο που πέρασε για το χωριό τον ρωτήσαμε για την περιοχή, για νερό και άλλα. Μας είπε για το νερό της δεξαμενής που είχαμε «γεμίσει» κάποτε, ότι τώρα είναι ακατάλληλο και έχει σκουλήκια! Θυμηθήκαμε ξανά τα λόγια του φίλου μας του Γιώργου, που τότε μας μίλαγε για το νερό, αλλά δεν δίναμε προσοχή.. Τουλάχιστον, τούτο εδώ της πηγούλας έδειχνε καθαρό. Είπαμε να πάρουμε το δρόμο για τα ψηλά. Πάνω που φεύγαμε είπαμε στον άνθρωπο για την διαδρομή που σκεπτόμασταν. Είπε κάτι αυτός, εγώ δεν τον πρόλαβα να διευκρινίσω, συμπέρανα ότι λέγαμε τα ίδια, - καπάκωσα τα λόγια του – αραδιάσαμε μερικά τοπωνύμια και καταλήξαμε ότι συμφωνούσαμε σε όλα! Σίγουροι ότι πάμε στα σωστά εκεί που θέλαμε να πάμε, πήραμε τον δρόμο για ακόμη ψηλότερα. Η χαμηλή νέφωση και η θολούρα της ατμόσφαιρας δεν μας έλεγαν και πολλά, τώρα ευτυχείς είχαμε φουλάρει από νερό. Λάκες στις ψηλές κορφές της Γκιώνας, όπου κτηνοτροφικοί δρόμοι βγαίνουν.. Πάμε πίσω στον δρόμο για το χ. Καρούτες και στη συνέχεια στο διάσελο Ελατιά. Πάνω στην χαρακτηριστική πινακίδα διαβάζουμε όλες τις τοποθεσίες του βουνού. Να και οι χιλιομετρικές αποστάσεις, να και οι χαράξεις, να και ο κόμβος. Όλα τάχαμε μπροστά μας. Γυρνάμε και ακολουθάμε προς τα μέσα του βουνού, δώστου να τρώμε χιλιόμετρα.. Σε τι αδιέξοδα βρεθήκαμε, σε τι άκρες γκρεμνών, σε τι διαδρομή που κατηφόριζε! Σε όλες «μπήκαμε» και δεν γινόταν τίποτε. Φαντάσου να μην είχαμε ξανάρθει στο βουνό.. Είχαμε πάρει και τις τρεις περιπτώσεις για να βγούμε ψηλά στη Γκιώνα, προς την περιοχή της τοποθεσίας Ταράτσα, αλλά δεν μας «βγήκε». Είδαμε και αποείδαμε ότι δεν έβγαινε πουθενά και γυρίζουμε πίσω στην πινακίδα. Βάζουμε και το μυαλό να δουλέψει, γιατί εκτός των άλλων, μας έπεσε και το κρύο και λέμε ότι κάτι άλλο θα συμβαίνει. Τόσα μεταλλεία, τόσα φορτηγά, τόσοι καλοπατημένοι δρόμοι και να μην βρίσκουμε άκρη; Δεν είχαμε άλλη επιλογή. Κατηφορίσαμε προς το χωριό Καρούτες και σε μικρή απόσταση πινακίδα στα δεξιά, που πιστοποιούσε τον σωστό δρόμο. Κοιταχτήκαμε για άλλη μια φορά. Όλα τα ξέραμε όλα τα καταλαβαίναμε, μόνο πούμαστε αλλού. Τώρα σκεφθήκαμε τον άνθρωπο στο νερό μας που μας μιλούσε και εμείς δεν ακούγαμε και λέγαμε τα δικά μας. Λάκα ψηλά στην Γκιώνα με στάνη και νερόλουτσα Ανηφορίσαμε στο βουνό από τα νότια πια, σε δρόμο μεγάλο και καλοπατημένο. Ψηλώσαμε αλλά στην πρώτη πινακίδα που ήταν δυσκολοδιάβαστη «καταφέραμε» και πήραμε την λάθος πορεία. Έτσι βγήκαμε ψηλά σε πεδίο και γυροφέρναμε σε μια κορφούλα μεταλλείου! Ευτυχώς που σηκώθηκε λίγο η νέφωση και αναγνωρίσαμε τον τόπο. Είχαμε πάλι οδηγηθεί στην περιοχή της Μικρής Γαρδενίτσας! Αφού καταφέραμε να απεγκλωβιστούμε απ’ τον «τυφλό» δρόμο που είχαμε πέσει, είμασταν και τυχεροί που σηκώθηκε η νέφωση και μπορέσαμε να δούμε τον όγκο της κορφής Ντεβρεντές,1.971μ., επιτέλους «φως». Να το ωραίο μονοπάτι που οδηγεί από την Γαρδενίτσα στην Ταράτσα. Επιτέλους καταλάβαμε ότι έπρεπε να γυρίσουμε πίσω! Βγήκαμε εκ νέου στον κόμβο και συνεχίσαμε να ψηλώνουμε κατά τα δυτικά. Επιτέλους φτάσαμε σε αγναντερό σημείο, ανάμεσα στις τοποθεσίες Ταράτσα και Τόκα. Ξανά σε διχάλα δρόμου και ξανά προσπάθειες στην πινακίδα να αποκρυπτογραφήσουμε τι ζητούσαμε. Διαλέξαμε το σωστό δρόμο και οδηγηθήκαμε στο Τρίσιλι. Στην λάκα σταματήσαμε για ανάσα και να μιλήσουμε με τον βοσκό, που αφού μας είδε, «έσπρωξε» το κοπάδι για να μας συναντήσει στο δρόμο. Σφίξαμε τα χέρια και ανταλλάξαμε τα συνηθισμένα. Εμείς για το εάν πάμε σωστά για Μακρύλακο και αυτός για την έλλειψη χορταριού και νερού στο βουνό. Αυτός μας κατατόπισε για τα πράγματα του βουνού, ενώ εμείς δεν είχαμε τίποτα να του πούμε. Έτσι μας πρότεινε να γείρουμε κατά την στάνη του και να φάμε τυρί φρέσκο, «αυτά έχω, θα βολευτούμε, άντε..» ολοκλήρωσε τη κουβέντα του και εμείς απαντήσαμε: «λέμε να συνεχίσουμε κατά πάνω, να βγούμε όσο πάει ψηλότερα για να έχουμε λιγότερο δρόμο για την κορφή..» λες και θ’ άλλαζε τίποτα.. «Όπως τα θέλετε», έκανε ο βοσκός και συμπλήρωσε: «θα βρείτε και άλλους ψηλότερα, κάποιος θα έχει μείνει.. Οι άλλοι κατεβαίνουν για χόρτο και νερό στο χωριό, θα σας φιλέψουν, να μείνετε εκεί. Θα περάσετε πρώτα από το μαντρί της γριάς -της γριάς η στρούγκα είναι πολύ γνωστή- μετά ακόμη μία στάνη και μετά στο τέλος στο Μακρυλάκο. Να πάτε, όπως τα λογαριάζετε..» «Ευχαριστούμε πολύ για όλα». «Από πού είσαι ρε καλόπαιδο»; με ρωτάει. «Από την Αγόριανη Παρνασσού, απ’ το χωριό του Διαμαντή (Γιάννης Αλεξάνδρου)»!, και απάντησε: «Απ’ το χωριό του Διαμαντή ε.. τον κυνήγησα εγώ τον Διαμαντή, τότε»! Σταμάτησα να αναπνέω κι μετά σιωπή. Μετά κοίταξα κατά πρόσωπο τον ηλικιωμένο βοσκό. Διέκρινα κάτι στο πρόσωπό του. Δεν είπα τίποτα. Απλά ακούστηκε ο βοσκός με φωνή χαμηλόφωνη, σαν να μονολογεί: «πάνε τώρα αυτά, ας είναι.. τι μας έβαζαν να κάνουμε..». Αντί άλλων, σφίξαμε τα χέρια. Θα θέλαμε να καθίσουμε στο κονάκι και να τα πούμε, θα λέγαμε πολλά, για το τότε, δεν θα φτάναμε στο σήμερα. Πολλές φορές δεν βρίσκω να απαντήσω στον εαυτό μου γιατί ενεργώ όπως ενεργώ. Δεν έχω λόγους να δικαιολογήσω την άποψή μου να συνεχίσουμε να ανηφορίζουμε μέσα στο σύννεφο, για λίγες εκατοντάδες μέτρα πιο ψηλά. Ίσως γιατί δεν θέλουμε να διαταράξουμε την καταλυτική σιωπή σ’ όλη της της απολυτότητα και παρουσία που επιβάλλει το ίδιο το βουνό. Χάνουμε πολλά, κερδίζουμε κάπου κάτι. Οι ψηλές κορφές της Γκιώνας Είπαμε να συνεχίσουμε, χαιρετήσαμε τον άνθρωπο και κάναμε προς τα πάνω. «Υγεία» του ευχηθήκαμε και «καλό χειμώνα» φωνάξαμε και αυτός μας ευχήθηκε «καλό δρόμο». Βλέποντας γύρω, ψηλότερα, το σκηνικό με τις κορφές των 2.000 μέτρων που άλλοτε να κρύβονται και άλλοτε να εμφανίζονται στην χαμηλή νέφωση, αισθάνεσαι να είσαι στο απόλυτο κενό. Μετεωρίζεσαι, σαν κλαδί δένδρου, που το σπρώχνει ο αγέρας των κορφών. Ολούθε στη γη χορταριασμένες πλαγιές, με ξερό χορτάρι, όπου σκόρπιες πέτρες, βραχώματα διακόπτουν.. Ανεβαίνοντας σε μια κορφής της.. Ξεκολλήσαμε, ανηφορίσαμε με κατεύθυνση «άγνωστη» πια. Περάσαμε την Στρούγκα της γριάς, όπου συναντήσαμε ερημιά. Στο μαντρί υπήρχαν προβατίνες κλεισμένες μέσα και συνεχίσαμε ψηλότερα. Ένα κοπάδι φάνηκε στην πλαγιά. Συναντήσαμε την επόμενη στάση κοντά σε δεξαμενή. Στα πόδια μας λάκα όμορφη, αλλά ανθρώπινη παρουσία, άφαντη. Είπαμε ότι ήταν αρκετά για σήμερα. Είχαμε βγει στα 2.000 μέτρα και δεν χρειάζονταν κάτι περισσότερο. Ο δρόμος συνέχιζε κι’ άλλο μέσα, αλλά εμείς είπαμε να σταματήσουμε. Γείραμε στην λάκα, ολόγυρα πλαγιές και πέτρα. Το χορτάρι είχε ξεραθεί, είχε μέρες να βρέξει. Ο ξεχωριστός βράχος-τείχος στον μέσο της λάκας χρησίμευε να κόβει τον βοριά όσο γινόταν. Καμιά εκατοστή μέτρα πιο πέρα, δυο κομμένα βαρέλια είχαν νερό για τα ζωντανά και ψηλά στον «λαιμό» που περάσαμε, φιγουράριζε η πετρόστητη στάση. Στήσαμε το αντίσκηνο, ρίξαμε κάτι πάνω μας γιατί ο αγέρας ήταν παγωμένος και βγάλαμε τα πράγματα απ’ τα σακίδια. Νάσου και κάνει την εμφάνισή του το κοπάδι, μας περιεργάστηκε και άραξε παραπέρα. Τα σκυλιά αφού γαύγισαν με την παρουσία μας κάμποσο, κουράστηκαν, βρήκαν «σεκόντο» με τα σκυλιά της επόμενης, ψηλότερης στάνης. Ο καιρός δεν βοηθούσε για άραγμα και ρομαντζάδα, να φάμε κάτι πρόχειρο. Εκεί που φανταζόμασταν μαγειρευτά και ευωδιές κάτω απ’ τ’ αστέρια και το φεγγάρι, βρεθήκαμε να έχουμε κολλήσει στον βράχο κι να ζεσταίνουμε τα χέρια μας στην γκαζιέρα έως ότου γίνει το φαγητό. Μέχρι να φάμε, έπεσε και η νύχτα και χωθήκαμε στο αντίσκηνο. Το κρύο αισθητό, μέσα στους υπνόσακους, στην λάκα και ολόγυρα κορφές που τις τύλιγε σύννεφο, κι’ ένα αεράκι που δεν ήξερες εάν θα μας βγει σε καλό. Η νύχτα τα πλακώνει όλα, οι κουβέντες μας λιγοστεύουν μέχρι που σβήνουν, ακόμα και τα σκυλιά κουράστηκαν να γαυγίζουν και σώπασαν και μεις κλείσαμε τα μάτια. Ενώ κρατούσε ακόμη νύχτα ξυπνήσαμε,. Έβγαλα το κεφάλι για να δω τί γίνεται και το αντίσκηνο ήταν παγωμένο. Κοιτάζω το θερμόμετρο, έδειχνε - 4Ο C. O ουρανός ήταν άφαντος, μια θολούρα επικρατούσε και ένα παράξενο φως φώτιζε εκεί που θάπρεπε νάναι το ολόγιομο φεγγάρι. «Εντάξει» απάντησα στον σύντροφό μου που κάτι μουρμούρισε πίσω μου και ξαναχώθηκα κι’ εγώ στον υπνόσακό μου. Κτηνοτροφικοί δρόμοι, εποχιακής βατότητας, που φτάνουν στις ψηλές κορφές Χάραξε και βγήκαμε απ’ το αντίσκηνο, όλα γύρω ήταν παγωμένα. Η χαμηλή νέφωση κρατούσε αλλά προς τα βόρια φάνηκε ένα κομμάτι ουρανού. Φορτωθήκαμε γρήγορα τα σακίδια, μισο-τελειώσαμε με τον καφέ και δυσκολευτήκαμε να απεγκλωβιστούμε απ’ το κοπάδι προβάτων, που μας είχε περικυκλώσει. Πήραμε το μονοπάτι για ψηλότερα. Περάσαμε στον επόμενο «λαιμό», άλλη μια στάνη με πρόβατα, σκυλιά, χωρίς άνθρωπο και συνεχίσαμε. Βγήκαμε στο Μακρυλάκο (όνομα και πράγμα) και πλησιάσαμε την τελευταία στάνη. Ψυχή και εδώ. Όλα τα πράγματα ήταν στην θέση τους, όπως στοιβαγμένα τα ξύλα, στο ξυλοτράπεζο το πιάτο άδειο και το κουτάλι δίπλα. Η κούπα του κρασιού αδειασμένη και το ξυραφάκι δίπλα στον μισοσπασμένο καθρέπτη. Εδώ τέλειωσε και ο χωματόδρομος, απ’ τη μεριά αυτή του βουνού. Καλύψαμε όλο το μήκος του Μακρύλακου και βρήκαμε-είδαμε το μονοπάτι που ανέβαινε απ’ το χωριό Λευκαδίτη, καθώς αυτό βρισκόταν τώρα κάτω από τα πόδια μας. Θυμηθήκαμε και γελάσαμε με την αποτυχημένη προσπάθεια να προσεγγίζουμε αυτή την κορφή στα τέλη της περασμένης Άνοιξης. Τώρα μπροστά μας ο όγκος του Τραγονόρος, 2.449μ. Μια και δυο, πιάσαμε την ράχη και βγήκαμε στην κορφή του Τραγονόρος (Τραγονόρος, Πέρδικα), ύψ.2.456μ. Ο καιρός μας ακολουθούσε, ήταν και δεν ήταν μαζί μας. Είπαμε να διαγράψουμε όλη την κορυφογραμμή ως την ψηλότερη κορφή της Γκιώνας, την Πυραμίδα, ύψ. 2508μ. Η παρουσία της χαμηλής νέφωσης μάς ακολουθούσε, το κρύο εντονότερο μάς άγγιζε και η απουσία κάθε άλλης ανθρώπινης ύπαρξης, έκαναν τα πράγματα να δείχνουν εξώκοσμα. Κάτω ο Μόρνος και τα χωριά του, εδώ ψηλά σύννεφα, κορφές και αέρας. Κάτω, δεξιά μας κοπάδια ασυνόδευτα στην Λάκα Καρβούνη. Μόνη παρουσία το ζευγάρι αετών που σηκώθηκε απότομα και χάθηκε στην ορθοπλαγιά του Λάζου και ένα μικρό κοπάδι γίδια κάτω απ’ την Πυραμίδα στην τοποθεσία Βλάχοι.. Εικόνες φευγαλέες να περνούν και να φεύγουν μπρος τα μάτια μας. Βγήκαμε στην Πυραμίδα και λουφάξαμε για λίγο στο γιατάκι της κορφής. Οροπέδιο στα χαμηλά της Γκιώνας Ο καιρός ήταν με το μέρος μας και πήραμε αργά – αργά τα πόδια μας για πίσω, επιλέγοντας μια καλλίτερη διαδρομή που πλαγιοκοπώντας μάς έβγαλε στον Μακρυλάκο. Αφήσαμε τη ράχη του Τραγονόρους και ροβολήσαμε προς τον «λαιμό». Κατηφορίσαμε στον άλλο «λαιμό» και μας άρπαξαν στις φωνές οι προβατίνες και τα σκυλιά. Ρίξαμε μια ματιά πίσω μας και η κορφή Τραγονόρος (Πέρδικα) είχε «καθαρίσει». Το απογευματινό φως την έλουζε στο χρυσάφι! Συνεχίσαμε προς την λάκα που είχαμε κατασκηνώσει. Φτάνοντας στο ένα άκρο της λάκας, βλέπουμε στο άλλο άκρο της φορτηγάκι αγροτικό να προβάλλει. «Οι τσοπάνηδες γύρισαν» σκεφθήκαμε. Προηγήθηκαν τα πρόβατα, που οδηγήθηκαν στην δεξαμενή. Κατηφορίσαμε στον πάτο της λάκας που είχαμε αφήσει κάποια πράγματα. Από μακριά είδαμε ανθρώπους να φροντίζουν τα ζωντανά τους και δεν βιαστήκαμε να σμίξουμε. Μελωμένοι από την ανάβαση, με αργές κινήσεις, απολαμβάναμε το βουνό. Μερική άποψη του χ. Καρούτες, υψ. 1.140μ. του δήμου Λιδορικίου Πάνω που είχαμε ετοιμαστεί, βλέπουμε το φορτηγάκι να κατηφορίζει προς τη λάκα και σιγά – σιγά να σιμώνει προς το μέρος μας. Συνεχίσαμε με τα τελειώματα και ακούμε μια στιγμή: «γειά σας ρε καλόπαιδα, πώς από δω, τι χαμπάρια, από πού είστε, τί δουλειά κάνετε»; και τέτοια, και συνέχισε: «ελάτε στην στάνη για ένα καφέ, τι νέα από κάτω..». Πρώτος γύρισε ο Γιώργος και χαιρέτησε, χαμογελώντας. Εγώ μάζευα πράγματα. Ξαφνικά, ακούμε: «με βλέπεις εμένα να γελάω»; Αγάλματα. Νόμισα πως άκουσα λάθος ότι δεν ήταν δυνατόν. Γυρίζουμε και οι δυο και βλέπουμε τον άνθρωπο μέσα στο αγροτικό, γύρο στα 40 – 50 χρόνων, όπου έδειχνε θυμωμένος. Τον ρωτάω: «τι έγινε, για ποιο πράγμα μιλάτε»; «Ποιος σας είπε να μείνετε εδώ, πού το βρήκατε, δεν βλέπετε ότι διώξατε τα ζώα μου, πού το βρήκατε να ρθείτε εδώ»; Τρελλάθηκα. «Γιατί, τί έγινε με το μέρος»; τού κάνω. «Αυτό είναι δικό μου, ποιος σούπε ότι μπορείς να έρχεσαι όπου θες»; Προσπάθησα να καταλάβω εάν αυτά που άκουγα ήταν πραγματικά ή ονειρευόμουν. Τόσα χρόνια στα βουνά, ποτέ δεν είχα ζήσει κάτι τέτοιο. Δεν είχα φαντασθεί ότι θα βρισκόταν τσοπάνος να μιλήσει έτσι. Πρώτη φορά άκουγα τσοπάνο να μας φωνάζει, γιατί κοιμηθήκαμε σε λάκα, σ’ ένα ολόκληρο βουνό, με την δικαιολογία ότι «εκεί» αυτός τάϊζε και πότιζε το κοπάδι του. Είχαμε ονομαστεί «κατάσκοποι» κατά το παρελθόν στην πιο ακραία περίπτωση, αλλά να μας διώχνουν απ’ το βουνό οι άνθρωποί του δεν το είχαμε φαντασθεί.. Ένας ολόκληρος τόπος και εμείς εμποδίζαμε το ασυνόδευτο κοπάδι του. «Να φύγετε γρήγορα, να μείνετε στον δρόμο, πηγαίνετε σε στάνη»! Τον κοίταξα καλά – καλά και λέω από μέσα ψυχραιμία. Τον κύριο τον συνόδευαν δυο παλικάρια, που είχαν τα κεφάλια τους κατεβασμένα. Ο Γιώργος ανέλαβε να ζητήσει συγνώμη, γιατί εγώ είχα φουντώσει. Ο κύριος με τα δύο παλικάρια πήγαν εκατό μέτρα πιο πέρα, στα δυο κομμένα βαρέλια με το νερό και στάθηκαν δίπλα τους. Ομολογώ ότι το συμβάν ήταν αρκετό να μου χαλάσει όλη την καλή μου διάθεση. Πάει το βουνό, πάει η κορφή Τραγονόρος, πάνε απ’ εδώ όλα.. Βημάτισα την λάκα και βγήκα στον κτηνοτροφικό δρόμο, χωρίς να χαιρετίσω τον κύριο. Ήταν η πρώτη φορά που δεν χαιρετούσα άνθρωπο στο βουνό! Θα πρέπει να είχα θυμώσει πολύ.. Ο Γιώργος μ’ ακολούθησε και για ώρα δεν ανταλλάξαμε κουβέντα.. Μετά από ώρα, ο Γιώργος μίλησε και προσπάθησε να με ηρεμήσει, λέγοντας: «ο κύριος δεν θα ήταν στα καλά του, δεν εξηγείται αλλιώς»… Ρεμβάζοντας, απ’ την Γκιώνα, κατά τον Παρνασσό μεριά Κατηφορίσαμε τις πλαγιές, περάσαμε πάλι απ’ τη λάκα Ραϊλή και δεν είδαμε τον τσοπάνο, είδαμε απλώς το κοπάδι του. Ίσως να ήταν μέσα στην στάνη. Δεν σταματήσαμε παρά στην μεσορράχη πάω από το τεράστιο οροπέδιο της Ταράτσας Ο ήλιος έλουζε την περιοχή. Από ψηλά μπορούσαμε να παρατηρήσουμε τον πάτο, τα δρώμενα του οροπεδίου. Είδαμε κοπάδια προβάτων να γυροφέρνουν, συσσωρευτές νερού να γυαλίζουν, στάνες και μαντριά μνημεία. Βλέπαμε από ψηλά, από απόσταση, τον ποιμενικό κόσμο του βουνού να συνεχίζει τις εργασίες τους ασταμάτητα. Έχει κόψει το άρμεγμα, είναι γκαστρωμένες οι προβατίνες και ο χειμώνας προ των πυλών. Όταν ο ήλιος πλάγιασε πίσω απ’ τις ψηλές κορφές, αποσβολωμένοι και γεμάτοι, βρήκαμε το μέρος για τη νύχτα που θα ερχόταν. Στήσαμε το αντίσκηνο, βγάλαμε τα τρόφιμα, να μαγειρέψουμε. Το μενού περιλάμβανε ριζότο με κάρι, - μας έπεσε λίγο - ανοίξαμε και μία κονσέρβα καλαμπόκι ανάκατο με αγγουράκι, πέντε ελιές Αμφίσσης και επειδή δεν χορτάσαμε το αυγατίσαμε με ζυμωτό ψωμί πούχαμε.. Μετά ήρθε η ώρα του τσαγιού, έπεσε η νύχτα για τα καλά τα σκέπασε όλα, ώρα για κουβεντούλα. Την κουβέντα την άρχισε ο Γιώργος με αφορμή τα γεγονότα τα σημερινά, που μας διώξανε απ’ το βουνό: «ρε συ, πούσαι αγοριανίτης και γείτονας με τον καπετάν Διαμαντή, που αισθάνθηκες ακούγοντας ότι κείνα τα χρόνια τον κυνήγαγαν εδώ στη Γκιώνα»; Κατέβασα μια γουλιά τσίπουρο και του απάντησα… Τάκη Ντάσιου, Φθινόπωρο 1992 Παραπομπές Άμφισσα η (από τους μεσαιωνικούς χρόνους Σάλωνα) υψομ.180μ. πόλη της Φωκίδας, στην Παρνασσίδα, στη λεκάνη που σχηματίζεται μεταξύ Γκιώνας και Παρνασσού, δήμου Αμφίσσης νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε 5.294 κατοίκους, 1940 > 5.466, 1951 > 5.553, 1961 > 6.076, 1971 > 6.605, 1981 > 7.156, 1991 > 7.189, 2001 > 6.946 Καρούτες οι, αι: υψόμ.1.140μ. Οικισμός της Δωρίδος στις πλαγιές των Ορέων του Λιδωρικίου, δήμου Λιδορικίου νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε 472 κατοίκους, 1940 > 475, 1951 > 159, 1961 > 125, 1971 > 89, 1981 > 111, 199 > 111, 2001 > 79 Βίνιανη η:υψομ.520μ, οικισμός της Παρνασσίδος μεταξύ του Παρνασσού και της Γκιώνας, δήμου Αμφίσσης νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε (-) κατοίκους…1961 > 265, 1971 > 308, 1981 > 220, 1991 > 183, 2001 > 167 Προσήλιο το (έως 1928 Σιγδίστα), υψόμ.840μ. οικισμός της Παρνασσίδος στις πλαγιές του όρους Γκιώνα, δήμου Αμφίσσης νομού Φωκίδος. Στα 1028 είχε 1.038 κατοίκους, 1940 > 1.138, 1951 > 633, 1061 > 284, 1971 > 91, 1981 > 17, 1993 > 73, 2001 > 155. Λευκαδίτι το: Υψομ. 640μ., οικισμός της Δωρίδας στις απολήξεις τους όρους Γκιώνα δήμου Λιδορικίου, νομού Φωκίδος. Στα 1928 είχε 416 κατοίκους, 1940 > 412, 1951 > 271, 1961 > 246, 1971 > 199, 1981 > 192, 1991 > 231, 2001> 165. Ενδεικτική βιβλιογραφία • Δημητρίου Ν. Δημητρίου (Νικηφόρος)1965: Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης (χρονικό 1940 – 1944), τόμοι Α’ Β΄ Γ΄ Αθήνα • Αδαμακόπουλου Τ., Χατζηρβασάνη Β., Ματσούκα Π.1986: 1. Τα βουνά της Ρούμελης, οδηγός πεδίου για τα ελληνικά βουνά, εκδ. Τάσος Πιτσιλός, Αθήνα • Σταμάτη Ι. Σταμάτη1991:Απ’ την Αλβανία στην κατοχή και την αντίσταση 1940 – 46, Αθήνα • Τσίπηρα Κώστα1992: Στα ελληνικά βουνά οι 50 ωραιότερες πεζοπορικές και οικολογικές διαδρομές, σειρά: πεζοπορία – ορειβασία, εκδ. Νέα Σύνορα – Α.Α. Λιβάνη • Ματζώρου Δ. Γεωργίου1994: Ο καπετάν Διαμαντής ο σταυραετός της Ρούμελης (Γιάννης Κομνά Αλεξάνδρου), Αθήνα • Μανιατέα Ηλία Τεγόπουλου Ιωάννη (Εκδ)2006:Νομός Φωκίδας, Στερεά Ελλάδα, Νο 15, σειρά: Ελλάδα, εκδ. Δομή • Ματσούκα Πηνελόπη (Επιμ.έκδ.)2009: Γκιώνα, Βαρδούσια, Παρνασσός, σειρά: πράσινος οδηγός, εκδ. Anavasi • Μανιά Νίκου2009: Στον ασύρματο της Ρούμελης, Αθήνα • Νέζη Νίκου2010: Tα ελληνικά βουνά γεωγραφική εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2 Ηπειρωτική Ελλά (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη) εκδ. Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας Αναρρίχησης – Κληροδότημα Αθ. Λευκαδίτη • Σταματελάτου Μιχαήλ, Βάμβα-Σταματελάτου Φωτεινή2012: «Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδας», τόμοι Α΄, Β΄, Γ΄ ειδική έκδοση για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, για αυτή την έκδοση Δημοσιογραφικό Οργανισμός Λαμπράκη • Γαλάνη Λάμπρου(Επιμ.): «στην καρδιά της Ρούμελης», σειρά: Ταξιδιωτικού οδηγοί, τεύχος 8, με την ΗΜΕΡΗΣΙΑ • Γαλάνη Λάμπρου(Επιμ.): «Γκιώνα η αρχόντισσα της Ρούμελης», σειρά: Περιηγήσεις, τεύχος 66, με την ΗΜΕΡΗΣΙΑ • Πεζοπορικός χάρτης2019: Γκιώνα, Βαρδούσια, κλίμακας 1: 25.000 Topo, 2.31 εκδ.Anavasiπηγή: